N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2023/04/web-1904meddrake.jpg)
Het zal echte fans niet ontgaan zijn, maar voordat het een breder publiek kon bereiken was het alweer van de grote streamingplatformen verdwenen. Heel even leek het afgelopen weekend dat Drake en The Weeknd de handen ineen hadden geslagen voor een nieuw liedje: ‘Heart On My Sleeve’. Twee van de grootste artiesten van het moment die uit het niets samen een catchy nummer uitbrengen: wat wil je nog meer?
Nou, om te beginnen Drake en The Weeknd zelf. Beide Canadese artiesten hebben, zo bleek al snel, geen seconde aan het nummer meegewerkt. In een paar dagen tijd werd de video op TikTok ruim acht miljoen keer bekeken.
Nadat het revolutionaire computerprogramma ChatGPT had laten zien dat Shakespeare niet langer nodig is voor een Shakesperiaans gedicht, en DALL-E dat ook zonder actieve bijdrage van Johannes Vermeer op zijn Meisje met de Parel kan uitzoomen, overtreft kunstmatige intelligentie nu ook in de muziekwereld de verwachtingen. Dat zorgt voor angstzweet bij platenmaatschappijen. Toen ‘Heart On My Sleeve’ een paar dagen na publicatie op TikTok viraal ging, was platenlabel Universal Music Group (UMG) er als de wiedeweerga bij om ervoor te zorgen dat grote steamingplatforms als Spotify, Apple Music en Deezer het weer verwijderden.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data98481759-825b31.jpg)
Rechten artiesten beschermen
Vorige week berichtte Financial Times dat UMG, waar Drake en The Weeknd bij zitten, grote streamingsdiensten met klem heeft opgeroepen actief tegen AI-gegenereerde muziek op te treden. In een e-mail uit maart van UMG naar streamingsdiensten, in handen van de Amerikaanse krant, dreigt ‘s werelds grootste platenlabel met „stappen om onze rechten en die van onze artiesten te beschermen”.
Dat de muziekindustrie nu dreigt juridische middelen aan te wenden om AI-kunst te bestrijden, is iets wat we in de toekomst „veel vaker” gaan zien, verwacht Bernt Hugenholtz. Hij is hoogleraar informatierecht aan de Universiteit van Amsterdam en gespecialiseerd in auteursrecht. De ontwikkelingen in AI zijn „spectaculair”, zegt hij, „veel experts zijn verbaasd over hoe krachtig AI-modellen in korte tijd geworden zijn”.
Auteursrecht
Dat roept de vraag op of dat zomaar mag, een kwestie waar volgens Hugenholtz „de halve auteursrechtelijke wereld” mee bezig is. „Voor een antwoord op die vraag moet je twee fases in het maakproces van elkaar lostrekken: de input en output.” De input betreft alle data die AI-modellen nodig hebben om van te leren: hoe ziet een goede zin eruit, klinkt een fijne melodie of werkt een feilloos stuk code?
„Op dat gebied is in Europa veel geoorloofd, dankzij een richtlijn uit 2019. Op grond daarvan is „data mining” gewoon toegestaan tenzij de auteurs uitdrukkelijk kenbaar hebben gemaakt dat zij dat niet willen. Nog niet veel makers weten dat ze het recht hebben om te voorkomen dat AI-modellen hun werken gebruiken om van te leren. Doe je dat niet, dan is dat gewoon toegestaan.” De Brusselse richtlijn zorgt zo voor een balans tussen rechtsbescherming en AI-ontwikkeling, aldus Hugenholtz.
Dubbelganger Max Verstappen
Maar wat als AI iets genereert wat lijkt op wat er aan de voorkant is ingegaan, zoals in het geval van Drake en The Weeknd? „’Heart On My Sleeve’ is een geheel nieuw liedje, met nieuwe lyrics en een nieuwe beat. Dus van auteursrecht-inbreuk is geen sprake.” De vraag is volgens Hugenholtz: mag je zonder toestemming iemands stem imiteren? „Daar bestaat nog geen simpel antwoord op. In Nederland hebben we wel jurisprudentie over het imiteren van het uiterlijk van bekende persoonlijkheden, nadat Picnic in 2016 een dubbelganger van Max Verstappen gebruikte in een reclame.” De Hoge Raad oordeelde vorig jaar dat het reclamefilmpje inbreuk maakte op het portretrecht van Verstappen.
Toch is de vrees voor een toekomst waarin we slechts nog muziek luisteren van „briljante AI-robots” niet nodig, verzekert Hugenholtz. „Dat je met behulp van AI muziek maakt, betekent nog niet dat je geen maker kunt zijn”, zegt hij. „Ook al gebruik je een intelligente tool, je bepaalt zelf wat je er in stopt, bewerkt uitkomsten en maakt selecties in wat de tool aanreikt. Daar komt vaak nog veel creativiteit bij kijken.”
