IS vindt nieuwe uitvalsbasis in Afghanistan

Posted on May 7, 2023 by admin

N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.

Islamitische Staat Sinds de herovering van Afghanistan in 2021 heeft het Taliban-regime het land nog niet volledig onder controle. De regionale tak van Islamitische Staat (IS) blijft uiterst actief.

Taliban-bewaking langs een weg in Kandahar, Afghanistan, 9 maart 2023. De bewaking in Kandahar is geïntensiveerd na de zelfmoordaanslag op Taliban-gouverneur Mohammad Dawood Muzammil. — **Taliban-bewaking** langs een weg in Kandahar, Afghanistan, 9 maart 2023. De bewaking in Kandahar is geïntensiveerd na de zelfmoordaanslag op Taliban-gouverneur Mohammad Dawood Muzammil.

Foto Samiullah Popal/EPA

Het is een late maandagavond in april, als zwaar bewapende Taliban-strijders de schuilplaats binnendringen en het vuur openen. Zes mensen komen om het leven. Plaats van handeling is de regio Nahri Shahi, in het noorden van Afghanistan. Volgens de politie in de provincie Balkh zijn de slachtoffers militanten van Islamitische Staat (IS) in Afghanistan.

Begin vorige week, bijna een maand later, komt via de Amerikaanse regering een nieuw detail naar buiten over de Taliban-aanval: een van de gedode militanten die zich schuilhielden in Nahri Shahi was het brein achter de bloedige aanslag die IS pleegde op het vliegveld van Kabul, in augustus 2021, tijdens het chaotische vertrek van de Amerikaanse troepen uit het land. Bij die aanslag kwamen niet alleen 170 Afghaanse burgers om het leven, maar ook dertien Amerikaanse militairen. Hun ouders werden vorige week als eerste ingelicht over de dood van het IS-kopstuk, meldde The New York Times. Zijn naam werd niet bekend gemaakt.

Voor de nabestaanden van de slachtoffers bood het nieuws, ruim anderhalf jaar na het bloedbad bij Kabul, mogelijk enige genoegdoening; voor het Taliban-regime zijn confrontaties met militanten van IS als deze aan de orde van de dag. Deze specifieke operatie in het noorden van Afghanistan was vermoedelijk nog bedoeld als vergelding voor de zelfmoordaanslag in maart op de Taliban-gouverneur in de provincie Balkh, Mohammad Dawood Muzammil.

Zijn dood – de gouverneur werd opgeblazen op de tweede verdieping van zijn kantoor in de provinciehoofdstad Mazar-i-Sharif – was een van de zwaarste tegenslagen voor de Taliban sinds zij in augsutus 2021 de macht in Afghanistan heroverden.

Machtsovername

Maar sinds die roerige weken in de zomer van dat jaar, na het plotselinge vertrek van de internationale troepen uit het land, hebben de nieuwe machthebbers Afghanistan nooit helemaal onder militaire controle gekregen.

Al tijdens de complexe onderhandelingen over de machtsovername door de Taliban, een jaar voordat zij internationale troepen tot een vertrek dwongen, was duidelijk dat de nieuwe machthebbers een zware kluif zouden hebben aan de regionale tak van Islamitische Staat (IS-K), actief in Pakistan en Afghanistan. De internationale jihadistische groepering maakte in 2015 haar oprichting bekend, en lijfde daarmee formeel een verzameling van overlopers in van de Taliban, Al-Qaida en de Pakistaanse Taliban. De groep heeft de ambitie een islamitisch kalifaat te stichten in ‘Khorasan’, de oud-Perzische benaming die de globale terreurorganisatie IS hanteert voor een gebied in Centraal-en Zuid-Azië dat zich uitstrekt van het noordoosten van Iran tot diep in Afghanistan en Turkmenistan.

Onder analisten staat IS-K inmiddels te boek als een van de meest actieve regionale takken van de terreurorganisatie IS. De internationale groepering heeft elders zware verliezen geleden: het geclaimde ‘kalifaat’ in Syrië en Irak viel in 2019. Daar is de organisatie ondergronds nog actief.

In 2018 voerde IS-K de lijst aan van meest dodelijke terreurgroepen. Cellen werden bestreden door onder meer de VS, met luchtaanvallen, en door de internationale anti-terreurcoalitie. Die zouden hebben geleid tot grote verliezen, ook van grondgebied dat onder de Khorasan-provincie werd geclaimd.

Maar sinds de versnelde terugtrekking van westerse troepen uit Afghanistan en de overname door de Taliban is IS-K erin geslaagd zich opnieuw te manifesteren in Afghanistan en Pakistan.

IS-K richt zich nadrukkelijk op civiele doelen in stedelijk gebied

Waar de strijders van IS-K aanvankelijk vooral te vinden waren in een aantal oostelijke provincies van Afghanistan en de omgeving van Kabul, wisten ze zich na het vertrek van de internationale troepen te verspreiden over bijna alle 34 Afghaanse provincies, waar ze veelal in min of meer onafhankelijke cellen opereren, zij het onder de vlag van IS. Recent zouden militanten vooral proberen zich sterker te vestigen in de provincie Balkh, waar economische kansen zouden liggen.

In het meest recente rapport van de secretaris-generaal van de Verenigde Naties over de activiteiten van IS, uitgebracht in februari, wordt geschat dat duizend tot drieduizend strijders actief zijn in deze ‘Khorasan’-regio. Van hen zouden enkele honderden afkomstig zijn uit Zuid-Azië. Schattingen van de aantallen militanten lopen sterk uiteen in de omliggende landen. Ook is onduidelijk in hoeverre de organisatie erin slaagt nieuwe rekruten aan te trekken, of mensen buiten de regio te radicaliseren.

De lange lijst van aanslagen door IS-K in Afghanistan op Taliban-doelwitten toont aan dat deze IS-tak zich niet neerlegt bij het huidige regime in het land. Analisten wijzen erop dat Afghanistan kan verworden tot een ‘broedplaats’ voor verschillende militante groeperingen, zeker zolang de Taliban er niet in slagen controle te krijgen over het hele land. Daarmee vormt IS-K volgens de Amerikanen in potentie een veel groter gevaar dan de Taliban, die zich niet richten op een ideologische strijd buiten de grenzen van Afghanistan.

Burgers doelwit

In de strijd om de macht op Afghaanse bodem richt IS-K zich nadrukkelijk op civiele doelen in stedelijk gebied, en vaak op minderheidsgroepen. Twee aanslagen die werden opgeëist door IS-K staan in een overzicht van zwaarste aanslagen van het afgelopen jaar in Afghanistan: bij zelfmoordaanslagen op moskeeën in de hoofdstad Kabul en in de noordelijke provincie Balkh kwamen bij elkaar ruim honderd mensen om het leven. Lees ook (2019): Hoe gevaarlijk is IS in Afghanistan?

Ook zijn leden van de Hazara-minderheid in Afghanistan, die de sjiitische stroming van de islam aanhangt, een geliefd doelwit van IS-K. Bij aanslagen op deze groep vielen al honderden doden. Onder deze Afghaanse bevolkingsgroep deed zich vanwege de onveiligheid in hun land eerder al een exodus voor. Ook de Taliban richten hun pijlen regelmatig op de Hazara’s.

Opvallend is dat ook ambassades en in Afghanistan werkzame buitenlanders doelwit zijn van IS-K. Zo wordt ook de verhouding van de Taliban met de weinige internationale aanwezigen ondermijnd – er zijn überhaupt nog maar weinig landen die diplomatieke banden onderhouden met het regime, en veel hulporganisaties zijn vertrokken uit Afghanistan. In september vorig jaar was de ambassade van Rusland in Kabul de eerste diplomatieke missie die werd aangevallen. Bij de zelfmoordaanslag kwamen zes mensen om het leven. IS-K eiste in december ook de verantwoordelijkheid op voor aanslagen op de Pakistaanse ambassade en een hotel waar geregeld Chinese gasten verblijven.

Externe aanslagen

Analisten vermoeden dat een aangesterkt IS-K op den duur ook gewapende activiteiten in andere landen zal willen uitvoeren. Uit gelekte dossiers van de Amerikaanse inlichtingendiensten, die op het digitale communicatieplatform Discord werden gepubliceerd en uitgeplozen door onder meer The Washington Post, bleek dat IS-K daarvoor plannen probeert te maken. Zo zouden er voorbereidingen zijn geweest voor aanslagen tijdens het WK voetbal in Qatar, eind vorig jaar. Daarvan kwam het niet, omdat de organisatie daarvoor nog niet de benodigde capaciteit bezat.

Maar die zou IS-K wel snel kunnen ontwikkelen, waarschuwde de Amerikaanse generaal Michael Kurilla in maart dit jaar, tijdens een verklaring aan een commissie in de Amerikaanse Senaat: IS-K zou profiteren van de „van de chaos” in Afghanistan en „proberen de gelederen uit te breiden, en aanvallen in de regio en daarbuiten te inspireren, mogelijk te maken of te leiden”.

Hij schatte daarbij dat de organisatie „in zes maanden tijd” in staat zou kunnen zijn om westerse belangen wereldwijd te treffen – waarschijnlijk eerst in andere Aziatische landen en West-Europa, en later in de VS. Daarbij bestaat ook de optie dat de terreurorganisatie aanhangers in die werelddelen zou kunnen inspireren zelf aanslagen te plegen. Sinds enige tijd verspreidt de groepering eigen propaganda in verschillende talen, onder meer Pashtun, Perzisch, Tadzjieks en Russisch, om een breed publiek aan te spreken.

Het is onduidelijk in welke mate de Taliban-aanval op een van de IS-K-cellen de algehele operatie van de organisatie zal beïnvloeden. In zijn officiële reactie op de dood van het brein achter de Abbey Gate-aanslag op het vliegveld van Kabul, benadrukte een woordvoerder van het Amerikaanse ministerie van Defensie: „De Verenigde Staten waren niet betrokken bij de operatie.” De veiligheid binnen Afghaanse landsgrenzen is immers niet meer een zaak voor de VS, zoals afgesproken. Maar de verdere operaties van IS-K, en een eventuele groei buiten die regio, zal op de voet worden gevolgd door westerse mogendheden.

Column | Geluk is bloemsproetjes op vlugge forellen

admin
November 26, 2024
0

Omdat het jaar alweer ten einde loopt, zo’n jaar gaat als het laat wordt ineens met reuzesprongen, overwogen we maar vast eens welk gedicht we zouden gaan gebruiken voor de nieuwjaarskaart. Vorig jaar hadden we er een uitgezocht die we toen toch niet gebruikten omdat we een gedicht ontmoetten, kersvers en geheimzinnig, dat er echt om vroeg om onder de mensen te komen. Dus we keken weer naar die eerste keus van vorig jaar en ja, een prachtig gedicht, van Czeslaw Milosz, over geluk dat wacht om opgemerkt te worden door stervelingen, heel gewoon geluk. Het geluk van ‘gloeiende zon op de bladeren, het vurige zoemen van de hommels/ ergens ver weg’. Van even precies daar zijn waar je wilt zijn. Ideaal voor een nieuwjaarswens.

Toch aarzelden we. Het leek een beetje raar, wereldvreemd bijna, om de mensen een gedicht te sturen over heel gewoon geluk. Alsof wij niet in de gaten hebben wat er in de wereld aan de hand is, de verschrikkingen in Soedan, in Gaza, in Oekraïne, al die mensen die verdreven worden en die dan onder meer hier terecht komen en geen plaats vinden om hun hoofd neer te leggen omdat wij (Nee! Niet ‘wij’. Zij!) menen dat vluchtelingen de oorzaak zijn van al onze problemen. En dan praat je nog niet over het klimaat, wat het ook moeilijker maakt om je te verheugen in zonlicht, al moet een mens zich natuurlijk wel in zonlicht blijven verheugen.

Is het nu al zo ver gekomen dat geluk iets is om je voor te schamen? Dat zou wel het toppunt zijn. Ik lees ongeveer elke dag in de bloemlezing van Elisabeth Lockhorn die ‘de mooiste gedichten over geluk’ koos, onder de wel wat erg optimistische titel Het komt goed. Ik weet niet of het goed komt. De gedichten die erin staan weten dat ook niet, ze zeggen er niet veel over. Ze zeggen alleen maar op allerlei manieren dat geluk bestaat. Soms. Vaak hebben ze het helemaal niet over geluk, maar kun je uit wat ze wel zeggen opmaken dat het bestaat, en dat het je ten deel kan vallen, bijvoorbeeld als je opmerkt dat de wereld niet effen is maar vol van ‘bontigheid’ zoals Leo Vroman de ‘dappled things’ van Gerald Manley Hopkins vertaalt, die God looft voor ‘bloemsproetjes op vlugge forellen/ voor vonkgepoft kastanje-herfstlicht’ en nog zo het een en ander aan gestippelds, gestreepts, gevlekts, geruits.

Dichters weten ook wel dat de wereld niet bepaald uit bloemsproetjes bestaat, uit narcissen in het voorjaar, zondagmorgens met zon op de ontbijttafel. ‘Tracht de verwonde wereld te bezingen’ schrijft Adam Zagajewski, ‘Je zag vluchtelingen op weg naar nergens,/ je hoorde de beulen een lied van vreugde zingen’. Maar desondanks ‘Bezing de verwonde wereld’. Of misschien: juist daarom.

Niemand heeft er iets aan als we de wereld uitsluitend als een verzameling ellende, verdriet en wanhoop beschouwen. En zelfs dan: Anna Enquist heeft het over ‘wanhoop’ die ‘met windkracht tien/ in haar rug staat’ en vraagt zich af wat haar gaande houdt. En beantwoordt dat: ‘Dat zij gaat/ houdt haar gaande. Zij gaat.’

Degenen die op weg gaan, hun huizen hun gevoel van thuis-zijn achterlaten, die in gammele bootjes gaan zitten en hun kinderen zien verdrinken, ze willen toch leven. En als het kan niet alleen maar zo’n beetje bestaan, nee erin geloven, God prijzen voor bontigheid, voor stilte met geluiden ver weg, voor het geloof, even, dat het leven is iets is om blij mee te zijn, dat geluk bestaat.

Opinie | Quest

admin
November 26, 2024
0

In het bed naast dat van mij in het ziekenhuis ligt een jonge dame. Ze vraagt of ik een blaadje of een tijdschrift voor haar heb. Ik geef haar de Quest en zeg enthousiast dat er aardige korte artikelen in staan en dat ik het blad reeds uit heb. Waarop ze reageert: „Oh fijn, bedankt. Ik ben geen lezer hoor maar ik heb het zo warm: dan kan ik er even mee waaieren….”

Lezers zijn de auteurs van deze rubriek. Een Ikje is een persoonlijke ervaring of anekdote in maximaal 120 woorden. Insturen via [email protected]

Duitsland kijkt kritisch terug op de Kanzlerin maar Merkel zelf vindt dat ze niet veel fout deed

admin
November 25, 2024
0

Drie jaar na haar politieke pensioen is de erfenis van Angela Merkel, kanselier van 2005 tot en met 2021, op zijn zachtst gezegd omstreden. In de laatste jaren van haar zestienjarige kanselierschap, toen Merkel onmiskenbaar haar stempel op het land had gedrukt, was een ironisch ‘Danke Merkel’ een gevleugelde uitspraak in Duitsland – voor alles wat goed maar vooral voor wat slecht ging in het leven, kon Merkel verantwoordelijk worden gehouden. Was het glad buiten, ‘Danke Merkel’, viel er een glas uit je handen, ‘Danke Merkel’, maakte iemand hands in de kwartfinale van het EK voetbal, ‘Danke Merkel’. Het idee dat de Kanzlerin een zekere vorm van almacht bezat, was de Duitsers niet vreemd.

Drie jaar later is ‘Danke Merkel’ geen grapje meer. In de Bondsrepubliek gaat veel niet zoals gewenst en de oorzaak daarvan wordt veelal gezocht in de opeenvolgende regeringen-Merkel.

Het wegen- en spoornet is hopeloos verouderd (in september stortte in Dresden nog een brug in de Elbe), net als schoolgebouwen in heel Duitsland. Onder Merkel werd in 2009 de roemruchte Schuldenbremse, die het begrotingstekort wettelijk inperkt, ingevoerd, en als gevolg daarvan werden broodnodige investeringen uitgesteld.

Een andere spaarpost was defensie, in 2011 werd de dienstplicht afgeschaft, en er werd pas na 2014 en de Russische annexatie van de Krim mondjesmaat meer geld gestoken in de Bundeswehr, ook als de 2-procent-norm van de NAVO bij lange na niet werd gehaald (in 2021 stond er 1,3 procent van het bbp op de begroting voor defensie). Na de annexatie bedisselde Merkel, zo wil het verwijt, met de Franse president François Hollande, de Oekraïense president Petro Porosjenko en de Russische president Vladimir Poetin het Minsk-akkoord, dat voor Oekraïne, zo bleek al gauw, niets oploste.

Ik wilde de verdere beschrijving en duiding niet alleen aan anderen overlaten

Angela Merkel
in haar memoires

Vervolgens zette Duitsland de aanleg van de pijpleiding Nord Stream 2 toch door, en maakte het land zichzelf grotendeels afhankelijk van Russisch gas – temeer omdat Merkel in 2011, tegen haar eerdere standpunt in, het einde van de kernenergie in Duitsland verkondigde.

Ook Merkels ruimhartige migratiepolitiek, waarmee ze wereldwijd maar aanvankelijk ook in eigen land bewondering oogstte, heeft de tand des tijds niet goed doorstaan: volgens haar critici plaveide Merkel daarmee de weg voor de opkomst van de radicaal-rechtse Alternative für Deutschland.

Sentimentaliteit

In Merkels memoires, getiteld Vrijheid, die dinsdag verschijnen, schrijft de voormalige Kanzlerin dat het idee voor een boek voor het eerst ontstond in de tijd van die vluchtelingencrisis in 2015. Merkel wilde „het verloop van de gebeurtenissen, de motieven voor mijn beslissing […] beschrijven zoals dat enkel in boekvorm mogelijk is. Ik wilde de verdere beschrijving en duiding niet alleen aan anderen overlaten.”

Ook de duiding van een aantal andere sleutelmomenten wil Merkel niet geheel uit handen geven. In ruim 700 bladzijden schrijft Merkel over verschillende hoofdstukken en dilemma’s uit haar kanselierschap, over haar afwegingen en uiteindelijke besluiten en compromissen. Wie vanwege alle recente kritiek op haar beleid een defensieve toon verwacht wordt teleurgesteld: Merkel legt de omstandigheden uit en verwacht van haar lezers dat die haar argumentatie volgen. Af en toe schrijft Merkel – die het boek samen met Beate Baumann schreef, haar adviseur sinds 1992 – dat ze een fout maakte, maar dat gaat dan om kleinigheden, zoals een ongelukkige uitspraak tijdens een persconferentie.

Het thema migratie en haar optreden in 2015 waren een aansporing voor het boek omdat Merkel vindt dat er ten onrechte vanuit wordt gegaan dat ze, als vrouw die de eerste helft van haar leven in de DDR doorbracht, uit sentimentaliteit handelde, alsof haar eigen ervaringen met de Berlijnse Muur haar een soort levenslange aversie tegen alle vormen van grenzen hadden opgeleverd.

Volgens Merkel werd haar DDR-achtergrond steeds weer gebruikt om haar beslissingen in controversiële kwesties in twijfel te trekken. „Mijn argumenten telden plotseling niet meer. In plaats daarvan werd hoofdschuddend gevraagd: hoe komt ze daar nu weer bij?”, schrijft Merkel. „Dat kan alleen maar komen doordat zij met haar DDR-verleden onze waarden niet echt begrijpt.”

Soms wordt er ook andersom geredeneerd: zo suggereerde een Duitse journalist recent nog dat Merkels ommezwaai wat betreft kernenergie – tot 2011 was ze voorstander, tot de kernramp in Fukushima – voortkwam uit het feit dat Merkel dacht dat ze zich de West-Duitse afkeer van kernenergie eigen moest maken, dat haar wending een vorm van aanpassing was.

Volgens Merkel werd haar DDR-achtergrond gebruikt om haar beslissingen in twijfel te trekken

In haar laatste weken als kanselier, in oktober 2021, had Merkel al in een uiterste ongebruikelijke persoonlijke toespraak gezegd dat veel West-Duitsers nog altijd naar Oost-Duitsers kijken met de vraag of ze zich wel afdoende hebben aangepast, als immigranten die steeds weer hun verblijfsrecht in hun nieuwe land moeten verdienen.

In Vrijheid schrijft Merkel dat ze niet had voorzien dat haar ‘Wir schaffen das’ zo zou beklijven. Nu worden haar beslissingen in 2015 breed bekritiseerd: zo noemde een commentator van de Frankfurter Allgemeine Zeitung haar migratiepolitiek onlangs nog „naïef” en van een „morele verhevenheid”. Voor Merkel, zo schrijft ze, telde in september 2015 dat „we in staat waren onze Europese waarden samen in de praktijk te brengen”, en dat ieder mens „recht op een menswaardige behandeling” heeft, waardoor voor haar het sluiten van de grenzen voor migranten uit Hongarije nu eenmaal geen optie was.

Boetsja

In het voorjaar van 2022, na de bevrijding van Boetsja door Oekraïense troepen, sprak de Oekraïense president Volodymyr Zelensky direct de Kanzlerin in ruste aan toen hij haar en „de heer Sarkozy” uitnodigde in Boetsja – waar honderden burgers werden vermoord – „om te zien waartoe het beleid van concessies aan Rusland in veertien jaar heeft geleid.” Zelensky verweet Merkel en Sarkozy dat zij tijdens een NAVO-top in Boekarest in 2008 Oekraïne de zogenaamde MAP-status hadden geweigerd, het ‘Membership Action Plan’ dat aan lidmaatschap voorafgaat.

In Vrijheid redeneert Merkel dat een MAP-status Rusland had geprovoceerd, en dat een dergelijke status tegelijkertijd Rusland er niet van had weerhouden om bijvoorbeeld de Krim te annexeren, zoals in 2014 gebeurde. Het compromis met onder meer voorstander George W. Bush, destijds nog net Amerikaans president, was dat Oekraïne „op termijn” lid zouden mogen worden van de NAVO. Natuurlijk vatte het Kremlin die belofte van een lidmaatschap net zo goed op als een provocatie, en weerhield dit Poetin er evenmin van om de Krim te bezetten.

Het besluit van Merkel in Boekarest wordt inmiddels – zoals veel van haar beleid – ook door haar partijgenoten bekritiseerd. CDU-Bondsdaglid Roderich Kiesewetter schreef op X dat destijds in de Duitse besluitvorming niet een soeverein Oekraïne op de voorgrond stond, maar Duitse handelsbelangen.

Toch wordt in Vrijheid pijnlijk duidelijk hoe nauw de Duits-Russische banden in 2008 nog waren, en hoezeer Duits anti-Amerikanisme, versterkt door de oorlog in Irak, daarin een rol speelde. Merkels voorganger Gerhard Schröder (SPD) had Duitsland uit die oorlog gehouden, en was in plaats daarvan een vriendschap met Poetin aangegaan. Meer dan andere landen uit het voormalige Oostblok, schrijft Merkel, kon Duitsland, dat door het voormalige West-Duitsland verzekerd was van een stevige trans-Atlantische relatie, het zich veroorloven om ook toegeeflijk te staan tegenover Rusland. Duitsland dacht het zich kortom te kunnen permitteren van twee walletjes te eten.

„Ik wil het verhaal van mijn beide levens vertellen; van het eerste tot 1990 in een dictatuur, en het tweede na 1990 in een democratie”, schrijft Merkel in haar proloog. In de hoofdstukken over de eerste helft van haar leven in de DDR heeft Merkel het opmerkelijk genoeg veel over haar zorgeloosheid. Die had ze te danken aan haar ouders, schrijft ze, omdat het ouderlijk huis in Templin altijd een soort safe space was waar ze tegen met name haar moeder uit kon razen over al haar frustraties. Bijvoorbeeld over school, waar in het vak staatsburgerkunde vragen moesten worden beantwoord als: „Toon aan dat de wetenschappelijke inzichten van Marx en Engels correct waren en zijn.”

Thuis in Templin leerden haar ouders haar, schrijft Merkel, hoe ze enigszins trouw aan zichzelf kon blijven zonder per ongeluk de politieke grenzen te overschrijden die de staat stelde, want „de staat [kende] geen pardon en sloeg [dan] genadeloos toe.”

Zorgeloosheid

Achteraf maakt die relatieve zorgeloosheid haar trots, schrijft Merkel. Ze schetst hoe ze op een gegeven moment als studente in Leipzig de collegezaal wordt uitgestuurd omdat ze tijdens de verplichte colleges marxistisch-leninistische theorie huiswerk voor een natuurkundevak zit te maken. Achterin de zaal zit iemand die kennelijk controleert wat de studenten precies in hun opschrijfblokken noteren. De weg naar buiten was een afgang, beschrijft Merkel. Maar later voelde ze „superioriteit”, „omdat die staat het ondanks alles niet voor elkaar kreeg mij af te pakken wat me liet ervaren, voelen, leven: een zekere mate van zorgeloosheid. Die heb ik van jongs af aan gehad. En dat de DDR me die niet heeft afgenomen ervaar ik als een van mijn grootste persoonlijke triomfen over het systeem. […] Zonder die zorgeloosheid was ik veel achterdochtiger geweest dan goed voor me was.”

Ook in Vrijheid klinkt een zekere zorgeloosheid door, tenminste wat betreft de kritiek op haar beleid. Vier keer werd Merkel als kanselier gekozen, meestal met ruim 30 procent van de stemmen, een keer zelfs met ruim 40 procent – daar kunnen de huidige lijsttrekkers voor de Bondsdagverkiezingen slechts van dromen. Van 2005 en 2017, bij aanvang van Merkels laatste termijn, steunden de kiezers haar beleid, en ook Merkel is niet van plan daar achteraf afstand van te nemen. „Ik sta pal achter mijn beslissingen”, zei Merkel in een interview dit weekend in Der Spiegel.

Dus ook als Merkel in haar boek zorgen uit voor de toestand in Oekraïne of het gebrek aan effectieve maatregelen tegen de klimaatcrisis, met zichzelf en haar erfenis lijkt ze in het reine.

Hoe navolgbaar Merkels redeneringen in de verschillende situaties ook zijn – het is nogal star om vast te houden aan het idee dat alles wat destijds de beste beslissing leek, niet ook nog eens uit het huidige perspectief te bezien. En de resultaten van de beslissingen van toen niet mee te wegen in de beoordeling ervan – al was het maar omdat Merkel door een snuf meer zelfkritiek een voorbeeld zou kunnen zijn voor haar collega’s die nog in functie zijn.

Tegelijkertijd is de kalme overtuiging waarmee Merkel haar politieke nalatenschap presenteert ook een beetje typisch voor haar kanselierschap. Kiezers vertrouwden Merkel, lieten zich overtuigen als ze zei „Wij kunnen dit aan”, vonden haar bescheiden en rationeel. Onder Merkel zouden de dingen wel op hun pootjes terechtkomen, was de indruk van veel kiezers, en dat was een groot goed. Ook uit Vrijheid spreekt de boodschap dat alles onder Merkel steeds onder controle was – maar de prijs die Duitsland daarvoor betaalde wordt niet in acht genomen.

Luister naar