Is er sprake van ‘graaiflatie’ bij beursgenoteerde bedrijven? Dat lijkt mee te vallen

Posted on April 18, 2023 by admin

N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.

Prijsstijgingen Vakbond FNV presenteert woensdag een eigen analyse over de winstmarges van de grootste bedrijven met een beursnotering. Volgens de bond zijn de winsten oneerlijk verdeeld.

Koen Marée

19 april 2023 om 0:01

Leestijd 2 minuten

Een boot van Yara Sluiskil, producent van kunstmest. Foto Aerovista Luchtfotografie

Van kunstmestfabrikanten die hogere gasprijzen moesten slikken tot het maken van bier, kaas en worst: overal in de voedselketen stegen afgelopen jaar de productiekosten. Toch slaagden bedrijven in de hele keten erin om hogere winstmarges te behalen dan in 2019, het jaar voordat de coronapandemie en de oorlog in Oekraïne van invloed waren op de bedrijfsvoering. Vakbond FNV vraagt zich hardop af: is hier sprake van ‘graaiflatie’, waarbij bedrijven hun prijzen sneller omhoog gooien dan dat de kosten stijgen?

De vakbond publiceert woensdag een eigen analyse van de winsten en beloningen van bedrijven met een notering op de Amsterdamse beurs, waaronder Ahold Delhaize, Unilever en Heineken. De winsten bij deze drie bedrijven, alsook bij kunstmestproducent OCI, leveranciers van voedingsingrediënten IMCD en Corbidon en koffieproducent JDE Peet’s, stegen ten opzichte van 2019 overal harder dan de omzetten. „Per euro prijsstijging voor de consument voegen de ondernemingen een beetje extra marge toe”, aldus de onderzoekers.

De topmannen van Ahold en Unilever nuanceerden de afgelopen weken al het beeld dat de bedrijven woekerwinsten maken, ten koste van de consument. Ahold-baas Frans Müller lichtte toe dat een groot deel van de extra winst afkomstig was uit Noord-Amerika. Hij wees net als zijn Unilever-collega Alan Jope op de gunstige wisselkoers tussen de dollar en de euro, waardoor de resultaten hoger uitvielen.

Dat de winst grotendeels uit het buitenland komt, is ook een kanttekening die Shanawaz Bhimji, onderzoeker bij het economisch bureau van ABN Amro, plaatst bij de analyse van FNV. „De in Nederland behaalde omzet van de grootste Nederlandse beursgenoteerde bedrijven is marginaal ten opzichte van het totaal.” Volgens Bhimji kan op basis van de cijfers niet gesteld worden dat Nederlandse consumenten meer betalen dan de gestegen kosten. „Als je verder kijkt dan de AEX, zien wij de winstmarges ook niet heel erg stijgen. Zeker bij het midden- en kleinbedrijf.”

Bepalende rol

Voor het onderzoek bestudeerde FNV de cijfers van de grootste 49 Nederlandse beursbedrijven, dus ook buiten de voedselsector. Belangrijkste conclusie: de winstmarge van de bedrijven nam ten opzichte van 2019 gemiddeld toe van 7,5 naar 8,5 cent per omgezette euro. De onderzoekers lieten Shell buiten beschouwing, omdat het bedrijf gezien de omvang een te bepalende rol zou hebben in de cijfers. De multinational boekte ongeveer evenveel winst als de andere bedrijven samen: 40,2 miljard euro. Tegelijk liet FNV staalproducent ArcelorMittal wel in de dataset, terwijl het bedrijf nagenoeg alleen verantwoordelijk was voor de extra winst van 12,5 miljard euro ten opzichte van 2019.

Volgens de vakbond is het „methodologisch onjuist” om het bedrijf uit de cijfers te laten, omdat dan het beeld zou vertroebelen. Zonder ArcelorMittal mee te nemen daalde de winstmarge juist van 9,2 cent naar 7,9 cent per omgezette euro. Streep je met JustEat Takeaway ook het meest verliesgevende bedrijf (-5,6 miljard euro) van 2022 weg, dan kom je over de overgebleven bedrijven op ongeveer even hoge gemiddelde winstmarges uit als in 2019.

Lees ook dit interview: Ahold-topman: ook de fabrikant moet helpen met het dempen van de prijzen

Wel boekten 30 van de 49 onderzochte bedrijven hogere winstmarges dan in 2019. Aandeelhouders en bestuurders profiteerden flink, blijkt uit het rapport: zij kregen gemiddeld 59 procent meer uitgekeerd door gestegen dividenden en de inkoop van eigen aandelen door de bedrijven. De personeelskosten lagen ten opzichte van 2019 gemiddeld 12 procent hoger. De vakbond vindt dat verschil „onacceptabel”, zegt Petra Bolster, lid dagelijks bestuur FNV. „De winst van deze bedrijven kwam niet terecht bij de werknemers, terwijl die wel geraakt worden door de hoge inflatie.”

Ten koste van investeringen

Bovendien, stelt Bolster, gaat het uitkeren van geld aan aandeelhouders ten koste van investeringen in het bedrijf. „Daarmee brengen deze ondernemers de toekomst van het bedrijf in gevaar en dus de banen van hun werknemers.” Volgens ABN Amro-onderzoeker Bhimji doen bedrijven vanwege de afzwakkende economie en stijgende rentes minder investeringen, en kiezen ze in plaats daarvan om hun winsten aan te wenden om aandeelhouders tevreden te houden. „Door de terugkoop van aandelen wordt de koers-winstverhouding gesteund.”

Ondanks de hogere uitkeringen aan aandeelhouders en bestuurders blijft ook Bolster het antwoord schuldig op de eigen vraag of er sprake is van graaiflatie. „De bedrijven maken natuurlijk wel extra kosten, dus niet alle prijsstijgingen gaan naar extra winst.”

De bestuurder vindt het tijd voor een discussie of de opbrengst eerlijk verdeeld is: „Volgens ons kunnen de lonen omhoog, maar ook de belastingen.”

EasyJet: ‘Unfair behandeld door Schiphol’, tekent beroep aan tegen hoge tarieven

admin
November 27, 2024
0

Luchtvaartmaatschappij easyJet, na Air France-KLM en partners wat aantallen passagiers betreft de tweede gebruiker van Schiphol, voelt zich oneerlijk behandeld op de Amsterdamse luchthaven. „De tarieven zijn zo hoog geworden, Schiphol prijst zich uit de markt”, zegt William Vet, die verantwoordelijk is voor easyJet in Nederland, in een toelichting op de jaarcijfers die de luchtvaartmaatschappij woensdag presenteerde.

Schiphol verhoogt vanaf 1 april opnieuw de zogenoemde havengelden, die luchtvaartmaatschappijen moeten betalen voor de faciliteiten op het vliegveld. Maar de verbeteringen die de luchthaven financiert met de hogere havengelden, zijn volgens de Nederlandse easyJet-directeur vooral positief voor luchtvaartmaatschappijen die overwegend transferpassagiers vervoeren. En van hen heeft easyJet er relatief weinig.

Anders dan bijvoorbeeld KLM, voor wie overstappers een heel belangrijke inkomstenbron zijn, vervoert easyJet vooral lokaal vertrekkende reizigers. „Er is een heel grote onbalans ontstaan tussen in Nederland vertrekkende passagiers en overstappende passagiers”, zegt Vet. „Voor ons is Amsterdam de duurste luchthaven geworden in ons netwerk.”

De havengelden gaan vanaf 1 april met gemiddeld 41 procent omhoog. Een jaar later volgt een nieuwe verhoging met 5 procent. De afgelopen drie jaar zijn de tarieven ook al fors toegenomen. „Schiphol gebruikt de havengelden onder meer voor investeringen in de infrastructuur, maar die komen vooral ten goede aan transferpassagiers”, zegt Vet. „Aan de H-pier en vertrekhal 4 die wij gebruiken is al lang niets gedaan.”

Vet klaagt dat hij niet eens al zijn negen in Amsterdam gestationeerde toestellen kwijt kan aan de gates. EasyJet gaat beroep aantekenen tegen de tariefverhogingen bij de Autoriteit Consument & Markt (ACM).

Pakketreizen

De Britse budgetmaatschappij heeft een succesvol jaar achter de rug. In het gebroken boekjaar dat eindigde op 30 september haalde easyJet een winst van 452 miljoen pond (542 miljoen euro), bijna 40 procent meer dan vorig jaar. De omzet steeg 14 procent naar 9,3 miljard pond.

Er is een heel grote onbalans ontstaan tussen in Nederland vertrekkende passagiers en overstappende passagiers

William Vet
Nederlandse easyJet-directeur

Het bedrijf vervoerde meer passagiers, rekende hogere ticketprijzen en verkocht meer pakketvakanties. EasyJet Holidays, dat pakketreizen verkoopt in het Verenigd Koninkrijk en sinds een jaar ook in Frankrijk, Duitsland en Zwitserland, droeg circa 190 miljoen pond bij aan het brutoresultaat van 610 miljoen pond. „Uiteindelijk willen we ook in Nederland pakketreizen gaan verkopen,” zegt Vet, „maar wanneer weten we nog niet.”

EasyJet had een stuk betere zomer dan zijn concurrenten Ryanair en Wizz Air. De Ierse budgetmaatschappij Ryanair klaagt dat passagiers minder geld zouden willen uitgeven. Vet merkt dat niet. Volgens hem zijn de vluchten van easyJet dit kwartaal al voor 80 procent volgeboekt. Het Hongaarse Wizz Air heeft technische problemen met de motoren van zijn toestellen.

Boetes Spanje

In Spanje kregen easyJet en andere grote budgetmaatschappijen deze week hoge boetes van het Spaanse ministerie dat waakt over consumentenrechten. EasyJet moet 29 miljoen euro betalen, Ryanair maar liefst 107 miljoen.

Volgens de Spaanse overheid misleiden de budgetmaatschappijen hun reizigers door ze te laten betalen voor zaken die je tot de basale dienstverlening zou mogen rekenen van een vliegbedrijf. Zo vragen veel maatschappijen extra geld voor het meenemen van (grotere) handbagage. En moeten klanten van Ryanair betalen als zij hun instapkaarten willen laten printen. Ryanair en easyJet gaan in beroep tegen de Spaanse boetes.

Drollenscans bieden inzicht in het dieet van de vroege dino’s

admin
November 27, 2024
0

Gefossiliseerde keutels en braakballen bieden inzicht in de vroege evolutie van dinosauriërs. Dat schrijft een team van Zweedse, Noorse, Poolse en Hongaarse paleontologen deze week in Nature. Door de inhoud van honderden bromalieten – de versteende verteringsproducten – te bestuderen in een deeltjesversneller kregen ze inzicht in het dinodieet tijdens het late Trias, pakweg 230 tot 200 miljoen jaar geleden. Daaruit bleek dat die resten toenamen in grootte en diversiteit, wat wijst op de opkomst van grotere dino’s met nieuwe eetpatronen.

Bij dino-onderzoek staat vaak hun uitsterven centraal, 66 miljoen jaar geleden na een meteorietinslag. Maar over de eerste 30 miljoen jaar van hun bestaan is relatief weinig bekend, terwijl die periode wél heel interessant is. Vanaf pakweg 200 miljoen jaar geleden domineerden ze de ecosystemen.

Vaak wordt geopperd dat die snelle opkomst te maken heeft met de anatomie van dino’s, die beter zou zijn aangepast aan de leefomgeving dan die van andere dieren. Een alternatieve verklaring gaat ervan uit dat andere diergroepen aan het einde van het Trias uitstierven door toevallige processen (zoals vulkaanuitbarstingen) en dat de dino’s daarvan profiteerden.

Om meer duidelijkheid te krijgen besloten de huidige onderzoekers het voedselweb van de vroege dino’s te reconstrueren aan de hand van de uit Polen afkomstige bromalieten. De versteende keutels (coprolieten) en braakballen (regurgitalieten) bevatten botjes, halfverteerde vissen, planten, schelpdieren en allerlei keverschildjes. Ook waren er uitwerpselen met verbrijzelde botten van met karkas en al verslonden prooien.

Mijn shitty job noemde ik het altijd

Melanie During
paleontoloog

In een begeleidend commentaar in Nature wordt het onderzoek geroemd vanwege de originele onderzoeksmethode. Ook de onlangs gepromoveerde Nederlandse paleontoloog Melanie During, die vijf jaar geleden als onderzoeksassistent betrokken was bij het project, is enthousiast. „Mijn shitty job noemde ik het altijd, maar het scannen en segmenteren van die coprolieten was natuurlijk fantastisch. Ik heb prachtige keverdekschildjes en mottenantennes in de drollen gevonden.”

De realpolitik van Von der Leyen betaalt zich uit: de nieuwe Europese Commissie krijgt net genoeg steun

admin
November 27, 2024
0

Een goede politicus, zo wist de Amerikaanse president Lyndon B. Johnson, is een politicus die kan tellen. Deze wijsheid van Johnson, die met kunst- en vliegwerk minimale meerderheden vergaarde om zijn macht maximaal te laten gelden, is ook van toepassing op de Europese politiek. Al even methodisch moest Ursula von der Leyen de voorbije weken te werk gaan om haar nieuwe Europese Commissie door het Europees Parlement te loodsen. Iedere stem telde.

Woensdag volgde het resultaat van die inspanningen. Een krappe meerderheid sprak in Straatsburg zijn steun uit voor de nieuwe Commissie, de tweede onder leiding van Von der Leyen: minder dan 54 procent van de uitgebrachte stemmen was vóór. Nog nooit was dat percentage zo laag. Het is een teken dat de uiterst-rechtse flank is gegroeid, dat het midden onder druk staat en dat het vormen van Europese coalities er niet makkelijker op wordt.

De grote vraag sinds de Europese verkiezingen, gehouden in juni, was of de Europese Commissie in navolging van het parlement van kleur zou verschieten. De christendemocraat Von der Leyen leek na de verkiezingen eerst liever naar de progressieve kant af te buigen. Ze kreeg voor haar eigen herverkiezing in de zomer de steun van de drie fracties uit het politieke midden – de christendemocraten, sociaaldemocraten en liberalen – aangevuld met de groenen.

Grote ruzies

Al snel werd duidelijk dat de christendemocratische Europese Volkspartij ook lonkte naar de rechterflank. Fractievoorzitter Manfred Weber en Von der Leyen zochten steeds meer toenadering tot de ECR. In die fractie zit onder meer de radicaal-rechtse Fratelli d’Italia, van de Italiaanse premier Giorgia Meloni. Ook de Poolse PiS-partij is aangesloten bij de ECR, net als de Nederlandse SGP.

Het leidde tot grote ruzies rond de hoorzittingen voor de nieuwe Commissie. De linkse en liberale fracties verweten Weber te heulen met ultranationalisten. Ze rekenden het Von der Leyen aan dat ze de Hongaar Olivár Várhelyi, van de uiterst-rechtse regeringspartij Fidesz, in haar beoogde team had opgenomen. Nog bezwaarlijker vonden deze fracties de keuze voor Raffaele Fitto, een minister uit de partij van Meloni die de titel van vicevoorzitter zou krijgen.

Von der Leyen moest zelf ingrijpen om de gemoederen tot bedaren te brengen. Vorige week sloten de drie middenpartijen al een akkoord waarin ze lieten weten dat ze de Commissie toch zouden steunen. Ze riepen daarin op de komende jaren samen te willen werken met alle partijen die „pro-rechtsstaat, pro-Oekraïne en pro-Europa” zijn. Dat zijn exact de woorden waarin Weber eerder dit jaar zijn mogelijke samenwerkingspartners uitbreidde tot de conservatieven van de ECR.

Belangrijke geste

Zo kan de totstandkoming van ‘VDL 2.0’ worden gezien als een overwinning voor Weber, die met de christendemocraten zowel door het midden als over rechts meerderheden wil kunnen smeden. Ook Von der Leyen kan tevreden zijn: ze heeft grote delen van de oude middencoalitie overeind kunnen houden en tegelijkertijd met een (vooral in naam) prestigieuze titel voor Fitto het belangrijke Italië te vriend gehouden. Haar realpolitik betaalt zich uit.

Zelfs de Groenen wist Von der Leyen in de slotdagen nog deels aan zich te binden. Begin deze week gaf ze een prominente oud-europarlementariër uit die partij een post als klimaatadviseur. In het persbericht noemde ze de Groenen als deel van haar gewenste „pro-Europese meerderheid”. Die woorden werden ontvangen als een belangrijke geste.

Op hun beurt zien ze bij de Groenen ook dat Von der Leyens nieuwe termijn anders zal worden dan de afgelopen periode, een tijdperk waarin de partij zelfs vanuit de oppositiebanken een sleutelrol in het parlement speelde. „Toen wist je: er gaat veel aankomen dat in onze richting wijst”, zegt GroenLinks-parlementariër Bas Eickhout, tevens fractievoorzitter van de Europese Groenen: „Dat zit er niet meer in, dus dan zoek je de samenwerking op.”

De coalitie die de Commissie nu steunt is breed, maar broos. Niet alle sociaaldemocraten kunnen met het compromis van hun fractieleiding leven: de Fransen stemden tegen, de grote Duitse fractie onthield zich van stemming. Van de Groenen steunt ongeveer de helft de Commissie, en er zijn ook liberalen en christendemocraten die tegen stemden. Bij de conservatieve ECR werden alle toenaderingspogingen uiteindelijk maar lauw ontvangen: behalve van de radicaal-rechtse Italianen was de steun vanuit deze hoek zeer beperkt.

Het zou wel eens een voorbode worden van VDL 2.0. Wisselende coalities, waarbij een paar stemmen het verschil kunnen maken. Een verschuiving naar rechts. En Von der Leyen in de cockpit.

Luister naar