De hemel en hel van het moederschap

Hoe is het om de alleenstaande moeder van drie puberdochters te zijn? Het is heen en weer geslingerd worden tussen hemel en hel. Het is miskend, verguisd, beledigd, genegeerd worden, en het is lol, genieten en geliefd zijn. Het komt allemaal voorbij in het door vrouwen gedomineerde universum van comedyserie Better Things. Vorig jaar kwamen de eerste vier seizoenen in een klap beschikbaar op streamingplatform Disney (eindelijk) en recent verscheen het vijfde seizoen online, helaas het laatste.

De serie werd bedacht door Pamela Adlon en Louis C.K., met Adlon in de hoofdrol van moeder. Eerder speelde Adlon een vriendin van Louis C.K. in de serie over zijn leven, Louie. De comedian schreef ook mee aan Better Things, maar nadat zijn seksueel grensoverschrijdend gedrag naar buiten kwam, verbrak Adlon de banden met hem. Maar zijn aandeel blijft voelbaar. Louis C.K. werd onder meer beroemd vanwege zijn houding ten opzichte van kinderen: je houdt van ze, maar het zijn klootzakjes. Van die filosofie is Better Things doordrenkt.

Spil van de serie zijn de conflicten en botsingen tussen moeder en dochters, die zich zo buitenproportioneel koud en hard kunnen opstellen, dat het absurd en grappig wordt. Moeder Sam Fox is een hardwerkende actrice in de marge, met drie mondige tienerdochters in huis en een excentrieke moeder, die aan de overkant woont. Duke, de jongste is de gevoelige, die meer ziet dan er is, Frankie, de middelste is de androgyne slimmerik, de opstandige en politiek bewuste en Max, de oudste, is de twijfelaar, de hedoniste. De heerlijk stoute oma Phil, Brits, overtreft allen in eigenzinnigheid en egocentrisch gedrag. Tussen hen manoeuvreert Sam met empathie, tonnen geduld en soms de moed der wanhoop om haar leven en dat van haar kinderen op de rails te houden.

Overvloedige charme

Zelf is Sam niet minder luid, grillig en grof in de mond, maar ze compenseert dat met haar overvloedige charme, liefde voor alle mensen en inschikkelijkheid. Voortdurend valt ze vrienden en bekenden om de hals, ze is snel tot tranen geroerd en maakt altijd grappen, liefst ongepast. Haar huis is een zoete inval, waar ze altijd staat te koken. Adlon speelt haar fantastisch en schaamteloos. Karakteristiek is haar diepe, grommende zucht, met veel ‘gggg’ erin, waarmee ze haar frustraties verbijt.

Iedere aflevering is een uitsnede uit hun leven, dat bijzonder gevuld is. Er is geen plot, en ieder verlangen naar coherente verhalen moet je als kijker vergeten. Een aflevering kan zo maar bestaan uit drie willekeurige gebeurtenissen op een dag. Het zijn de karakters van de personages die de serie bij elkaar houden. En of het nu gaat om fysieke of psychische problemen, mislukte liefdes, de afwezige vader, identiteitsvragen: alles voelt waarachtig en doorleefd. Mede dankzij het over de hele linie sterke acteren, van de wonderlijk volwassen kinderen en oma Celia Imrie tot de vele bijrollen.

Een voorbeeld: aflevering ‘Eulogy, uit seizoen 2, laat goed zien wat Better Things zo geniaal maakt. Eerst zijn er twee scènes die Sam aan het werk laten zien, als onbarmhartige theaterdocent en in een eindeloze opname voor een commercial. Dan volgt een tv-avond met kinderen en vrienden, waarbij er een film met Sam erin langskomt bij het zappen. Maar de dochters hebben geen zin om naar hun moeder op tv te kijken. Eerst haalt Sam haar schouders op, maar als de vriend zegt dat de kinderen haar na haar dood wel zullen appreciëren, staat ze op en zegt dat ze gekwetst is. Waardering wil ze. Nu.

Flitsen van begrip en mededogen

Haar suggestie aan haar dochters: ik ben dood, spreek mijn eulogie uit. „Je traumatiseert ons”, protesteert Frankie. „Dat is ook de bedoeling”, bijt Sam terug. Waarop Frankie opstaat en ‘de dode’ alleen maar uitlacht. „Loser!” Waarop Sam boos het huis verlaat, en Frankie en Max verontwaardigd roepen dat ze zo’n drama queen is.

Uiteindelijk creëren de dochters alsnog een begrafenistoneelstukje. Frankie zegt alles van haar moeder te hebben gezien en haar te bewonderen, maar dat ze niet weet hoe ze moet leven, en dat ze dat onvermogen elke dag op haar moeder afreageert, om haar pijn te kunnen overdragen, omdat ze weet dat Sam het aankan. Max verklaart dat ze niets van haar moeder wil zien, omdat ze haar moeder niet wil delen, zelfs niet met haar zussen, en dat ze het haat dat ze beroemd is als actrice.

Hun liefdesverklaringen zijn broeiende mengsels van zacht en hard, van pijn en troost. Better Things grossiert en excelleert in die aanpak. In speeches zijn ze op hun best. Onvergetelijk is de scène waarin Frankie op een bar mitswa haar moeder op zuigende toon aan een stuk door beledigt over haar leeftijd, haar carrière en de kale plek op haar hoofd. Sam zwijgt, maar bij het opstaan duwt ze achteloos de pudding met rode saus in de schoot van haar dochter.

In seizoen vijf is het niet anders. Nog een keer Sam op het toilet, nog een keer haar bilspleet als ze bukt, nog een keer ongesteld worden, en nieuwe beledigingen. Als oma Phil Sams bruiloftsfoto’s aan de kinderen wil laten zien, verklaart Sam dat ze dat niet wil, omdat haar huwelijk traumatisch voor haar was. Frankie reageert met een slow handclap en sart dat Sam zo’n goede actrice is. De kinderen worden niet minder creatief in het pijnigen van hun moeder – en in het weer hartverwarmend goedmaken. Wat wel is veranderd nu ze ouder zijn: ze zien wat hun moeder is en wat ze doet. En vooral: ze zien zichzelf. De flitsen van begrip en mededogen zijn talrijker.

Het slotseizoen biedt geen traditionele afronding. De serie houdt op zoals ze bestond: midden in het leven. En dat leven is onaf, onbeheersbaar, onvolkomen. Maar evengoed een bron van liefde en optimisme. Of zoals Sam het verwoordt, met een laatste wijsheid: „Het leven is grappig, zelfs als het verdrietig is.”

https://www.youtube.com/watch?v=GZTVrwX2jfU