N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Pakistan De aanhouding van de vorig jaar afgezette premier Imran Khan komt niet onverwacht, maar veroorzaakt veel chaos in Pakistan.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data100286634-d3a74f.jpg)
Foto Aamir Qureshi/AFP
Het was hem dit jaar al eens gelukt de politie te slim af te zijn, maar dinsdag kregen oproeragenten Imran Khan dan toch te pakken, bij het gerechtsgebouw in de Pakistaanse hoofdstad Islamabad. De oud-premier was er „mentaal op voorbereid”, had hij enkele uren eerder over de arrestatie gezegd in een filmpje, want de regering wil volgens hem voorkomen dat hij campagne kan voeren.
De arrestatie leverde dramatische beelden op. Khan, inmiddels de belangrijkste oppositiepoliticus van het land, en zijn advocaten werden in een bijkantoor van de rechtbank overvallen door de oproerpolitie. Op beelden die op sociale media en de zender GEO TV zijn getoond, is te zien hoe Khan uit het vertrek wordt gesleept en in een wagen wordt geduwd.
Leden van Khans partij PTI lieten direct van zich horen: dit was geen arrestatie, maar kidnapping. In de loop van de dag gingen duizenden supporters de straat op. Persbureaus meldden op basis van informatie van lokale autoriteiten in Quetta dat bij een betoging daar zeker één dode is gevallen. In de grote steden Karachi, Peshawar en Rawalpindi – hoofdkwartier van het leger – vielen ook gewonden. In Islamabad gold een samenscholingsverbod en werd het internet geblokkeerd.
De arrestatie van Khan en de reactie op straat is een volgende stap in de politieke crisis rondom de voormalige premier van het land – dat ook nog een economische crisis doormaakt. Khans onvermogen de economische situatie te verbeteren was vorig jaar reden voor een motie van wantrouwen tegen hem in het parlement. Hij had toen al de steun van het leger verloren dat in Pakistan achter de schermen veel te zeggen heeft over de positie van politici.
Ramkoers
Volgens Khan was zijn afzetting onrechtmatig, en hij ligt sindsdien op ramkoers met de nieuwe regering. Zijn opvolger Shehbaz Sharif en het leger zouden heulen met de VS. In het hele jaar sinds zijn afzetting werd de ene na de andere rechtszaak tegen Khan begonnen; hij houdt het zelf op meer dan honderd. Khan wordt beschuldigd van fraude en zou als premier in strijd met de regels cadeaus hebben gehouden die hij tijdens staatsbezoeken kreeg. Verder lopen er zaken onder de antiterreurwet en wegens opruiing, onder meer vanwege de toespraken die hij hield over het vermeende complot tegen hem.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data97711004-d9426e.jpg)
Lees meer over de rechtszaken tegen de Pakistaanse oud-premier Imran Khan
Die juridische zaken zijn volgens Khan pogingen om hem het zwijgen op te leggen. Er stonden meerdere arrestatiebevelen open, vanwege zijn weigering in de rechtszaal te verschijnen. In maart wist hij uit handen van de politie te blijven, toen die naar zijn woning in Karachi was gekomen. Aanhangers raakten er slaags met de politie. De arrestatie van dinsdag had plaats in het kader van een fraudezaak waarvoor Khan nu wel naar de rechtbank was gekomen.
Premier Sharif reageerde dinsdag via Twitter op de aanhoudende beschuldigingen door Khan. „Het lijkt me nu overduidelijk dat u, voormalig premier die inmiddels terechtstaat wegens corruptie, probeert legitimiteit op te eisen om het juridische en politieke systeem omver te werpen”, schreef hij.
De heersende macht heeft genoeg van Khan, maar hij heeft nog altijd steun onder de bevolking. De 70-jarige, een oud-topcricketer die zijn imago van welgestelde playboy wist te veranderen in dat van een politicus die een corrupte elite wil aanpakken, spreekt met zijn boodschap veel mensen aan. Vooral jongeren in de steden, die zwaar lijden onder de hoge inflatie en de economische crisis, vertelde de Pakistaanse schrijver en politiek analist Shuja Nawaz eerder aan NRC: „Op straat is Khan groot. Die factor zal meewegen bij de manier waarop de huidige machthebbers met hem zullen dealen.”
Khan weet zijn populariteit goed in te zetten. Zijn gedwongen vertrek leidde vorig jaar direct tot protesten en rellen. Met zijn partij PTI organiseerde hij een campagnekaravaan. In november had tijdens zo’n bijeenkomst, in de oostelijke stad Wazirabad, een schietpartij plaats. Khan werd in zijn been geraakt en er vielen één dode en meerdere gewonden onder zijn aanhangers. De politicus en zijn PTI-vertrouwelingen zagen in die aanval het bewijs dat de huidige machthebbers het op zijn leven hebben gemunt. De dader zou een religieuze fanaticus zijn die al snel in Wazirabad werd opgepakt; over hem is niet veel bekend.
Vervroegde verkiezingen
De PTI-bijeenkomsten waren Khans belangrijkste vehikel om te pleiten voor vervroegde verkiezingen, waarmee hij mogelijk weer aan de macht zou komen. Dit jaar verloopt de termijn van het parlement dat in 2018, toen hijzelf werd verkozen, zitting nam. De volgende verkiezingen zouden volgens planning dit najaar moeten plaatsvinden.
Inmiddels zijn de scenario’s voor Khan steeds meer beperkt: als het hem lukt die stembusgang te forceren, kan hij een politieke comeback bleven. Maar het is even goed mogelijk dat een of meerdere van de rechtszaken tegen hem leiden tot een celstraf.
Premier Sharif heeft zelf geen belang bij snellere verkiezingen, en heeft op geen enkel moment aangegeven die te overwegen. Gezien de reacties op zijn arrestatie dinsdag overweegt de regering wellicht zelfs een andere optie: zij kan de ontstane onrust aangrijpen om de verkiezingen juist verder uit te stellen.
Ook Khans tegenstanders hebben de afgelopen maanden hun toon verhard. Zo bracht het kabinet in maart, na de mislukte arrestatiepoging, een verklaring naar buiten waarin de PTI werd omschreven als „een bende militanten” die „vijandig staan tegenover de staat”. Toen al werden honderden aanhangers van de door Khan opgerichte partij opgepakt. De minister van Binnenlandse Zaken was duidelijk over de politieke rivaliteit: „Óf Imran Khan bestaat, of wij.”
