De appjes van Marc Overmars werden almaar dwingender

Marc Overmars staat in het toilet. Hij is bij Ajax. Dat ziet de vrouw die het whatsappje ontvangt. Ze herkent de tegels op de wand.

De vrouw maakt direct een screenshot. Dat doet ze wel vaker. Het contact tussen hen begon onschuldig, maar gaandeweg ging de directeur voetbalzaken zich steeds vrijpostiger gedragen tegenover zijn ondergeschikte. Hij meldde dat hij het warm had. Of hij appte dat hij „iets voelde opkomen”. Wat droeg zij?

Soms gaat hij nog verder, zoals nu. Overmars heeft een foto meegestuurd. Een dickpic. En het is niet de eerste die ze ontvangt. Ook niet de laatste.

Zondagavond werd bekend dat de directeur voetbalzaken opstapt bij Ajax. „Het gedurende een langere periode versturen van grensoverschrijdende berichten aan meerdere vrouwelijke collega’s ligt ten grondslag aan zijn besluit om te stoppen”, meldt Ajax in een persbericht.

Overmars (48), die zondagmiddag om die reden al niet op de tribune zat bij de thuiswedstrijd tegen Heracles Almelo, zegt in dat bericht: „Ik schaam me kapot”. Hij verklaart: „Vorige week werd ik geconfronteerd met meldingen over mijn gedrag. En hoe dit op anderen is overgekomen. Helaas realiseerde ik me niet goed dat ik hiermee grenzen heb overschreden, maar dat werd me deze dagen wel duidelijk.”

„Een veilig werkklimaat is heel belangrijk, voor iedereen bij Ajax. We gaan daar de komende tijd nóg meer aandacht aan besteden”, belooft algemeen directeur Edwin van der Sar in dezelfde verklaring. Leen Meijaard, econoom en voorzitter van Ajax’ raad van commissarissen, noemt de situatie „bijzonder pijnlijk”. „Ik wil de wens uitspreken dat alle betrokkenen de rust en privacy gegund wordt om dit te verwerken.”

Signalen niet opgepakt

NRC deed sinds december onderzoek naar machtsmisbruik op de werkvloer bij Ajax na een tip over mogelijk grensoverschrijdend gedrag van directeur voetbalzaken Overmars. De krant sprak met elf (oud-)medewerkers van Ajax, die om verschillende redenen anoniem willen blijven, uit vrees voor mogelijke consequenties voor hun baan. Vrouwen zijn bang uit de school te klappen over de rijkste, bekendste en meest succesvolle sportclub van Nederland. Naast de gesprekken kreeg de krant inzage in Whatsappgesprekken en raadpleegden de auteurs aanvullende en ondersteunende bronnen.

Uit de gesprekken rijst een beeld op van een cultuur waarin seksueel wangedrag kan gedijen. Er bestaat geen open sfeer om dit machtsmisbruik bespreekbaar te maken. Ondergeschikten houden zich stil. De enkeling die het hogerop zocht, vond geen gehoor. Signalen werden niet opgepakt. Het blijft steken in geruchtenvorming en het in beperkte kring delen van persoonlijke ervaringen.

De omgeving wordt door vrouwelijke medewerkers gekenschetst als een „haantjescultuur” en een „apenrots”. Over vrouwen worden stereotiepe grapjes gemaakt en ondergeschikte vrouwen worden veelvuldig op hun uiterlijk aangesproken. Degenen die een grens overgaan, worden niet gecorrigeerd. Tijdens een borrel zag een vrouw hoe een vrouwelijke collega stiekem gefotografeerd werd door een mannelijke collega, waarna het resultaat in groepsverband werd becommentarieerd.

Eén vrouw kreeg een bericht van een speler die voorstelde om met z’n tweeën een hokje op te zoeken. Dezelfde vrouw zegt: „Je moet als vrouw bij Ajax een dubbele huidlaag hebben. Als je dat niet hebt, wordt het spannend.”

Vrouwen voelen zich beschroomd om melding te doen van dit wangedrag. Niet iedereen is even assertief. „Het is een enorme machtsverhouding”, zegt de een. „Als je het niet accepteert dan ben je heel snel weg”, zegt een ander. Een derde: „Seksisme zit in de cultuur bij de club.”

Na de affaire bij The Voice pleiten vakbonden voor strengere regels voor een veiliger werkvloer. Lees ook: Volgende stap: educate your boss

‘Architect’ achter succes

In deze cultuur staat Overmars aan de top, samen met drie andere directieleden van de club. De oud-speler van Ajax is sinds 2012 directeur voetbalzaken, een functie die hem onder meer verantwoordelijk maakt voor sportieve zaken rond het eerste elftal, de jeugdopleiding en de vrouwenteams. Doordat Ajax de afgelopen jaren onder meer de finale van de Europa League en de halve finale van de Champions League heeft bereikt, kreeg Overmars de credits als ‘architect’ achter dit succes. Hij was het die de juiste spelers had aangetrokken. De man die via transfers honderden miljoenen euro’s voor Ajax verdiende. Het aandeel Ajax daalde de dag na het opstappen van de directeur met 1,4 procent. Ajax-hoofdsponsor Ziggo liet maandag weten de ontwikkelingen nauwgezet te volgen.

In december reageerde de achterban nog verheugd dat Overmars toen besloot zijn contract te verlengen, tot juli 2026. De club publiceerde een gelikt filmpje met Overmars, op dat moment nog gewild door Europese clubs, dat hij niet meer gebeld hoefde te worden. „Ik heb het gevoel dat ik voorlopig nog niet klaar ben bij Ajax, dus ik ga hier graag nog door”, zei de directeur voetbalzaken.

Die verlenging werd op vrijdag 28 januari nog bekrachtigd tijdens een bijzondere algemene vergadering van aandeelhouders. Onduidelijk is of de raad van commissarissen, die voor deze herbenoeming besloot, op dat moment al op de hoogte was van meldingen over wangedrag van Overmars. Ajax ging maandag niet in op vragen hierover van NRC.

Einzelgänger

De gevierde dealmaker blijkt ook een andere kant te hebben. Binnen de club wordt al jaren op meerdere afdelingen over zijn omgang met vrouwen gefluisterd. Bij sommige medewerkers was zijn bijnaam ‘geilneef’. Drie vrouwen vertellen dat hij zich aan hen opdrong. Sommige wisten zich geen raad met zijn gedrag, hadden geen idee hoe ze moesten reageren op complimenten over hun uiterlijk of voorstellen om samen wat te drinken.

Overmars is een einzelgänger. Hij at zijn soepje het liefst op zijn kamer, alleen. Soms struinde hij over de burelen, koffiebekertje in de hand. Dan stopte hij om een praatje te maken, meestal bij vrouwen. Kon hij hen nog ergens mee helpen? Appen had zijn voorkeur, soms op maar enkele meters afstand. Drankje doen? Het had iets dwangmatigs, vertellen ondergeschikten, het gesprek aan de gang houden, ook als de ander daar niet op zat te wachten. Kwestie van uitzitten en ondergaan.

Andere vrouwen voelden zich gedwongen om zijn appjes wel te beantwoorden. Na een kleine opening – een ogenschijnlijk onschuldig antwoord – beet hij zich vast. Hij wilde horen wat ze deden, met wie ze waren, wat ze aan hadden. En hij vroeg om complimenten. De manier waarop hij contact legde, werd almaar dwingender. Hij deinsde er niet voor terug foto’s van zijn geslachtsdeel te sturen.

Lees ook: Waarom sturen mannen dickpics naar een vrouw?

Klachten bespreekbaar maken

Uit het laatste jaarverslag van Ajax blijkt dat 26 procent van de 408 voltijdswerknemers vrouw is. Algemeen directeur Van der Sar toont zich volgens ingewijden voorstander van meer vrouwen in managementposities. Diezelfde Van der Sar stuurde recentelijk een mail naar alle werknemers. Het was vijf dagen na de reportage over seksueel wangedrag en machtsmisbruik bij talentenjacht The Voice of Holland van online programma BOOS op 20 januari. Hij schreef „hernieuwde aandacht” te gaan geven aan dit onderwerp. „We zullen ons daarbij laten bijstaan door een gespecialiseerde externe partij om te zorgen dat we hier onafhankelijk en deskundig advies bij krijgen.”

In de mail zegt Van der Sar wat medewerkers kunnen ondernemen om klachten bespreekbaar te maken en wijst op de klachtenregeling en de klokkenluidersregeling. Hij schrijft dat Ajax er „alles al aan doet en zal doen” om melders te ondersteunen. Hij noemt de namen van een externe vertrouwenspersoon en de twee ‘vertrouwenscontactpersonen’ van de club.

„Dit is een gevoelig onderwerp maar ik wil het zeker niet uit de weg gaan”, sluit Van der Sar de interne mail af. „Zodra het advies is afgerond, kom ik met een update bij jullie terug.”

Twaalf dagen later stuurt Ajax het persbericht dat Marc Overmars per direct vertrekt.