Fox wist dat het leugens verspreidde na de verkiezingen en betaalt daar nu de prijs voor

Het beloofde een rechtszaak te worden met vergaande consequenties voor de Amerikaanse journalistiek. Het eindigde dinsdag, de dag dat de zitting zou worden geopend, in een schikking tussen tv-zender Fox News en Dominion, een bedrijf dat bij de verkiezingen van 2020 verschillende staten van stemmachines had voorzien. Media-organisatie Fox Corp betaalt volgens de advocaat van Dominion 787,5 miljoen dollar (717 miljoen euro) om een smaadzaak voorkomen. Dominion had ruim het dubbele geëist.

De waarheid stond centraal in deze zaak, evenals het recht van nieuwsorganisaties om onwaarheden te verspreiden. Want dat is in deze zaak duidelijk geworden: Fox News bleef leugens uitzenden die oud-president Donald Trump verkondigde over verkiezingsfraude, terwijl werknemers op alle niveaus in het bedrijf ervan overtuigd waren dat het leugens wáren. Interne e-mails en tekstberichten van Fox-medewerkers en -prominenten lieten dat zien. Door de schikking blijft een gerechtelijke afweging van smaad tegen de vrijheid van meningsuiting in deze zaak achterwege.

In de maanden na de presidentsverkiezingen van 2020 bleven presentatoren van populaire Fox-shows advocaten en andere adviseurs van Trump uitnodigen om te verkondigen dat de zege van zijn rivaal Joe Biden door fraude tot stand was gekomen. In ruim zestig rechtszaken konden de advocaten geen serieuze bewijzen voor fraude overleggen, maar op tv bij Fox kregen ze vrij baan om hun beweringen als feiten voor te stellen. Een van die beweringen was dat de stemmachines van Dominion zo waren geprogrammeerd dat stemmen voor Trump automatische werden omgezet in stemmen voor Biden.

In februari brachten de advocaten van Dominion in de aanloop naar de procesdatum alvast de inhoud van interne communicatie bij Fox naar buiten. Daaruit bleek dat de presentatoren die op tv zaten mee te knikken met Trumps advocaten, achter hun rug tegen elkaar zeiden dat de beschuldigingen over Dominion „flauwekul” waren. Vooral over advocaat Sidney Powell waren ze in het geniep heel negatief: zij was volgens Fox-medewerkers „knots” en „knetter”. Uit berichten van de leiding en prominente presentatoren bleek dat zij op tv bewust de kant van Trump bleven kiezen om zijn aanhangers, hun tv-publiek, niet te verliezen.

Toen een interne factchecker in een tweet de beweringen van Trump als onwaar had bestempeld, liet presentator Tucker Carlson aan collega Sean Hannity weten: „Alsjeblieft, zorg ervoor dat zij wordt ontslagen. Serieus… Waar gáát dit over? Ik ben echt geschokt. Dit moet direct stoppen, vanavond nog. Het schaadt aantoonbaar ons bedrijf. Onze beurskoers is gedaald. Dat is geen grap.”

In een verklaring die Fox dinsdag naar buiten bracht, staat: „We erkennen het oordeel van de rechtbank dat bepaalde beweringen over Dominion onwaar zijn.”

Lees ook Donald Trump factchecken is ‘bad voor business’, zei de directeur van Fox News. Gaat de zender hiervoor boeten?

Vrije nieuwsgaring

De drempel voor een smaadzaak tegen journalistieke organisaties ligt hoog in de VS. De klager moet „kwade bedoelingen” bij de gedaagde aantonen en dat is doorgaans vrijwel onmogelijk. De interne e-mails van Fox laten wel zien dat de medewerkers zich ervan bewust waren dat ze leugens hielpen verspreiden, reden waarom sommige juridische commentatoren vooraf van mening waren dat Dominion een goede kans maakte. Andere commentatoren meenden dat Fox zich succesvol zou kunnen beroepen op de vrije nieuwsgaring, en de verdediging dat zij simpelweg verslag uitbrachten van wat de voormalige president van de Verenigde Staten beweerde, zelfs al waren het leugens.

In de rechtszaal in Wilmington, Delaware, was alles dinsdag al gereed voor het begin van het proces. De jury was geselecteerd en de advocaten van beide partijen maakten zich op voor het voorlezen van hun openingstoespraken. De zaak trok enorm veel belangstelling, ook omdat de populairste Fox-presentatoren als getuigen zouden worden gehoord, evenals de eigenaar van Fox, mediamagnaat Rupert Murdoch.

Fox Corp (waarde: 20,6 miljard dollar) moet nu wel een veer laten – ervaren advocaten zeiden tegen Amerikaanse media dat dit de grootste publiekelijk bekend geworden schadevergoeding in een smaadzaak is – maar hoeft zich niet publiekelijk te verdedigen voor zijn journalistiek. In een paginagrote advertentie in onder meer The New York Times van maandag presenteerde Fox News zich nog als de „meest vertrouwde nieuwszender”. Op dinsdag noemde de Fox-verslaggever bij de rechtbank in Delaware de uitlatingen die na de verkiezingen op de zender werden gedaan „overduidelijk onwaar” en „samenzweringstheorieën”.

De advocaat van Dominion, de enige partij die achteraf commentaar gaf aan de verzamelde pers, noemde de schikking „een overwinning en rekenschap”. Op de homepage van Fox News staat geen bericht over de zaak. Via het zoekvenster kan de bezoeker een kort nieuwsclipje vinden waarin de verslaggever onder meer zegt dat hij het door Dominion’s advocaat genoemde schadebedrag niet bevestigd heeft kunnen krijgen.

Dominion was niet het enige stemmachine-bedrijf dat zich in zijn goede naam aangetast acht door de berichtgeving van Fox na de verkiezingen van 2020. Ook Smartmatic heeft een schadevergoeding van Fox geëist, van maar liefst 2,7 miljard dollar. Die zaak loopt nog.