N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Lees-, kijk- en luistertips van onze redacteuren bij het nieuws.
Deze week:
een televisieserie over Amerika
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data100903497-9a9b94.jpg)
Het populaire beeld van ‘Indianen’ loopt nog altijd sterk achter bij de geschiedschrijving van inheems Amerika. Historici hebben een hoog ontwikkeld continent vóór 1492 in beeld gebracht, met stedelijke beschavingen en een enorme diversiteit aan volken en culturen.
Goed dus dat ook tv-makers dat nu eens voor een breed publiek willen laten zien. Acteur Waldemar Torenstra, die eerder Afrika doorkruiste, reisde ervoor op de motor, met de auto en camper door het continent. Van zijn zevendelige zoektocht Ondersteboven van de Amerika’s, zijn nu drie aflveringen uitgezonden.
Zijn die geslaagd als brug tussen academie en publiek? Ten dele. De serie bevat mooie beelden en veel interviews met Native Americans, die een eye opener zullen zijn voor wie alleen clichés over ‘het Wilde Westen’ kent.
Helaas worden vooral de eerste drie afleveringen over Noord-Amerika ontsierd door overdrijvingen en halve of hele onjuistheden. De makers willen hun sympathie en bewondering voor Indiaans Amerika zo hartstochtelijk overbrengen dat ze vanaf het begin bochten afsnijden.
Dat leidt dan tot herhaling van romantische stereotypen en generalisaties, zoals het idee dat Indianen „rijkdom” niet kenden, alles deelden en vooral „spiritueel” waren – en zijn. Of de ‘onthulling’ dat de Verlichting eigenlijk uit inheems Amerika komt.
In de tweede aflevering, over genocide en Indiaans verzet, horen we dat de Amerikaanse overheid na de slag bij de Little Big Horn (1876) besloot tot „totale vernietiging” van de Indianen. Zo’n ‘besluit’ is nooit genomen, al was de realiteit erg genoeg. Dat de bizon moest worden afgeslacht om de indianen eronder te krijgen is maar half waar (de behoefte van de industrie aan leer was de sterkste factor). Over de federale politiek, de juridische strijd en beperkte autonomie van de inheemse volken in de VS horen we intussen veel te weinig.
Die beroemde veldslag in 1876 vond ook niet plaats met „vreedzame” Lakota die een Zonnedans wilden houden, maar met Lakota die zich verzetten tegen hun opsluiting op reservaten. Er komen uitgebreid Crow (Apsalooka) aan het woord, onderbelicht blijft dat de Crow destijds traditionele vijanden waren van de Lakota en met de VS tegen hen streden.
Ook met cijfers gaat dit deel van de serie in de overdrive. De beruchte etnische zuivering van de zuidoostelijke VS zou „meer dan honderdduizend” doden hebben gekost. Dat is evenveel als, of meer dan, het totale aantal gedeporteerde mensen. Lincoln wordt massa-executie van 38 Sioux verweten, na hun opstand in Minnesota. Onvermeld blijft dat 303 (!) Sioux daar de doodstraf hadden gekregen en Lincoln 246 executies juist tegenhield.
Latere afleveringen zijn wat luchtiger, met Torenstra als opgeruimde, paddenstoelen etende gids (inheemse wijsheid!). Je hoopt dus maar dat de serie kijkers de ogen opent voor de rijkdom van inheems Amerika. Zonde dat ze er gratis zoveel onnodige overdrijvingen bij krijgen.
