N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Schadelijke stoffen Producenten van PFAS en hun klanten proberen een totaalverbod van deze schadelijke stoffen te voorkomen. Ze claimen, in een gecoördineerde opzet, dat hun PFAS veilig en onmisbaar zijn.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data101040051-197308.jpg)
Chemours voelt de druk. In februari publiceren het RIVM en vier andere Europese gezondheidsdiensten een voorstel dat neerkomt op een totaalverbod op de productie, import en verkoop van producten met PFAS. Zo’n verbod is een directe bedreiging voor de inkomsten van het Amerikaanse bedrijf (omzet 2022: 6,3 miljard euro). De Chemoursfabriek in Dordrecht zou dan geen teflon meer mogen maken: teflon is een PFAS.
Chemours laat een lobbystrategie onwikkelen door een Europees lobbykantoor die het in april deelt met klanten. Die klanten zijn verspreid over allerlei productieketens, van de auto-industrie tot textielfabrikanten. Chemours roept al die bedrijven op om Brussel snel te laten weten dat zijn PFAS unieke eigenschappen hebben en niet zomaar te vervangen zijn.
„Het is cruciaal om nu in actie te komen”, schrijft Chemours aan zijn afnemers. „Het proces wordt steeds politieker (en minder wetenschappelijk) […] De periode om gegevens in te dienen is beperkt – HANDEL NU”
Dit staat in documenten die Chemours verspreidde onder klanten en brancheorganisaties. NRC beschikt over twee documenten waarin stap voor stap uiteen wordt gezet hoe bedrijven commentaar op het verbod kunnen aanleveren bij Europese autoriteiten – en met welke argumenten.
Doel van Chemours is fluorpolymeren buiten het verbod te houden. Dat zijn plastics met fluor erin, zoals teflon. De vrijstelling voor de producten van Chemours zou voor altijd moeten gelden, staat in de documenten: „De industrie heeft een vrijstelling nodig voor fluorpolymeren voor onbepaalde tijd.” En als dat niet lukt, moet tijd worden gekocht. Dan moet het verbod voor zo veel mogelijk producten en toepassingen met meerdere jaren worden uitgesteld.
De strategie volgt de lijn van een brede PFAS-lobby die de chemische industrie sinds 2021 heeft opgetuigd. Twee Europese brancheorganisaties nemen daarbij het voortouw. Ook zij bepleiten een uitzondering voor fluorpolymeren. Chemours is lid van beide brancheclubs en ten minste vier andere organisaties die lobbyen tegen een verbod op PFAS, blijkt uit de documenten.
Kabels en katheters
PFAS is een verzamelterm voor een groep van duizenden fluorhoudende stoffen. Ze hebben bijzondere eigenschappen: ze zijn stabiel en stoten zowel water als vetten af. Daarom zijn ze de afgelopen decennia in allerlei producten verwerkt, van pizzadozen en regenjassen tot kabels en katheters.
Producenten zoals 3M en DuPont (waarvan Chemours een afsplitsing is) hebben het milieu met PFAS hebben vervuild en dat die de gezondheid kunnen schaden. Een hoge blootstelling aan PFAS kan tot nier- of zaadbalkanker leiden. En op langere termijn kunnen PFAS ook in lage concentraties de hormoonhuishouding of het immuunsysteem verstoren, waardoor bijvoorbeeld vaccins minder goed werken.
Directe omwonenden van fluorchemische fabrieken zijn vaak in hoge concentraties blootgesteld PFAS. Deze week begon België een groot bloedonderzoek onder bewoners nabij een 3M-fabriek in Zwijndrecht. Maar PFAS zijn overal: over in Nederland krijgen mensen te veel PFAS binnen via voedsel en water, berekende het RIVM in 2021.
In februari presenteerden de gezondheidsdiensten van Nederland en andere Europese landen een voorstel voor een totaalverbod op alle PFAS binnen de EU. Als de Europese Commissie het verbod aanneemt, op zijn vroegst in 2025, mogen producten met PFAS erin niet meer worden verkocht, geïmporteerd of geproduceerd.
Geneesmiddelen en bestrijdingsmiddelen met PFAS erin zijn uitgezonderd in het voorstel. Voor andere producten is een tijdelijke ontheffing mogelijk, maar louter voor een periode van vijf jaar of twaalf jaar, en alleen als de industrie kan aantonen dat de PFAS erin nu nog niet te vervangen zijn. Van maart tot september kunnen bedrijven en andere belanghebbenden informatie en commentaren aanleveren bij het chemicaliënagentschap ECHA om uitstel voor een bepaald product of toepassing te bepleiten. Er zijn tot nu toe al meer dan vierhonderd reacties bij dit EU-instituut binnengekomen.
Deze openbare raadpleging is het uitgelezen moment voor een gecoördineerde lobby, zien ze bij Chemours. Om een strategie uit te werken schakelt het bedrijf de hulp in van lobbykantoor FTI in Brussel, dat veel grote bedrijven bijstaat, zoals Google, TikTok, Pfizer en Heineken. Volgens het Europese lobbyregister betaalde Chemours vorig jaar tussen de 50.000 en 100.000 euro aan het lobbykantoor.
Losse beweringen
„We zijn niet naïef, we weten dat er een lobby gaande is”, zegt Richard Luit van het RIVM. Hij was als adviseur betrokken bij het opstellen van het voorstel voor een PFAS-verbod. „Het is prima als klanten van Chemours naar voren stappen en nuttige informatie met ons delen. Er zitten nog steeds gaten in onze kennis, wij weten niet waar overal welke PFAS worden gebruikt en waarom. Maar als bedrijven losse beweringen opsturen, bijvoorbeeld als ze stellen dat fluorpolymeren veilig zijn of niet vervangbaar zonder onderbouwing, leggen we die naast ons neer.”
De raadpleging wordt in de strategie gepresenteerd als laatste strohalm. Het is „een unieke kans voor de industrie”, schrijft Chemours. „U kan de einduitkomst beïnvloeden.” Afwachten is geen optie, de productieketen moet nú in actie komen. „Zonder gegevens en informatie over fluorpolymeren en andere PFAS die u gebruikt, worden ze waarschijnlijk verboden.” Ook twaalf jaar uitstel betekent de facto een verbod, waarschuwt het bedrijf. Het heeft voor producenten dan geen zin nog te investeren in deze stoffen.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2023/02/data97179196-08dcfb.jpg)
Chemours fluistert ook de argumenten in die klanten kunnen gebruiken. Ze moeten benadrukken wanneer fluorpolymeren „onvervangbaar zijn door niet-existente alternatieven” [sic]. Bestaan die alternatieven wel, dan moeten de nadelen ervan worden uitgelicht, zoals kosten, milieu- en gezondheidsrisico’s. Hoe moeilijker het is een alternatief te vinden, hoe waarschijnlijker tijdelijk uitstel, is het idee daarachter. Bedrijven kunnen ook aanhaken bij politieke discussies in Europa of een lidstaat oppert Chemours: benadruk bijvoorbeeld dat fluorpolymeren belangrijk zijn in de klimaattransitie, de bouw of aanleg van snel internet en 5G-netwerken.
En het belangrijkste: bedrijven moeten stellen dat fluorpolymeren veilig zijn. Chemours stelt dat het verbod gebaseerd is op de aanname dat PFAS niet afbreken, zich opstapelen in mens en dier en zich snel verplaatsen, en dat ze schadelijk kunnen zijn voor mens en milieu. „Het is aan de productieketen van fluorpolymeren om het tegendeel te bewijzen.”
Chemours spoort bedrijven aan tegengestelde claims te maken. Stel dat polymeren zich niet verplaatsen, zich niet ophopen in lichaam en milieu en dat ze niet giftig zijn, staat in de strategie.
Om die claim te onderbouwen, kunnen bedrijven verwijzen naar wetenschappelijke literatuur, specifiek naar twee artikelen die zijn gepubliceerd in het tijdschrift Integrated Environmental Assessment and Management. Co-auteurs van die artikelen: medewerkers van Chemours.
Adviesbureau FTI, dat de lobbydocumenten opstelde, neemt geen verantwoordelijkheid voor de claims die erin gemaakt worden, zoals de bewering dat fluorpolymeren veilig zijn. „Het is de naam van Chemours die erboven staat”, zegt Caroline Vogt, directeur bij FTI. „Zij hebben het verspreid. Wij adviseerden alleen over de communicatie.”
In de pan stabiel
Richard Luit van het RIVM heeft het argument dat fluorpolymeren veilig zijn vaker gehoord. „Toch maken wij ons wel degelijk zorgen om polymeren. Teflon kan in de pan stabiel en veilig zijn, maar het gaat er ook om wat er daarvoor of daarna gebeurt: tijdens de productie of verwerking als afval kunnen andere PFAS vrijkomen. Het is die hele keten waar we ons zorgen om maken.”
Ook Rainer Lohmann, hoogleraar omgevingschemie aan de University of Rhode Island, kent het argument van de veilige polymeren. Hij publiceerde eerder reacties op de wetenschappelijke artikelen en ziet ze als pogingen tot greenwashing door de fluorindustrie. „Het is brutaal om te zeggen dat het eindproduct veilig is, als de productie zo vervuilend is gebleken. Neem ik het ze kwalijk dat ze een maas in de wet proberen te vinden? Nee, gezien de omvang van het verbod. Is het misleidend? Ja. Maar sommige van deze bedrijven misleiden het publiek al veertig jaar.”
Toch is dit de boodschap waarop PFAS-producenten blijven hameren. Dat doen ze met name via de twee Europese brancheverenigingen: FPP4EU, een in maart 2021 opgericht onderdeel van industrievereniging European Chemical Industry Council, en de Fluoropolymers Product Group (FPG) met tien leden, onderdeel van Plastics Europe. Chemours is net als andere grote PFAS-producenten in Europa lid van beide.
De brancheorganisaties laten zich ondersteunen door adviesbureaus. Zo schakelde FPG Chemservice in – bedrijfsslogan: We help you overcome regulatory barriers – om een analyse te maken van opties voor PFAS-regelgeving. De strekking: fluorpolymeren zijn veilig, moeilijk te vervangen en zouden moeten worden vrijgesteld van een verbod. De auteurs van het rapport baseren die conclusie hoofdzakelijk op een van de twee wetenschappelijke artikelen die medewerkers van PFAS-producenten zelf schreven. Industrie is dus financier én bron van de analyse.
Pr-bureaus verspreiden de analyses van Chemservice onder journalisten. Soms leidt dat tot media-aandacht. Omroep Zeeland publiceerde een artikel op basis van een bijeenkomst die Chemservice in Brussel organiseerde. Sinds april adverteert Chemours ook op nrc.nl en fd.nl met advertorials. Ook daar is de boodschap: fluorpolymeren zijn niet vervuilend en niet schadelijk voor mensen.
