Het is niet vreemd dat grote bedrijven aan graaiflatie doen. De vraag is: wat zet u daar tegenover?

Posted on April 27, 2023 by admin

N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.

Inflatie De onvrede over alle prijsstijgingen moet ons aanzetten tot actie, persoonlijk en politiek, schrijft Menno Tamminga.

27 april 2023 om 12:00

Leestijd 3 minuten

Het bonnetje was kraakhelder. 36 euro. Voor onze favoriete lunch. We komen hier vaker, dus mijn prijsgevoel zei: da’s dan in een halfjaar 20 procent duurder geworden.

Inflatie? Of graaiflatie?

Ahold, Heineken, Unilever – hun winsten weten wel van wanten. Medewerkers worden karig bedeeld. Ze verwennen hun aandeelhouders met extra dividend.

Inflatie? Nee, dat is graaiflatie, betoogt vakbond FNV in een vorige week gepubliceerd onderzoek naar 49 beursgenoteerde bedrijven. Bij de becijferingen zijn wel wat kanttekeningen te plaatsen, maar de uitkomsten zijn volstrekt logisch.

Het zou pas echt vreemd zijn als ondernemers in de kakofonie van prijsstijgingen (energie), schaarste (arbeid) en post-covid-herstel (belastingschulden van ruim 17 miljard euro) niet zouden proberen met prijsverhogingen hun winstmarges te handhaven of te verbeteren. Ondernemers zijn opportunisten, zij zien altijd kansen, zo is hun leven. Dat geldt voor de horecaman waar wij lunchten én voor de topmanagers van de supermarktketens en voedingsconcerns.

Daderschap

FNV schept een tegenstelling met de toevoeging ‘graai’. Je hebt de eerzame kleine ondernemer die het hoofd boven water probeert te houden en de prijzen verhoogt. Want ja… inflatie. Daartegenover staat de topmanager van de beursgenoteerde onderneming. Hij is geen slachtoffer, maar dader. Graaier.

Dat daderschap valt in vruchtbare aard. Grote ondernemingen associeer je zo langzamerhand met alles wat je niet wilt. Gezondheidsrisico’s (staalbedrijf Tata, chemieconcern Chemours, Schiphol), schimmig handjeklap (Shell en Exxon met premier Rutte over hun Groningse gasbelangen), belastingtrucs (Uber), jokkebrokken (Heineken over zijn Russische belangen) en het omzeilen van arbeidsregels (platformbedrijven als Deliveroo).

Het vorige week verschenen onderzoek Burgerperspectieven van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) naar de stand van het land zegt dat mensen positiever zijn over instituties als vakbonden, rechters en nieuwsmedia. Er is één uitzondering. Grote ondernemingen. „Dominant patroon in het lage vertrouwen in grote ondernemingen is dat men die een te grote gerichtheid op het maken van winst toedicht, deels in combinatie met het verwijt dat de beloningsverschillen te groot zijn en de aandacht voor het klimaat te gering is.”

Het wantrouwen jegens de giganten is gevoed door de uitbraak van inflatie die in vijftig jaar niet meer was gezien. Tot voor kort gingen klachten over prijsverhogingen over de postzegel, het treinkaartje of de parkeertarieven. Prijsstijgingen waar je je niet aan kon onttrekken. Maar nu kwam de inflatie opeens van alle kanten, om te beginnen met gas en stroom. Van de beloofde concurrentie was opeens niks meer over. Je zat vast aan je leverancier. En je betaalde ook nog eens veel meer, of minder, voor dezelfde energie als je buurman. Oneerlijk.

Kapitaalverschaffers wonnen

In de klachten over energie- en winkelprijzen weerklinkt de onvrede over de structurele verschuivingen van de laatste veertig jaar in de economie en de samenleving. Ondernemingsvriendelijk beleid stond (en staat) centraal. Lagere winstbelasting, (fiscale) aanmoediging van zelfstandig ondernemerschap, grenzeloze arbeidsmigratie en flexibeler arbeidscontracten.

Let wel: vakbonden droegen aan het beleid bij, door te lang loonmatiging te bepleiten. Dat maakte hen minder aantrekkelijk voor werknemers, die een ik-dop-mijn-eigen-boontjes-mentaliteit kozen.

Grote ondernemingen op hun beurt voegden zich in het Angelsaksische denkraam. Ze belijden in naam het Rijnlandse model dat diverse belangen (van werknemers tot de samenleving) wil samenbrengen, maar hun daden spreken andere taal. De aandeelhouder is nummer 1.

De resultaten? Hoge winstmarges, hoge aandelenkoersen en een hoger aandeel in de economische opbrengsten voor kapitaalverschaffers ten koste van werknemers.

Leer ook denken als een topmanager. What’s in it for me?

Het is gemakkelijk om de schuld te geven aan Thatcher, Reagan, Ruding en Lubbers en vervolgens aan Rutte I, II, III en IV, maar zij kwamen aan de macht dankzij kiezersmandaten.

En wat decennia is scheefgegroeid, trek je niet recht met één staking. Of in een hete lente met loonsverhogingen van 10 procent of meer. Duidelijk is wel dat vakbonden en werkgevers intenser strijd voeren dan in jaren. Strijd om loonsverhogingen, strijd om winstmarges. In de jaren zeventig van de vorige eeuw speelde een vergelijkbaar proces. Hogere prijzen en hogere lonen mondden toen uit in een ontwrichtende loon-spiraal en een uitputtingsslag tussen kapitaalverschaffers en werknemers met totale winsterosie en hoge werkloosheid.

Het is de vraag of die tijden terugkomen. Maar belangrijker is de vraag: wat doen we er nu aan? Twee antwoorden wil ik hier aanstippen: het persoonlijke en het politieke. Voor beide geldt: morele afkeuring van graaiflatie is niet zinvol. Daarmee koop je bij de bakker geen brood. Topmanagers denken en handelen naar de belangen van ‘hun’ aandeelhouders.

Wordt kieskeuriger

Het persoonlijke perspectief is: leer ook denken als een topmanager. What’s in it for me? Wat kan ik voor mezelf verdienen? U moet als consument aan de bak. De meeste consumenten zijn gewoontedieren. Wordt kieskeuriger. Dat gebeurt al. Nog nooit stapten zoveel mensen over van zorgverzekeraar: 1,4 miljoen. Zo kunt u ook overstappen naar een andere supermarkt. Naar andere producten: waarom dure A-merken (Heineken, Unilever) kopen en geld uitgeven voor hun marketing en winstmarges? U kunt ook het huismerk kopen. Nog eentje: verspil geen voedsel. U dupeert zichzelf. U heeft er voor betaald.

Het politieke perspectief is de trend van een linkse parlementaire meerderheid op sociaal-economische onderwerpen. De overwinning van de BoerBurgerBeweging bij de provinciale verkiezingen heeft deze ommezwaai versterkt. Wie geeft deze trend een stem? Wie maakt de strijdpunten concreet?

Opties genoeg. Kom met een plan voor een vermogensaanwasdeling bij grote bedrijven zodat werknemers een aandeel in het kapitaal krijgen. Limiteer bonussen van topmanagers. Nog beter: hef een extra belasting op de opbrengsten van graaiflatie.

Een versie van
dit artikel
verscheen ook in

de krant
van 28 april 2023.

Tv-recensie | Kijken naar Carrie is elke week een overrompelende ervaring

admin
November 25, 2024
0

De drone vloog door de studio, over het publiek, langs de huisband. „Dit vergt heel wat skills”, zei Vince Tonk met zijn blik op de jongen die naast hem het vliegtuigje bestuurde. „Maar die heeft Ralph wel.” Ralph Hogenbirk was zijn compagnon: met hem had hij een drone gebouwd die snel genoeg kon vliegen om Max Verstappen bij te houden. Maar vrijdagavond beperkte de drone zich tot een rondje door de studio van Carrie op Vrijdag (MAX).

Terwijl de themesong van James Bond door de speakers schalde, kregen kijkers de beelden te zien die de drone van zijn omgeving maakte. Over de bar. Langs André van Duin. „Misschien kan-ie door Carries benen”, stelde Tonk voor. Carrie ten Napel zette direct haar benen ver uit elkaar: het vliegtuigje zoefde soepel onder de presentatrice door. „Oooh”, deed het publiek. Luid geklap toen het toestel landde. „Spectaculair hoor, jongens”, riep Ten Napel over haar schouder – ze was alweer onderweg naar een andere tafel, waar de volgende gast op haar wachtte. „Niel…” Ten Napels stem klonk ineens zachtjes en zalvend. „Jij bent drie jaar geleden gevlucht met je moeder Oleksandra uit Odessa. Ik kan me voorstellen dat jij een andere associatie hebt bij drones.”

Carrie op Vrijdag is nu zo’n tweeënhalve maand op tv, en nog steeds vind ik het iedere week een overrompelende ervaring. Dat begint al bij de opening, waarin een van de gasten het programma van de avond aankondigt door het over een leeg voetbalveld te schreeuwen vanaf de perstribune. De afleveringen hebben titels als ‘Kom alles te weten over de penopauze’, maar ook ‘Je partner verliezen op je 25ste’. Onderwerpen variëren van grensoverschrijdend gedrag tot de mogelijkheid om te trouwen met jezelf. En het meest gekmakende, maar ook meest bewonderenswaardige aspect van dit alles is dat Ten Napel zich met zo’n souplesse van dronepiloten naar oorlogsvluchtelingen beweegt, dat ik spontaan ga twijfelen aan mijn eigen beoordelingsvermogen. Misschien ligt het aan mij dat ik een dag of twee moet bijkomen van zo’n bruggetje.

Aangesterkt

Tegen de tijd dat ik me voldoende aangesterkt voelde om de tv weer aan te zetten was het zondag en had Videoland de eerste twee afleveringen van Alone online gezet. RTL zond ’s avonds de eerste aflevering uit bij wijze van teaser; alleen gebruikers van de streamingdienst kunnen vervolgens wekelijks zien hoe negen deelnemers proberen te overleven „in de Noorse wildernis”. Alle negen hebben ze een eigen territorium aangewezen gekregen. Daar filmen ze zichzelf op hun survivalavontuur: ze worden zelfs niet vergezeld van een cameraploeg. Helemaal alone, dus – met uitzondering van de wilde dieren die ze er waarschijnlijk tegen het lijf zullen lopen. In voorstukjes wordt gehint op de aanwezigheid van slangen en beren. Ook wordt er overgegeven en zegt iemand gepanikeerd: „Ik ben helemaal paars”.

Hoewel ik niet van plan ben deze voorfase van The hunger games verder te kijken, had ik wel meteen een lievelinsgpersonage. Ze heette Marly (27), was „instructeur wildernis living skills” en vond het heel moeilijk om in de bewoonde wereld te leven. Toen ze werd gedropt op haar nieuwe woonplek begon ze dan ook onmiddellijk te huilen van geluk. Hier kon ze eindelijk haar „eigen stem helder horen, en die van de natuur”. Na één nacht kamperen op een lege maag huilde Marly opnieuw, maar nu niet meer van geluk. „Ik kom uit een veilig nest”, mijmerde Marly; „een bubbel genaamd Nederland. Het zat zo ver van de realiteit. Dít is echt. Wat je hier ziet heeft geen maskers. Als het regent, regent het. Als je niks vangt, vang je niks. Als je je vuur niet aankrijgt, is er niks.”

Misschien was Marly toch niet voor de wildernis gemaakt. Het avontuur was amper begonnen voor ze haar eigen beoordelingsvermogen in twijfel trok. Dat maakte haar tot de enige deelnemer in wie ik me herkende.

Vrachtvliegtuig neergestort in Litouwen, oorzaak nog onbekend

admin
November 25, 2024
0

Een vrachtvliegtuig van DHL is maandagochtend neergestort in de buurt van de Litouwse hoofdstad Vilnius. Een van de inzittenden is daarbij omgekomen. Het zou gaan om een Spanjaard. Drie andere bemanningsleden raakten gewond. Dat melden Litouwse media, waaronder publieke omroep LRT.

De airbus 737 was onderweg vanuit de Duitse stad Leipzig. Het toestel was eigendom van het Spaanse bedrijf Swiftair. Het kwam terecht in de tuin van een woningcomplex, vlakbij het vliegveld van Vilnius. Omwonenden spreken tegen LRT van een „trillende grond” en een „heldere flits” die omstreeks 05.30 uur de omgeving zou hebben opgelicht. In het naastgelegen woongebouw is brand uitgebroken. De twaalf bewoners zijn geëvacueerd.

Hoe het ongeluk is gebeurd, blijft vooralsnog onduidelijk. De Litouwse autoriteiten onderzoeken de crash. Meest waarschijnlijk is een technische of menselijke fout, stelt de politie tegenover LRT.

Radicaal-rechts-populistische kandidaat Georgescu wint uit het niets eerste verkiezingsronde Roemenië

admin
November 25, 2024
0

Geheel onverwachts heeft de radicaal-rechtse populist Calin Georgescu de eerste ronde van de presidentsverkiezingen in Roemenië gewonnen. Dat melden Roemeense media maandag. De 62-jarige politicus heeft met 22,9 procent van de stemmen een ruime voorsprong behaald op andere kandidaten, blijkt nadat bijna alle stemmen zijn geteld. Op 8 december vindt een tweede verkiezingsronde plaats, waarin de twee leidende kandidaten het tegen elkaar opnemen. Voor winst is een meerderheid van de stemmen nodig.

De centrumrechtse Elena Lasconi (52), leider van de liberale partij Uniunea Salvați România (USR), werd tweede met ruim 19 procent van de stemmen. Ook haar hoge score werd niet voorzien in de peilingen. De huidige premier Marcel Ciolacu (56) was favoriet, maar eindigde nipt achter Lasconi op de derde plaats. De leider van de sociaaldemocratische partij Partidul Social Democrat (PSD), was vooral populair onder Roemeense kiezers die in het buitenland wonen, maar komt niet meer in aanmerking voor de tweede ronde op 8 december. Zondagavond liep hij nog voorop in de eerste exitpolls.

De rechts-populistische Georgescu is een zelfstandige politicus die pro-Russisch en anti-NAVO is. Het Roemeense peilingsbureau Inscop bestempelde hem eerst nog als „overige kandidaat”, met vrijwel geen kans op winst. Zijn campagne voerde Georgescu voornamelijk op TikTok, waar hij ten minste 1,6 miljoen likes verzamelde met video’s waarin hij naar de kerk gaat, judoot, en spreekt in podcasts. Hij zou zich richten op mensen die het vertrouwen in de politiek hebben verloren.

Georgescu heeft geen politieke agenda en heeft een „vaag en populistisch manifest” met standpunten die buiten de „gangbare politieke discussies” vallen, zeggen Roemeense politieke duiders tegen persbureau Reuters. Georgescu is fervent criticus van de Europese Unie en de NAVO. In een interview zei hij eerder dat Roemenië gebaat zou zijn met „Russische wijsheid”, maar weigerde hij expliciet te bevestigen of hij Rusland daadwerkelijk steunt. Het Kremlin stelt maandag in een reactie niet „bekend te zijn met het wereldbeeld” van Georgescu. Ook noemde Georgescu vooroorlogse antisemitische fascisten met grote rollen in de Roemeense Holocaust „nationale helden”.

Luister naar