Onkreukbaar gedrag

Expats die moeite doen zich onze cultuur enigszins eigen te maken en af en toe een blik werpen op een Nederlandse krant, moeten verrast zijn door de ogenschijnlijke voortvarendheid waarmee de digitale wereld hier oprukt. Er gaat geen dag voorbij of het woord integer valt in de media. Voor Engelstaligen, wiskundigen en ict’ers staat deze term voor gehele getallen en is het een van de basisnoties in de computerwereld. Hoe teleurgesteld zullen onze intellectuele gastarbeiders zijn als ze ontdekken wat de betekenis van dit woord in het Nederlands is.

Integer komt uit het Latijn. Etymologen veronderstellen dat het een combinatie is van voorvoegsel ‘in’ dat net als bij ‘instabiel’ niet betekent en het werkwoord tangere. Dat kunnen bijbelvasten kennen van de uitdrukking noli me tangere, dat Christus volgens de Latijnse versie van Johannes 20:17 na zijn verrijzenis tegen Maria van Magdala gezegd zou hebben: „Raak me niet aan.” Integer betekent dus oorspronkelijk niet aangeraakt, gaaf, ongerept en dus geheel. In feite staat de Angelsaksische wiskundige term daar nog altijd voor: niet gebroken, dus geen breuk.

In het Nederlands en het Frans, de taal die ons het Latijnse woord heeft doorgegeven, duidt integer op onkreukbaar gedrag, rechtschapenheid, door en door eerlijkheid. Un juge intègre is de vanzelfsprekende onpartijdige, onkreukbare Franse rechter, het tegenovergestelde van de voor de staat of de maffia buigende corrupte Russische of Italiaanse gerechtsdienaar. Integere lieden zijn niet vatbaar voor omkoping, belangenverstrengeling of een oogje dichtknijpen.

Lange tijd was het daarom een term horend bij het openbaar bestuur, de rechtspraak en aanverwante gebieden. Vandaar dat de toenmalige minister van Binnenlandse Zaken Ien Dales in 1992 op een congres van de Vereniging voor Nederlandse Gemeenten de apodictische uitspraak kon doen dat „een beetje integer niet kan”, waarmee ze duidelijk wilde maken dat zelfs een klein beetje sjoemelen niet deugt. Reiskosten in rekening brengen als je meerijdt met een collega-ambtenaar is in strijd met de integriteit.

Onpartijdige arbitrage

Over dit soort overtredingen gaat het echter niet in de berichtgeving van de laatste weken. Van sportbonden die te horen krijgen dat ze een integriteitsplan moeten opstellen wordt niet verwacht dat ze nadenken over een onpartijdige arbitrage of over het extra kopje koffie dat de grensrechters wordt aangeboden. Hoogleraren, Kamerleden en turncoaches die op non-actief gesteld worden omdat zij integriteitsregels geschonden zouden hebben, wordt niet verweten dat ze onjuiste declaraties hebben ingediend of dat zij gunsten hebben aangenomen om voor de aanbieders welgevallige beslissingen te nemen. Het verwijt is dat zij zich als een bullebak gedragen. Of dat ze in de sporthal of zelfs in de privésfeer hun handen niet hebben thuisgehouden. Accountants en advocaten die integriteitsonderzoek doen, vragen dan ook niet als eerste de boekhouding van de beklaagden op, maar horen getuigen die over het gedrag van de besmette persoon kunnen verklaren.

Integriteit blijkt zich losgezongen te hebben van het onkreukbare, het onomkoopbare en lijkt van de publieke sfeer naar die van de arbeidsrelaties te schuiven en lijkt daarmee het oude, vertrouwde fatsoen te verdringen.