De 76ste editie van Cannes: een rijkdom aan vrouwen, en een ideale finale

De Franse regisseur Justine Triet heeft de Gouden Palm van Cannes gewonnen met haar rechtbankthriller Anatomie d’une chute. De Grand Prix, of tweede prijs, ging naar Jonathan Glazers ijzingwekkende Auschwitz-film The Zone of Interest.

Triet is de derde vrouw die de Gouden Palm wint, na Jane Campion met The Piano in 1993 en Julia Ducournau met Titane in 2021. Daarmee beleefde het 76ste filmfestival een ideale finale van een competitie die rijk was aan vrouwelijke regisseurs – zeven van de negentien – en complexe, toxische vrouwenrollen.

Anatomie d’ une chute (anatomie van een val) is een virtuoos ontworpen doolhof. Als de geblokkeerde schrijver Samuel dood in de sneeuw voor zijn chalet ligt, is het de vraag of hij sprong of een duw kreeg. Echtgenote Sandra is in staat tot geweld, Samuel is diep depressief. De waarheid zinkt geleidelijk weg in rivaliserende scenario’s en als kijker kies je onwillekeurig partij: team Sandra of team Samuel. Gepassioneerd zelfs: in een persvoorstelling gingen twee journalisten bijna op de vuist nadat één van hen verheugd „gotcha bitch!” riep toen de aanklager een punt scoorde tegen verdachte Sandra.

Grosso modo lag het zwaartepunt van Cannes dit jaar op psychologie en relaties

Artistiek een nog iets grotere sensatie was The Zone of Interest, vernoemt naar de zone rond Auschwitz waar kampcommandant Rudolf Höss, zijn vrouw Hedwig en hun vijf kinderen in hun droomhuis leven, met doodsbang Joods personeel, een weelde aan bontjassen, sieraden en lingerie en een modeltuin die floreert door de as van de crematoria. Een kil, op diepgaande research gebaseerd meesterwerk dat laat zien hoe verknipt banaal kwaad is. Messcherpe beelden van een SS-gezin schuren ongemakkelijk met de achtergrondruis van het vernietigingskamp. We horen de Endlösung. We zien een Arische idylle.

Doordat de Duitse actrice Sandra Hüller in beide winnende films de hoofdrol vertolkte, kon zij reglementair niet de prijs voor beste actrice winnen. Die ging naar de Turkse actrice Merve Dizdar voor een sterke bijrol: in About Dry Grasses speelt ze een dorpslerares die een been verloor in een zelfmoordaanslag en klem raakt tussen twee kleinzielige, infantiele kerels.

De 76ste editie van Cannes was er een zonder schandalen, of het moest directeur Thierry Frémaux zijn die bijna een agent te lijf ging die hem verbood op de stoep te fietsen. De competitie was sterk, maar niet exceptioneel. Politieke of sociale issuefilms waren dit jaar zeldzaam, de 86-jarige Brit Ken Loach bemande in zijn eentje de barricade met zijn zwakke The Old Oak, waar Syrische vluchtelingen en gedeprimeerde mijnwerkers racisme overwinnen. Ook queer issues en seks waren schaars, al draaide het immersieve debuut dat talentencompetitie Un Certain Regard won – How to Have Seks om tiener Tara die op gil-, hos- en zuipvakantie in Kreta de subtiele marges van ‘consent’ ontdekt. Maar grosso modo lag het zwaartepunt dit jaar op psychologie en relaties. Bij jonge filmmakers bespeurde je een zekere neiging tot magisch- realisme, religieuze vervoering en apocalyptische huivering.

Veteranen

Van de vele veteranen in de hoofdcompetitie van Cannes won de Fin Aki Kaurismäki (66) de Juryprijs – zeg maar: brons – met Fallen Leaves. Een proletarische boy meets girl in een in de jaren zeventig bevroren Finland van kale interieurs, sombere drinkers, gortdroge oneliners en rock ’n roll. Een Kaurismäki is een genre op zich, aan vernieuwing doet hij niet: godzijdank, vinden zijn fans. Kaurismäki pakte Cannes in met een geestig persconferentie om daarna in het niets te verdwijnen. Niemand keek ervan op dat hij op de slotceremonie ontbrak. Aki doet wat Aki doet.

Een andere veteraan – de 77-jarige Win Wenders – keek met vochtige ogen toe hoe zijn Japanse acteur Kôii Yakusho, die in 1997 mondiaal doorbrak met wereldhit Shall We Dance? – de prijs voor beste acteur won. In Perfect Days, begonnen als een documentaire over toiletten in Tokio, speelt Yakusho een soort monnik die kalm geniet van zijn routine: het poetsen van – nooit al te smerige – toiletten, cassettetapes, boeken, een badhuis. Het minimalistische Perfect Days is een heerlijk lauw bad, maar de mindfulness wordt niet koket; de finale – een volstrekt willekeurig gesprek – ontroert. Na tien jaar kwakkelen wordt 2023 zo een fabelachtig jaar voor Wenders: in Cannes draaide ook zijn imponerende 3D-documentaire Anselm, over de gigantomane Duitse kunstenaar Anselm Kiefer.

De Palm voor beste regie ging naar de Vietnamese filmmaker Tra Ahn Hung voor Pot au Feu, een sensuele, culinaire film: de eerst drie kwartier bestaat uit het bereiden van een negentiende eeuwse Franse gourmet-maaltijd met fond, rijke sauzen, vis, vlees en ijstaart uit de oven. Franse bourgeoisie die met een servet over het gezicht gedrapeerd ortolanen met bot, ingewanden en al vermalen maakt deze film minder geschikt voor veganisten.

De prijs voor beste scenario ging naar Monster van de Japanse maestro Hirokazu Kore-Eda, die in 2018 de Gouden Palm won met Shoplifters. Ditmaal verfilmde hij een prachtscript van Yûji Sakamoto, een soort combinatie van Rashomon en Close die een situatie beurtelings door de ogen van een bezorgde moeder, een docent en twee scholiertjes bekijkt. Iedereen ziet de ander maar al te snel als een monster.

Het zijn slechts enkele van vele voortreffelijke films die in Cannes ook dit jaar het licht zagen. Ruim dertig daarvan zijn komend jaar in de filmtheaters te zien.