N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/wp-content/blogs.dir/114/files/2019/01/hertzberger-rosanne-2-online-artikel.png)
Als een bewindspersoon na zijn vertrek in het veld gaat werken waar hij of zij eerder beleid over maakte, zijn wij daar allen terecht verontwaardigd over. Er is zelfs een afkoelperiode ingevoerd om eerst maar even de mogelijke verstrengelde belangen te ontwarren.
Maar gek genoeg vinden we het omgekeerde toelaatbaar. We zijn juist blij als we een minister kunnen rekruteren die eerder in het vakgebied heeft gewerkt. Eindelijk een expert die de dienst uitmaakt. Een diplomaat op Buitenlandse Zaken, een wetenschapper bij Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, en een gastro-enteroloog op Volksgezondheid.
De huidige minister op dat laatste ministerie, Ernst Kuipers (D66), neemt momenteel verregaande besluiten over wie welke zorg in Nederland mag uitvoeren, met als enige ideologie het twijfelachtige paradigma dat centreren van zorg altijd beter is. De kinderhartchirurgie verdwijnt dus uit Utrecht en Leiden en wordt geconcentreerd in Groningen (UMCG) en Rotterdam (ErasmusMC). De consequenties voor de academische ziekenhuizen en voor de patiënten zijn immens. En je vraagt je toch af of de minister dezelfde beslissing had genomen als hij niet de baas van het ErasmusMC was geweest maar van het LUMC.
Of neem de geboortezorg in de regio, van oudsher een twistpunt tussen medisch specialisten en verloskundigen. In Zutphen gaan de kraamkamers sluiten vanwege te weinig kinderen. Zutphense kinderen hebben straks Deventer of Apeldoorn als geboorteplaats. Ook dat heeft verregaande consequenties, voor meer dan alleen de afdeling gynaecologie. Want kinderen worden in Nederland ook vaak thuis geboren. Dat is de ultieme toegankelijke zorg, en een belangrijke verworvenheid van de Nederlandse vrouw. Maar durft de verloskundige dat nog aan, in de wetenschap dat het dichtstbijzijnde ziekenhuis ver rijden is? Die thuisbevalling kan alleen veilig wanneer de ondersteuning uitstekend is. En die is er straks alleen in de stad. Niet in de regio. Je zou er bijna BBB van gaan stemmen.
Had minister Kuipers dezelfde beslissingen genomen als hij de wereld niet lang had bezien vanuit het perspectief van een Rotterdamse medisch specialist? Wat als hij eerder verloskundige was geweest? Had hij dezelfde beslissingen genomen wanneer hij door het centreren van zorg als chirurg in de periferie tot het einde der tijden veroordeeld zou zijn tot het uitvoeren van dezelfde eentonige operatie? Wat als Kuipers dokter was geweest in een ziekenhuis waar alle complexe en interessante casussen in ambulances altijd werden opgehaald in plaats van afgeleverd?
„Ik begrijp dat veranderingen in het zorglandschap emoties oproepen”, antwoordt de minister op Kamervragen van PvdA-fractievoorzitter Attje Kuiken. Maar er is een „krachtens wet vastgelegde norm” en alle besluiten zijn binnen die norm.
‘Ik begrijp de emoties’. Dat is het eeuwige D66-antwoord. Ik begrijp de emoties, maar hier is een norm, hier is de wet, hier is beleid, hier is een feit.
Feiten verkondigen, dat is ook het stokpaardje van D66-minister Robbert Dijkgraaf (Wetenschap). Deze week werd een advies voor zijn nieuwe, onafhankelijke wetenschapscommunicatiecentrum gepresenteerd. De kwartiermakers wisten de ronkende feiten van Dijkgraaf gelukkig behoorlijk af te zwakken. Het centrum gaat geen wetenschap zenden maar juist organisaties verbinden en dialoog met de samenleving stimuleren. Onafhankelijke communicatie, geen marketing van onderzoeksresultaten.
Toch klinkt hier door: wetenschap wordt vaak niet goed begrepen door de samenleving, het behoeft meer uitleg. Ook weer typisch D66: we moeten het beter uitleggen.
Het centrum zou heus een prachtig initiatief zijn geweest als wetenschap een tandeloos, aaibaar instituut was dat louter neutrale feiten uitspuugt. Maar dat is wetenschap niet. Wetenschap heeft macht. Dijkgraaf heeft macht, het RIVM heeft macht, de stikstofprofessoren hebben macht; van 2020 tot 2022 werd Nederland de facto geregeerd door de wetenschappers in het OMT. En steeds vaker zijn Nederlanders lijdend voorwerp van beleid vermomd als wetenschap, worden hun bezwaren als emotie afgeserveerd of als onbegrip bestempeld. Uiteraard op te lossen door het allemaal beter uit te leggen. Vanwege die veranderde machtsverhoudingen zou je wetenschap minder moeten communiceren en meer moeten controleren. En die controle, bijvoorbeeld door journalisten, wordt moeilijker naarmate het communicatiebudget toeneemt.
Mijn voorstel is om een afkoelperiode in te voeren voordat iemand minister wordt.
Rosanne Hertzberger is microbioloog.
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data122211429-b84b7a.jpg|https://images.nrc.nl/nhXaWqPh70NsAV5BQ66vcWlrRqY=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data122211429-b84b7a.jpg|https://images.nrc.nl/cPyPalvXqNUG-Yp-76GLq8Y2jGY=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data122211429-b84b7a.jpg)
