De grote paasgids: met deze tips kom je de paasdagen door

Het paasweekend staat voor de deur. Wat vieren we ook alweer met Pasen? En waar komt de paashaas in dit verhaal vandaan? In deze grote paasgids praten we je bij over de tradities van Pasen en geven we je tips voor wat je kunt doen, kijken, luisteren en eten in dit lange weekend.

Waar draait Pasen om?

Wat vieren we met Pasen?

Voor veel mensen betekent Pasen lekker een extra vrije dag, waarop hooguit naar paaseieren wordt gezocht en uitgebreid wordt gebruncht of gegeten. Maar wat vieren we eigenlijk met Pasen?

Pasen is een christelijk feest. Het gedenkt de opstanding van Jezus Christus uit de dood. De feestdag is een bron van hoop voor christenen: de opstanding van Jezus betekent in christelijke termen de overwinning op de dood en de vergeving van zonden. Volgens het christendom is Jezus na zijn opstanding nog veertig dagen ‘onder de mensen’, om hen te spreken over het koninkrijk van God. We vieren Pasen op de eerste zondag na de eerste volle maan na het begin van de lente. Veertig dagen later volgt Hemelvaartsdag (altijd op een donderdag).

Hoewel Pasen dus in het teken staat van de opstanding van Jezus, speelt ook de kruisiging van Jezus (Goede Vrijdag) een grote rol in het paasverhaal, net als het verraad van Judas waarvan de kruisdood het gevolg was. Maar waarom zou Judas ooit Jezus hebben verraden? Jezus was zijn leermeester en Judas reisde volgens de verhalen zonder problemen jaren met hem rond als een van de twaalf uitverkoren leerlingen. Het is een raadsel van tweeduizend jaar oud, waarover eindeloos veel verhalen zijn verteld. In onze wetenschapspodcast Onbehaarde Apen zoekt redacteur Hendrik Spiering naar antwoorden.

Luister naar deze aflevering van NRC-podcast Onbehaarde Apen: ‘Verraad en raadsels, zonder Judas geen Pasen’

Waar komt de paashaas in dit verhaal vandaan?

Bij Pasen denken veel mensen ook meteen aan paaseieren en de paashaas. Hebben eieren en hazen nou wel of niet iets te maken met het christelijke verhaal?

De paaseieren zijn waarschijnlijk een overblijfsel uit de vastentijd. Na carnaval aten onze voorouders veertig dagen lang – van Aswoensdag tot Goede Vrijdag – geen dierlijk voedsel. Dat betekent geen vlees, geen zuivel én geen eieren. En dat terwijl kippen in aanloop naar de lente juist veel eieren leggen. De voorraad eieren die daar destijds door ontstond, moest tijdens het paasontbijt dringend worden aangebroken. Sindsdien is het ei – van oudsher ook een vruchtbaarheidssymbool – niet meer van het paasmenu verdwenen.

Over het verband van de paashaas worden sinds jaar en dag allerlei verhalen verteld, waarin meestal de godin Eostre centraal staat (vandaar ook Easter in het Engels en Ostern in het Duits). Eostre was een ‘weergodin’ die jaarlijks de mensheid kwam verblijden met de lente. Maar op een dag had ze zich verslapen, waardoor ze te laat was met het introduceren van de lente. Het gevolg? Een kwetsbaar vogeltje leek de lente door de lange strenge winter niet te gaan halen. De godin besloot het dier te redden door het te veranderen in een haas, die op één dag in het jaar eieren kon leggen. En wel op de feestdag van Eostre, oftewel: Pasen.

Hoewel een link tussen het christelijke en niet-christelijke verhaal achter Pasen ontbreekt, hebben Jezus, de paashaas en (paas)eieren duidelijk één ding gemeen: uiteindelijk gaan alle verhalen over nieuw leven.

Meer weten over eieren en de paashaas in het paasverhaal? Lees dan dit artikel van theoloog Rikko Voorberg uit het NRC-archief.

Wat kun je doen tijdens het paasweekend?

Tijdens het paasweekend worden door heel het land, naast de bekende paasvuren, tal van activiteiten georganiseerd. We zetten een paar tips voor je op een rij.

1 Paaseieren schilderen en zoeken

De populairste activiteit in de geest van Pasen is natuurlijk eieren schilderen en zoeken. Zoals hierboven uitgelegd, ontstond er vroeger door het vasten tussen carnaval en Pasen een gigantische voorraad eieren. Een voorraad die vervolgens tijdens het paasontbijt werd aangebroken. Omdat het einde van de vastenperiode en de komst van de lente voor vreugde zorgden, werden eieren versierd om het moment nog feestelijker te maken. Het verstoppen en zoeken van eieren heeft echter weer te maken met een oud Germaans ritueel, waarbij eieren werden begraven om akkers vruchtbaar te maken.

De ultieme paasactiviteit is en blijft daarom toch wel eieren schilderen en zoeken. Laatstgenoemde kan uiteraard in eigen tuin, maar ook op verschillende indrukwekkende locaties worden eitjes in groten getale verstopt, zoals rondom het Muiderslot in Muiden en in de historische tuin van Huis Willet-Holthuysen aan de Herengracht in Amsterdam.

Zijn bruine eieren gezonder dan witte? Onze wetenschapsredactie zocht het uit.

2Bezoek een festival

Dankzij een redelijk goede weersverwachting is het een geschikt weekend voor een festival. Paaspop is al uitverkocht (er zijn nog wel VIP-tickets beschikbaar), maar andere grote festivals als DGTL Amsterdam, Rewire (Den Haag) en de paaseditie van Awakenings (Amsterdam) hebben wel nog kaarten beschikbaar. Bovendien kan je nog terecht in Utrecht, waar in de werkspoorkathedraal weer het gratis meerdaagse Werkspoor Festival is, met muziek en activiteiten voor jong en oud.

3Ga naar een paasmarkt of paaskermis

In sommige steden is de paasmarkt of de paaskermis traditie, zoals in Nijmegen, waar de binnenstad elk jaar op Tweede Paasdag vol staat met marktkramen waar van alles te koop is. Ook kun je naar Den Haag uitwijken: van vrijdag tot en met maandag staat de Home Made Easter Market op het Lange Voorhout, met tientallen stallen vol kleding, boeken en antiek. In Enschede tref je geen paasmarkt, maar een paaskermis: in het Volkspark strijken in het paasweekend meer dan zestig attracties neer.

4De paasraces bijwonen op het Circuit Zandvoort

Formule 1-liefhebbers racen alle brunches, markten en kermissen liever voorbij naar Zandvoort, waar het paasweekend volledig in het teken staat van de aftrap van het raceseizoen in Nederland. De DNRT Paasraces vinden plaats op zaterdag 8 en zondag 9 april en bieden gratis toegang tot de duinen, de hoofdtribune en de paddock op het circuit, waar toeschouwers kunnen plaatsnemen om naar verschillende wedstrijden te kijken.

5Naar de Matthäus-Passion luisteren in de kerk, het theater of thuis

Wie Pasen zegt, zegt passietijd. Een ‘passie’ is een werk over het lijden van Jezus Christus, met als bekendste uitvoering de Matthäus-Passion van Johann Sebastian Bach uit 1727. Wat dit beroemde werk precies inhoudt, vertellen we je uitgebreid in deze gids, inclusief aanbevelingen voor uitvoeringen in Nederland, waarvan er twee ook tijdens het paasweekend zelf nog te bezoeken zijn. Net achter het net gevist? Je kunt ook thuis naar een passie luisteren. Tips daarvoor van onze muziekredacteur Mischa Spel vind je hier.

Op zoek naar een passend boek? Kunstenaar, schrijver en voormalig huisarts Ignace Schretlen schreef een boek met kunst over de kruisgang van Jezus.

Wat kun je kijken met Pasen?

Jaarlijks worden er tientallen nieuwe kerstfilms uitgebracht. Het aantal paasfilms is gering. Filmredacteuren Tristan Theirlynck en Sabeth Snijders geven een paar kijktips.

1Easter Parade

Een danser wil een jonge achtergrondzangeres tot een wereldster maken in deze musical-komedie. Een doodsimpel plot, maar laat dat je niet afschrikken. Easter Parade is niet voor niks een klassieker. De muziek is van de briljante songwriter Irving Berlin, gezongen door Judy Garland, en gedanst door tapdanskoning Fred Astaire. Maakt Eerste Paasdag vrolijker. Eerste Paasdag om 13.00 uur op BBC 2.

2The Last Temptation of Christ

Vermijd dit weekend koste wat kost die andere Jezusfilm: The Passion of the Christ, Mel Gibsons antisemitische snuff-film over de marteling van Jezus. Nee, als je het Paasweekend vooral religieus viert, doe je er beter aan om The Last Temptation of Christ te kijken. Martin Scorcese werkte lang toe naar zijn droomproject over Jezus. Het resultaat is een diepzinnige vertelling van Jezus’ leven en de verleidingen die hij moest doorstaan. Onder meer te huur op Prime Video.

3Monty Python’s Life of Brian

Overtuigde atheïsten die weinig hebben met het passieverhaal, kunnen nog steeds terecht bij deze absurdistische klassieker uit 1979. Niet alle grappen hebben de tand des tijds even goed doorstaan, maar Monty Pythons relaas over de knullige Brain Cohen die per ongeluk wordt aanzien als messias blijft een heerlijke parodie op Jezus’ leven, kuddegedrag en suffe bijbelfilms. Bekijk de film op Netflix.

Wat te luisteren deze paasdagen?

Natuurlijk kun je tijdens de paasdagen luisteren naar de Matthäus-Passion, maar na Goede Vrijdag is er ook andere klassieke muziek die de moeite waard is. Muziekredacteuren Mischa Spel en Rahul Gandolahage geven een aantal luistertips:

1Wagner – Parsifal

Eens wat anders voor Pasen dan Bach? Wagner schreef zijn opera (officieel ‘Bühnenweihfestspiel’) Parsifal over de edele graalridder oorspronkelijk ook voor uitvoering op Goede Vrijdag. Thuistip: beluister hier de opname onder leiding van Jaap van Zweden – in 2010 een historisch hoogtepunt in de ZaterdagMatinee.

2Paasconcerten met Wagner, Bruckner & Pärt

Het Radio Filharmonisch Orkest en het Groot Omroepkoor spelen deze Goede Vrijdag in het Utrechtse TivoliVredenburg onder leiding van de Russische dirigent Vasily Petrenko de ouverture uit Parsifal en daarnaast lofzangen op God, van Pärt en Bruckner. Ook (zonder Wagner) op Eerste Paasdag in Amsterdam, in het Concertgebouw.

3Bach- Paas-oratorium

Vergeet de Matthäus- en de Johannes-Passion ofwel het lijden: het is Pasen, feest van de wederopstanding. Voor zijn Paas-oratorium (Oster Oratorium / Easter Oratorio) zette Bach het volledige jubelinstrumentarium in, met trompetten en pauken. Anders dan de passies is dit een werk waarin vier ‘rollen’ (de discipelen Johannes en Petrus, Maria Magdalena en Maria) het Paasverhaal bezingen, doorkruist door een vijftal heerlijke aria’s en koren. Christus zelf komt overigens níét aan het woord. Live-uitvoeringen zijn vrij zeldzaam, maar op het platform All of Bach vind je een fraaie videoregistratie.

4Canto Ostinato

Dit jaar is het honderd jaar geleden dat de Nederlandse componist Simeon ten Holt werd geboren. Zijn bekendste werk is ongetwijfeld de Canto Ostinato, een stuk dat is opgebouwd uit bouwsteentjes van een paar noten. Ten Holt componeerde de blokjes en bepaalde de volgorde. Maar uitvoeringen van ‘de canto’ klinken nooit hetzelfde, omdat de musici (minimaal twee, geen maximum) van een aantal van die bouwsteentjes zelf mogen bepalen hoe lang ze die paar noten blijven herhalen, tot ze naar het volgende bouwsteentje gaan. Veel mensen vinden de canto meditatief klinken, of raken na een tijdje een beetje in trance. Zondag speelt het pianoduo Sandra en Jeroen van Veen Canto Ostinato in TivoliVredenburg in Utrecht.

Wat kun je eten met Pasen?

Tijdens de paasdagen kun je je al snel misselijk eten aan (chocolade) eieren. Voor wie inspiratie zoekt voor andere heerlijkheden, zetten we een aantal recepten voor paasgerechten van culinair journalist Janneke Vreugdenhil op een rij.

1Fenomenale gevulde eieren

Het ei speelt een hoofdrol in het niet-christelijke paasverhaal, en ook in dit recept. Zie het als de perfecte aanleiding om dit weekend weer eens aandacht te besteden aan deze Nederlandse klassieker, waar iedereen vrolijk van lijkt te worden. Maak ze stuk voor stuk mooi op en laat ze de show stelen op de brunch- of borreltafel.

De schappen in de supermarkt liggen vol met allerlei eieren. Zeven merken langs de ‘goed voor dier en milieu’- meetlat.

2Vegan eieren met tomaat en ui

Geen Pasen zonder eieren dus, en dat geldt anno 2023 gelukkig ook voor vegans. Janneke Vreugdenhil probeerde vorig jaar vegan ei uit en is enthousiast. Ze maakte met het vegan eimengsel een van haar lievelingsweekendontbijtjes na (een succes), en daar pluk jij als vegan deze Pasen de vruchten van.

3De beste paaskoekjes ter wereld

Pasen schreeuwt om koekjes van de prettig decadente soort. Bovendien kunnen paaskoekjes niet níét geel zijn, wat deze citroenvarianten met een bijna cake-achtige structuur uiterst geschikt maakt. Wie ze besluit te bakken, moet Janneke beloven niet op het poedersuikerlaagje aan de buitenkant te beknibbelen. „Dat geeft ze een zalig, kleverig en krokant craquelélaagje.”

4Paasspektakel(tje): choco-auberginecakejes

De paas-touch in het recept voor deze choco-auberginecakejes (die in Jannekes woorden „echt razend lekker zijn”) zit ‘m in de decoratie: een mengsel van opgeklopte crème fraîche en honing, afgetopt met verse driekleurige viooltjes. Voilà: een bloemig paasspektakel(tje).

5Het perfecte paasgerecht: kip in gele wijn

Gaat de hoofdrol in een ultiem paasgerecht niet naar het ei, dan wel naar de kip. Combineer ’m met een bijzondere voorjaarspaddenstoel, de morielje en een gele wijn en niemand kan meer ontkennen dat je het paasthema niet volledig hebt omarmd. Pas wel op met de morieljes: rauw zijn deze zakjeszwammen licht giftig. Eerst verhitten dus, deze dure delicatesse.

6Paaslam met venkel en sinaasappel

Minstens zo’n prachtig paasgerecht heb je te pakken met gestoofde lamsschenkel met venkel, sinaasappel en oloroso – maar kondig het vooral aan je eters aan als ‘paaslam’. Het vlees is na het stoven zo zacht dat je het met een lepel kunt snijden en het vervolgens voelt smelten op je tong.

Bonus: Hoe eet je een paashaas?

Niet per se voor op het paasmenu, maar wel degelijk onmisbaar als snack tijdens de paasdagen: de chocoladepaashaas. Maar waar te beginnen? Bij zijn oren of zijn voeten? Wim Köhler boog zich over deze gewetensvraag en komt tot de conclusie dat de meeste mensen de bovenkant prefereren. Maar let wel: een paashaas zonder oren ziet er meteen flink verward uit, dus het is voor iedereen het beste om in één keer door te eten.