Dijken op getijdenzand zijn sterker dan gedacht

Posted on May 23, 2023 by admin

N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.

Waterbouwkunde Voor de sterkte van een dijk maakt het nogal wat uit op welke ondergrond hij staat. In getijdengebied is het zand zeer sterk.

Laura Wismans

23 mei 2023 om 16:08

Leestijd 4 minuten

Het werk aan de proefdijk in de Hedwigepolder in Zeeuws-Vlaanderen. Boven op de dijk zitten de infiltratiebuizen. Foto Marc Hijma

Dijken op een ondergrond van getijdenzand zijn minder vatbaar dan gedacht voor schade door water dat onder de dijk door sijpelt. Dat blijkt uit onderzoek dat Deltares, Fugro, waterschap Hollandse Delta en het Hoogwaterbeschermingsprogramma uitvoerden met een proefdijk in de Hedwigepolder in Zeeland. Dankzij slib en klei is getijdenzand minstens 40 procent sterker dan bestaande modellen voorspellen. Dijken op deze ondergrond gaan dus langer mee. Het nieuwe inzicht zorgt de komende jaren voor een besparing van 160 miljoen euro, doordat dijkvernieuwing op een aantal plekken kan worden uitgesteld.

Als aan de ene kant van de dijk het water hoger staat dan aan de andere kant, ontstaat er drukverschil waardoor water onder de dijk door sijpelt. Dat gaat eerst langzaam, maar doordat het water gronddeeltjes meevoert gaat het steeds sneller en uiteindelijk kunnen er kanaaltjes onder de dijk ontstaan die de dijk verzwakken. Piping heet dit fenomeen, en het is een van de belangrijkste faalmechanismen van dijken.

Overzichtsfoto met de uittredesloot, de terp en de infiltratiebuizen.
Foto Louis Meulstee/Waterschap Hollandse Delta

Of een dijk nog veilig is, wordt grotendeels bepaald door voorspellende rekenmodellen. „Maar de waterschappen gaven aan dat ze bij veel afgekeurde dijken helemaal geen aanwijzingen zagen voor piping”, zegt geoloog Marc Hijma, die als onderzoeker vanuit Deltares betrokken was bij het onderzoek. „Bij dijken in het rivierengebied zien ze regelmatig aan de binnenkant van de dijk zand en water opborrelen bij hoogwater, een aanwijzing dat er piping gaande is, maar bij dijken in getijdengebied eigenlijk nooit.”

„In de dijkenwereld worden veel modellen gebruikt. Omdat het om veiligheid gaat, zijn die aan de conservatieve kant”, zegt Hijma. „Het bestaande pipingmodel is gebaseerd op labproeven met een ondergrond van homogeen rivierzand. In de praktijk is zand niet homogeen en juist de variatie in korrelgroottes zorgt vaak voor sterkte. Er was nooit een proef in het veld gedaan.” De vraag of dijken op getijdenzand niet te snel worden afgekeurd was de aanleiding om in 2018 te beginnen met onderzoek naar piping in dit type zand.

Stromen van zeewater

Getijdenzand is ooit afgezet in gebieden die onder invloed stonden van eb en vloed. Een groot deel van Groningen, Friesland, Flevoland, Noord-Holland, Zuid-Holland en Zeeland bestaat uit getijdenondergrond. In totaal ligt 970 kilometer aan dijken op dit zand. De rest van Nederland bestaat uit rivierafzettingen – langs de grote rivieren en in een deel van Utrecht – en windafzettingen – in de oostelijke helft van het land.

„In getijdenzand komt veel slib voor, dat bestaat uit kleideeltjes en heel fijn zand, dit zorgt voor cohesie”, zegt Hijma. „Dit merk je direct aan de plakkerigheid van het zand. Ook komen veel dunne kleilaagjes voor.” Die kleilaagjes laten minder goed water door en een groeiend kanaaltje moet dus een soort kleidoolhof door.

Steeds verhoogden we het waterpeil met 10 of 20 cm

Marc Hijma onderzoeker

Hijma begon zijn onderzoek in het lab. „Met emmers in een bootje gingen we getijdenzand ophalen bij een bouwproject in het Grevelingenmeer”, zegt hij. In kleine bakjes bootsten ze de omstandigheden voor het vormen van pipes na. Het zand bleek in het lab twee keer zo sterk als de modellen aangaven.

Het was het begin van grootschalig onderzoek. Eerst bij de Vijfhuisterdijk in Friesland, in 2020, en vorig jaar in de Hedwigepolder. „Getijdenafzettingen zijn verder onder te verdelen in platen en geulen”, zegt Hijma. „Platen bevatten meer slib en zijn iets sterker dan geulen. Vijfhuisterdijk ligt op een plaat, de Hedwigepolder in geulengebied.”

De proefdijk in de Hedwigepolder was twintig bij tien meter. Na anderhalf jaar voorbereidingstijd is er vier maanden aan gebouwd. Grote infiltratiebuizen die aan één kant van de dijk in de ondergrond staken, simuleerden hoogwater. Met 200 meters werd de waterspanning in de ondergrond gemeten – als ergens een pipe ontstaat neemt de spanning ineens sterk af. Daarnaast werd met glasvezelkabels de stroomsnelheid van het water gemeten en bekeken de onderzoekers met infraroodcamera’s waar een pipe ontstond.

Een veilige maat

„We hadden twee periodes van een week waarin we constant aan het meten waren. Steeds verhoogden we het waterpeil met 10 of 20 centimeter”, zegt Hijma. „We wilden achterhalen bij welk waterniveau piping begint en hoe zich dat tot de modellen verhoudt. In Friesland was het zand zo sterk dat we niet eens tot echte piping zijn gekomen. Hier was de ondergrond ook veel sterker dan de modellen aangaven, maar met Friesland in het achterhoofd hadden we gedacht dat de piping nog later zou optreden.” Totale kosten voor het Hedwigeproject: 5 miljoen euro.

Conclusie: dijken op getijdenzand zijn ten minste 1,4 keer zo sterk zijn als de modellen aangeven. Gemiddeld zijn ze zelfs twee keer zo sterk, staat in het eindrapport, maar voor een algemene rekenregel wordt een veilige maat aangehouden. „We wilden een eenvoudige rekenregel die locatieonafhankelijk voor alle getijdegebieden geldt”, zegt Hijma.

De nieuwe regel wordt binnenkort onderdeel van de dijkbeoordeling. Veel dijken hoeven daarom voorlopig minder of zelfs niet versterkt te worden. Voor het project Geervliet-Hekelingen van waterschap Hollandse Delta vervalt de versterkingsopgave van 8,2 kilometer dijk bijvoorbeeld volledig. Over 92 kilometer zijn minder ingrijpende maatregelen nodig dan het oude model aangaf. In totaal kan 160 miljoen euro bespaard worden.

De uitkomsten zijn niet toepasbaar voor dijken op rivierafzettingen. „Ook rivierzand heeft een mengeling van fijne en grove korrels, dus ook daarvoor valt te verwachten dat piping iets minder snel optreedt dan in de homogene setting die voor de rekenmodellen zijn gebruikt”, zegt Hijma. „Maar het samenspel tussen fijn zand, slib en klei is uniek voor getijdenafzettingen, dat is echt heel anders dan rivierafzettingen.”

Ook in Limburg is weer anders. „Daar is de grond heel grindrijk”, zegt Hijma. „Grind is moeilijker in beweging te krijgen dan zand; als er zand wegspoelt dan blijft er een soort skelet over. Daardoor zullen er ook minder pipes ontstaan, vermoed ik. Maar dat moet je onderzoeken.”

Chinees vrachtschip passeerde kabels Oostzee op precieze moment van breuk

admin
November 20, 2024
0

Het Chinese vrachtschip dat dinsdag door een aantal Oostzeelanden in verband is gebracht met sabotage van een datakabel tussen Duitsland en Finland, maandagochtend vroeg, is ook rechtstreeks met de eerdere kabelbreuk, zondagochtend tussen Litouwen en Zweden, in verband te brengen.

Dat blijkt uit de positiegegevens van het schip, de bulkcarrier Yi Peng 3. Zondag, even voor 08.00 uur UTC (standaardtijd, 09.00 uur Nederlandse tijd) bevond het zich precies boven de datakabel die door het Zweedse telecombedrijf Telia wordt geëxploiteerd. Dat was ook het moment waarop de kabelverbinding volgens Telia werd verbroken.

Maandagochtend om 02.00 UTC bevond het zich precies boven de C-Lion-kabel die Rostock in Duitsland met de Finse hoofdstad Helsinki verbindt, toen daarin de breuk optrad. Dinsdag werd al duidelijk dat de Yi Peng 3 als verdacht gold. Het werd door de Deense marine geschaduwd en ligt sinds dinsdagavond voor anker even buiten de grote vaarroute door het Kattegat, een zeestraat tussen Denemarken en Zweden, net buiten de Deense territoriale wateren. Een Deense patrouilleboot ligt sindsdien vlakbij voor anker. Het is onduidelijk of de Deense autoriteiten er aan boord zijn gegaan.

Op beide kabelbreukmomenten voer de Yi Peng 3 met een snelheid van bijna 7 knopen in de westgaande baan van de scheepvaartroute. De meeste schepen varen daar gemiddeld sneller, rond 10 knopen. Ook de Yi Peng 3 voer een deel van zijn route met die snelheid.

Nord Stream-explosies

Opmerkelijk genoeg minderde het schip maandag om 08.20 UTC vaart, ruim zes uur na de tweede kabelbreuk. Daarna dreef het ruim een uur lang rond, vermoedelijk op stroming of wind, met een snelheid van rond 0,3 knopen, zo blijkt eveneens uit de positiegegevens van het schip, zoals te zien op VesselFinder, een nautische trackerdienst. Zeker zo opmerkelijk was de plaats waar dat gebeurde: even ten noorden van de locatie waar drie van de vier explosies zich in september 2022 voordeden in de Nord Stream-gaspijpleidingen.

Het is onbekend wat de reden was van het ronddrijven. Het komt wel voor dat zeeschepen onderweg enige tijd geen voortstuwing hebben, bijvoorbeeld voor onderhoud. Woensdag voer rond die plaats een Zweeds mijnenbestrijdingsvaartuig.

Opinie | De Corporate Governance Code is niet bedoeld om een waaier aan maatschappelijke vraagstukken op te lossen

admin
November 20, 2024
0

De Nederlandse Corporate Governance Code voor goed ondernemingsbestuur laat de gemoederen niet onberoerd. De vorige minister van Economische Zaken heeft na veel aarzeling besloten dat er toch een nieuwe Monitoring Commissie moet komen die over de actualisering van de code gaat. De inkt is amper droog, of een nieuw probleem dient zich aan: de vakbond FNV wil niet meer meedoen.

Als bron van fricties zien wij dat het doel van de Code uit het oog is verloren. Een brede waaier aan maatschappelijke doelen dreigt de Code te doen verwateren. De Code ontstond in de slipstream van grote boekhoudschandalen in ondernemingsland rond de eeuw wisseling zowel in de VS (onder meer Enron en Worldcom) als in Europa (onder meer Parmalat), met inbegrip van Nederland waar in 2002 Ahold op de rand van het faillissement balanceerde. Voor iedereen was evident dat een Code nodig was voor het versterken van de checks and balances bij ondernemingen. Die Code moest staan voor het waarborgen van goed bestuur en de financiële stabiliteit (inclusief continuïteit) van de onderneming.

Recentelijk laat onder meer het schandaal rond Wirecard (een grote Duitse telecomonderneming die inmiddels failliet is) zien dat dit voortdurende aandacht vergt. Steeds is alertheid geboden of de regels nog wel adequaat zijn of dat nieuwe ontwikkelingen om aanpassing daarvan vragen. Daartoe wordt, in beginsel om de vier jaar, een nieuwe Monitoring Commissie benoemd door de minister van Economische Zaken.

Code in politiek vaarwater

Tegelijkertijd is de Code in breder en meer politiek vaarwater beland. Zo is een belangrijk onderwerp geworden of bijvoorbeeld duurzaamheids- en andere maatschappelijke doelen zoals diversiteit ook een plaats in de Code moeten krijgen. Daarover wordt, net als overigens in de samenleving, verschillend gedacht. Dat heeft de vraag opgeroepen of de Code niet op andere leest moet worden geschoeid of wellicht zijn tijd heeft gehad.

Het uittreden van de vakbond FNV is illustratief. De klacht van FNV is dat in de Code en de Monitoring Commissie geen wezenlijke rol is weggelegd ‘voor de mensen die de winsten mogelijk maken’ en dat sprake is van het ‘legitimeren van slechte medezeggenschap’. Tegen deze observaties is het nodige in te brengen. Dat is echter niet waar het ons hier om gaat. Wat wij willen aankaarten is waarom de Code onderwerp is geworden van maatschappelijke en politieke fricties, en waarom dat juist niet in het belang van de samenleving is.

Terug naar de basis is ons devies, en die is al uitdagend genoeg

Het oorspronkelijke doel – waarborgen van goed bestuur en de financiële stabiliteit – wordt ondergraven als de Code verzandt in een brede verzameling van maatschappelijke wensen waartoe ondernemingen zich zouden moeten verhouden. Politieke discussies, (polariserende) belangenbehartiging en een diffuse veelheid aan eisen aan ondernemingen dreigen dan. En dat is slecht voor de Code, de Monitoring Commissie en voor de bedrijven zelf. Terug naar de basis is ons devies, en die is al uitdagend genoeg.

Dat doet niets af aan het grote belang van brede maatschappelijke vragen, zoals bijvoorbeeld de vraag met welke snelheid CO₂ uitstoot moet worden teruggedrongen, in welke mate diversiteit leidend moet zijn en of werknemers meer bevoegdheden in de onderneming moeten krijgen. Maar het antwoord op dergelijke vragen moet de uitkomst te zijn van breed maatschappelijk en, uiteindelijk, politiek debat. Dat past niet bij de doelstelling van de Code en evenmin bij de daarmee samenhangende samenstelling van de Monitoring Commissie. Daarvoor ontbreekt ook de legitimiteit. Die ligt bij het parlement.

Alle informatie op tafel

Een belangrijke aanpassing van de Code die wel binnen het oorspronkelijke doel daarvan ligt, is de recente uitbreiding van de zogenoemde Verklaring omtrent Risicobeheersing (VOR). In de VOR verklaart het bestuur met een heldere toelichting dat zijn verslag voldoende inzicht biedt in eventuele tekortkomingen in de werking van interne risicobeheersings- en controlesystemen, en staat ze er ook voor in dat de duurzaamheidsverslaggeving geen onjuistheden van materieel belang bevat. Het ultieme doel is het verminderen van het risico op financiële rampen, zoals die van Ahold, Enron, Parmalat en Wirecard, en daarvoor zijn ook duurzaamheidsrapportages van belang. Adequate besluitvorming vereist effectieve bedrijfsprocessen die waarborgen dat alle relevante informatie bij het bestuur en de RvC op tafel belandt en in de externe verslaggeving tot uitdrukking komt.

Dit heeft directe consequenties voor de samenstelling van de Monitoring Commissie. De commissie zou ons inziens primair moeten bestaan uit experts die daadwerkelijk zicht hebben op, en kennis hebben van, de steeds ingewikkelder interne processen en regelgeving en hoe die praktisch te vertalen. In andere landen wordt dit principe al toegepast; daar bestaan vergelijkbare commissies uit financieel onderlegde bestuurders, accountants en bedrijfsjuristen. Dit bevordert de helderheid over de taak van de commissie en voorkomt teleurstellingen en verwarring. Dat laat onverlet dat werknemersvertegenwoordigers, zoals FNV, in de Commissie een rol kunnen vervullen om mede in de gaten te houden of belangen van andere betrokkenen in het proces niet worden geschaad.

Het behouden van focus in de Code is de kern, en dat geldt dus ook voor de Monitoring Commissie zelf. Zij heeft scherpte nodig om effectief te opereren in het belang van het oorspronkelijke doel van de Code: het bevorderen van goed bestuur en het beschermen van de financiële stabiliteit en continuïteit van bedrijven. Alleen op die basis kan de Code haar belangrijke bijdrage blijven leveren.

Nederland koopt steeds meer wapens in Israël

admin
November 20, 2024
0

Nederland koopt steeds meer Israëlische wapens, zo blijkt uit een inventarisatie van NRC. In de afgelopen vijf jaar schafte het ministerie van Defensie voor bijna twee miljard (1,89 miljard) euro aan Israëlische wapens aan. De helft daarvan (0,95 miljard) is aangekocht ná het uitbreken van de Gaza-oorlog op 7 oktober vorig jaar. Ondanks kritiek van het kabinet op het grote aantal Palestijnse burgerslachtoffers door de aanhoudende Israëlische bombardementen, is de import van wapens uit Israël in het afgelopen jaar dus sterk gestegen.

Nederland kent een streng beleid voor de export van wapens, waarbij iedere verkoop moet worden getoetst aan mensenrechten. Afgelopen februari bepaalde het Haagse Gerechtshof in hoger beroep bijvoorbeeld dat Nederland geen onderdelen voor Israëlische F-35 gevechtsvliegtuigen meer mag (door-)leveren vanuit een logistiek depot op vliegbasis Woensdrecht, vanwege het „aanmerkelijke risico” dat Israël er het humanitair oorlogsrecht mee schendt bij de bombardementen op Gaza. Hoewel het kabinet in cassatie is gegaan tegen de uitspraak, ligt de export van F-35-onderdelen vanuit Nederland naar Israël sindsdien volledig stil.

Geen alternatief

Voor de import van militair materieel bestaat er, anders dan voor de export, geen specifiek beleid. Sinds de Russische inval in Oekraïne in 2022 heeft Defensie er miljarden budget bij gekregen en is het ministerie bezig met een inhaalslag om enorme tekorten in wapens en munitie goed te maken. Terwijl het departement in 2019 ongeveer 2 miljard euro aan nieuw materieel kon besteden, is dat bedrag gegroeid tot ongeveer 5 miljard in het afgelopen jaar.

Wapens uit Israël nemen daarbij een opvallend grote plaats in: sinds 7 oktober 2023 kocht Nederland voor 0,95 miljard aan Israëlische wapensystemen.

In de afgelopen decennia heeft de Israëlische wapenindustrie een stormachtige ontwikkeling doorgemaakt. In bepaalde segmenten zijn de Israëliërs zelfs marktleiders. Zo bestaat er eigenlijk geen alternatief voor de Israëlische zelfbeschermingssystemen voor pantserwagens en tanks, zoals het ‘Trophy’-systeem van de firma Rafael, dat anti-tankraketten en drones uit de lucht kan schieten. Ook op het gebied van rakettechnologie en elektronische oorlogsvoering behoren Israëlische defensiebedrijven tot de wereldtop. Daar komt bij dat er door de toegenomen vraag krapte is ontstaan op de internationale defensiemarkt. Zo waren de lange leveringstijden een belangrijk argument voor Nederland om te kiezen voor Israëlische Puls-raketartillerie, en niet voor het Amerikaanse Himars-systeem, dat furore maakt in Oekraïne.

„Defensie wil het best mogelijke materieel, dat tijdig beschikbaar is, binnen de beschikbare middelen voor onze militairen”, schreef het departement in antwoord op Kamervragen over de Defensiebegroting. „In sommige gevallen komt het beste materieel uit Israël.”

Op een laag pitje

Dat wil niet zeggen dat de import uit Israël niet controversieel is. „Het Israëlische optreden in Gaza heeft de defensierelatie met Israël onder druk gezet”, schreven ambtenaren deze zomer in de introductiebundel voor de nieuwe minister van Defensie Ruben Brekelmans (VVD). De voorlopige uitspraak van het Internationaal Gerechtshof over aanwijzingen voor genocide in Gaza roept „vraagtekens” op over „de mate waarin Israël nog als like-minded partner kan worden gezien”, zo schrijven de ambtenaren. Daar waar er voorheen intensieve contacten waren tussen Den Haag en Tel Aviv, bijvoorbeeld in de vorm van kennisuitwisseling over militair materieel, zijn die inmiddels op een laag pitje gezet: „Sinds 7 oktober vinden er vrijwel geen concrete samenwerkingsactiviteiten plaats.”

Donderdag organiseert de NIDV, de organisatie voor Nederlandse defensiebedrijven, zijn jaarlijkse wapenbeurs in Ahoy in Rotterdam. Israëlische bedrijven zullen ook vertegenwoordigd zijn. De Rotterdamse politie houdt er rekening mee dat anti-Israëlische demonstranten zich kunnen aansluiten bij een al aangekondigde demonstratie bij Ahoy. Na het geweld tegen Israëlische voetbalsupporters in Amsterdam neemt de politie in Rotterdam geen enkel risico. Voor het evenement is een crisisstaf actief gedurende de dag.

Defensie wil het best mogelijke materieel, dat tijdig beschikbaar is, binnen de beschikbare middelen voor onze militairen

NRC heeft de inventarisatie voorgelegd aan het ministerie van Defensie. Het departement laat weten dat het geen gedetailleerde cijfers kan geven over de omvang van de wapenaankopen uit Israël, vanwege de commerciële vertrouwelijkheid van contracten en vanwege de financiële onzekerheden die gepaard gaan met grote materieelprojecten. „In de rapportages aan de Tweede Kamer werkt Defensie met bandbreedtes”, zegt een woordvoerder. „De schatting van NRC bevindt zich binnen deze bandbreedtes.”

Luister naar