Criminelen die grof geweld gebruiken in Rotterdam worden steeds jonger geronseld

Posted on November 2, 2022 by admin

N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.

Criminaliteit Rotterdam werd deze zomer geteisterd door aanslagen op huizen, bijna altijd in relatie tot drugshandel. Steeds vaker worden daar jonge mannen voor geronseld.

In Rotterdam-Noord werd afgelopen zomer een flatwoning doorzeefd met kogels. — In Rotterdam-Noord werd afgelopen zomer een **flatwoning doorzeefd met kogels**.

Foto ANP/Hollandse Hoogte/MediaTV

Het is midden in de zomer, even voor half vier ’s nachts, als er vijftien kogels worden afgevuurd op een woning op de derde verdieping in Rotterdam-Noord. Buurtbewoner Toon Holl schiet wakker, stapt uit bed en stommelt naar zijn balkon aan de voorkant van zijn huis. Hij kijkt de brede straat met hoge oude bomen in. Hij ziet niks.

Een van de kogels doorboort een raam van zijn onderburen, waarachter een negenjarig meisje ligt te slapen. Nu zit er een houten plankje voor het kogelgat. „Ze komen het raam volgende week eindelijk maken”, zegt haar vader. De kogel ketste af op de binnenmuur en viel op het bed van zijn dochter. Ze vond de kogel toen ze ’s avonds in bed stapte. Haar vader legde hem in de kast en bracht ’m een paar dagen later naar het politiebureau. „Hij werd niet opgehaald.”

De man aan de deur van het huis op de derde verdieping waarvoor de kogels bedoeld lijken, zegt dat de schietpartij te maken heeft met „een familielid”. Hij wil er verder niets over kwijt. „Ik laat de politiemensen hun werk doen.” Bang is hij niet. „Je woont in Rotterdam en dan kan zoiets nu eenmaal gebeuren.”

Het was een zomer vol beschietingen en explosies in Rotterdam. Het ene na het andere huis werd onder vuur genomen, of er werd een explosief aan de deurknop bevestigd. Binnen vijf dagen in juli is het op zeven plekken in en rond de stad raak. Het heeft veel impact, vooral op de bewoners van de getroffen huizen en de buren. Mensen zijn bang dat een verdwaalde kogel henzelf of hun kinderen zal raken. Het kan zomaar raak zijn – elke nacht.

Uit een analyse van de politie, gedeeld met NRC, blijkt dat zo’n kwart van de aanslagen op Rotterdamse huizen deze zomer met elkaar te maken heeft. Het gaat om familieleden van een beroepscrimineel, die vermoedelijk niet heeft betaald voor een partij drugs, stellen bronnen binnen de opsporing. Het past in een landelijke trend: criminelen gebruiken steeds vaker zelfgemaakte explosieven om aanslagen op woningen te plegen, berichtte NRC eerder. De Rotterdamse burgemeester Ahmed Aboutaleb zei begin oktober dat familieleden steeds vaker het doelwit zijn van beschietingen: zo probeert een crimineel een zakenpartner te intimideren.

Dure sneakers

In Rotterdam zijn grote zorgen over de mensen die de woningen beschieten of er een explosief aan hangen, vertellen sectorhoofden van de politie Wietske Straathof en Wim Hoek. Straathof heeft de portefeuille jeugd, Hoek excessief geweld. Zij zien dat criminelen die excessief geweld gebruiken steeds jonger worden geronseld, en vrezen dat jongeren eerder vast komen te zitten in het Rotterdamse criminele milieu. Wim Hoek: „Het gaat vaak om kwetsbare jongeren voor wie het snelle geld aantrekkelijk is maar die de consequenties van hun handelen niet overzien.”

Wietske Straafhof: „Ze zijn jong en kijken naar de korte termijn. Die dure jas, sneakers of telefoon, die anderen hebben, die willen zij dus ook.”

Het gaat vaak om kwetsbare jongeren voor wie het snelle geld aantrekkelijk is

Hun zorgen worden onderbouwd door cijfers. Dit jaar was de leeftijdscategorie tot 23 jaar betrokken bij 40 procent van alle zware geweldsincidenten, zoals liquidaties en aanslagen op huizen met explosieven of automatische wapens. De afgelopen jaren schommelde dat rond de 30 procent. Dat blijkt uit de analyse die de Rotterdamse politie heeft gemaakt.

Lees ook: Na een ontploffing voor de deur moet een horecatent vaak óók nog sluiten

Het beschieten van de panden in juli gebeurde met verschillende vuurwapens; soms werden automatische wapens gebruikt, soms ook pistolen. Als explosief werd een zelfgemaakte bom, geknutseld van zwaar vuurwerk, het meest gebruikt. In 2015 waren er 67 schietincidenten in de stad, in 2022 – tot en met oktober – 116, blijkt uit cijfers van de politie. Het aantal keer dat een explosief werd gebruikt, verdubbelde ten opzichte van 2021. Betrokkenen schatten dat jongeren voor hun klus zo’n 2.000 euro ontvangen en de wapens erbij geleverd krijgen.

Het beschieten van een huis is een effectieve methode. Je vestigt de aandacht van de politie op een concurrent in de drugshandel. De kans bestaat dat de woning wordt gesloten en je tegenstander dus in de problemen komt. Dat leidt vaak tot betalingen, omdat het doelwit niet nog meer problemen wil.

Digitaal ronselen

Volgens de sectorhoofden zijn jonge mannen een aantrekkelijke doelgroep om te ronselen. „Ze worden vaak benaderd voor een specifiek onderdeel”, zegt Wietske Straathof. „Bijvoorbeeld het regelen van een vluchtauto, het beschieten van een woning of het bevestigen van een explosief in een portiek. Ze kennen de echte opdrachtgever zelden, want de contacten gaan via tussenpersonen.”

De digitale wereld speelt een grote rol, zegt ze. „Deze jongeren zijn allemaal met elkaar verbonden via sociale media – Snapchat, TikTok, Instagram, Telegram. We denken dat ze vaak zo benaderd worden.” Dat is anders dan vroeger, toen rondhangende jongeren op een pleintje werden benaderd. „Dat gebeurt ook nog. Maar telefoons hebben een groot voordeel: ronselen gaat makkelijker, sneller en anoniemer.” Het zorgt er ook voor dat de poule van jongens die bereid zijn een woning te beschieten, groter is geworden, zegt Wim Hoek. „Je kunt als crimineel jongeren uit de hele stad benaderen.” Wietske Straathof: „Groepsdruk speelt een grote rol. De een doet het, heeft daarna lekker wat te besteden. De ander denkt: ‘Dat wil ik ook!’”

Voor politiemensen is het wel een vreemde gewaarwording. Soms zitten ze na een schietpartij letterlijk achter tieners aan. Straathof: „Bij kinderen ben je nog íéts voorzichtiger. Bij een verhoor kan een van de ouders aanwezig zijn. Je laat ze minder snel overnachten in de cel.”

Hoek: „Uiteindelijk maakt het weinig uit. Je wilt ze zo snel mogelijk uit het milieu hebben.”

Iemand die eruit stapt, wordt gezien als snitch, verrader. Binnen de straatcultuur kun je niet dieper zinken

De vraag is hoe jongeren te behoeden voor de criminaliteit. Eenmaal in die wereld, is het lastig om eruit te komen – ze zijn dan gewend aan de kick en het geld. Daarnaast wordt iemand die eruit stapt, gezien als snitch, verrader. Binnen de straatcultuur kun je niet dieper zinken.

Straathof en Hoek verwachten het meest van intensieve samenwerking tussen maatschappelijke organisaties. Jongerenwerkers en wijkagenten die de doelgroep kennen, kunnen jongeren tijdig bijsturen. In een enkel geval kunnen ze op discrete wijze iemand bijstaan die in de wereld zit en eruit wil stappen. Maar dan moeten ze wel het vertrouwen van zo iemand winnen. Door jarenlange bezuinigingen op buurthuizen, wijkcentra en jongerenwerk is er minder zicht op jongeren. In Rotterdam wordt er de laatste jaren wel fors op jongerenwerk ingezet.

Straathof: „Er zijn jongerenwerkers die echt een rolmodel kunnen zijn. Soms komen ze zelf uit die wereld maar weten dat het weinig goeds brengt. Vroeg of laat komt justitie op je pad en zit je achter die dikke deur.”

Lees ook: Grote angst voor een vergisaanslag in het idyllische ‘Boef en Haag’

Vaak is het onmacht

Misschien nog wel belangrijker dan jongerenwerkers zijn de ouders, beamen Hoek en Straathof. Hoek vertelt over gezinnen waarbinnen ouders geen flauw idee hebben van wat hun kinderen uitspoken. „Sommige ouders zijn ongeïnteresseerd. Maar meestal is het geen onwil. Vaak is het onmacht. Ik zie ook ouders die twee banen hebben en lange dagen maken om alle rekeningen te kunnen betalen. Die kun je niet kwalijk nemen dat ze geen zicht hebben op hun pubers.”

Thomas Schippers, wijkagent in Rotterdam-Pendrecht, investeert veel in contacten met ouders. „Ouders, meestal de moeders, zijn de spil in een gezin. Ze zien veel. Vaak hebben ze wel het gevoel dat er iets niet klopt, maar weten ze niet waar ze heen kunnen met hun zorgen. Als ze me kennen en vertrouwen, durven ze me te bellen. Dat kan altijd.”

Hij werkt nauw samen met een groep moeders die zich verenigd hebben in de ‘Onwijze Moeders Pendrecht’. Initiatiefnemer was Roshnie Girdhari, die op het schoolplein merkte dat moeders met vragen en problemen zaten. En dat niet iedereen goed Nederlands spreekt. „Samen staan we sterker”, was Girdhari’s idee. „Moeders kunnen van elkaar leren.”

Er bleek veel animo voor de moedergroep, die nu wekelijks bij elkaar komt. Wijkagent Schippers komt meestal ook. Schippers en Girdhari nodigen soms een deskundige uit om de moeders te informeren over drugsgebruik, gameverslaving, huiselijk geweld en criminaliteit. Ook het ronselen komt aan de orde. Natuurlijk weet je als ouders niet álles van je kind, zegt Roshnie Girdhari. „Maar kijk eens wat je kind uitspookt achter de laptop. Heb je zorgen, bespreek die met je zoon of dochter. Als ze met vrienden op pad gaan, vraag door. ‘Met wie precies?’ ‘Waarheen?’ ‘Wat gaan jullie doen?’” Kijk naar de kleding en nieuwe spullen van je kind, zegt ze. „Loopt je zoon zonder bijbaantje opeens op dure sneakers, dan moeten alle alarmbellen afgaan.”

De vader van het negenjarige meisje dat een kogel door haar raam kreeg, wil zo snel mogelijk verhuizen. „We hebben urgentie aangevraagd. We hebben hier fijn gewoond, maar het voelt gewoon niet veilig meer.”

Lees ookDeze column van Arjen van Veelen over Amerikaanse toestanden in Rotterdam

Een versie van
dit artikel
verscheen ook in

de krant
van 3 november 2022

De ene Ugchelenaar wil wafels uitdelen in het azc, een andere zegt: ‘We worden het afvoerputje van Ter Apel’

admin
November 18, 2024
0

Deze foto is typerend voor de afgelopen tijd in Ugchelen, vindt Chris de Winter (72). Hij tikt op een zwart-witfoto in De Bron, dat op de keukentafel ligt in zijn ruime twee-onder-een-kapwoning. De Winter is redacteur van het kerkdorpsblaadje en schreef namens de plaatselijke PKN-kerk een stukje in de editie van 23 oktober. De foto toont een stuk karton dat tegen een raam van een oude basisschool in Ugchelen is geplakt. „Elk mens verdient een warme plek!”, staat erop, met een getekend hartje erbij. En daar weer onder, in een ander handschrift: „Behalve vluchtelingen.”

Begin oktober kondigde Apeldoorn aan dat de gemeente tot 31 december honderd noodbedden wil neerzetten in het oude schoolgebouw in Ugchelen, voor vluchtelingen die tijdens hun aanmeldproces niet meer in aanmeldcentrum Ter Apel terechtkunnen. Het oude gebouw staat midden in het dorp. Met honderd meter verderop de spiksplinternieuwe katholieke basisschool, de bso en het kinderdagverblijf.

Meteen na aankondiging van het plan ontstaat protest. De gemeente besluit na een dag al dat de opvang wordt beperkt tot een nachtnoodopvang. Toch laten ouders van leerlingen en omwonenden van de basisschool van zich horen. Er worden spandoeken bij het oude schoolgebouw opgehangen, met teksten als „Niet naast onze kinderen, dat moeten we verhinderen” en „AZC heilig, school onveilig”.

In een appgroep met zo’n zestig mensen spreken we af wie ’s avonds gaat staan als er bussen komen

Taco Oosterkamp
tegenstander van de opvang

Op 9 oktober gooit een onbekend persoon een explosief in de beoogde nachtopvang. Door de schade moet de komst van asielzoekers worden uitgesteld. Op een daaropvolgende informatieavond van de gemeente voeren woedende tegenstanders volgens aanwezigen het hoogste woord. Maar burgemeester Ton Heerts wijkt niet verder af van het plan.

Wanneer voor de tweede keer, laat in de avond, een bus met asielzoekers uit Ter Apel het dorp binnenrijdt, wordt die opgewacht door een groepje buurtbewoners. De asielzoekers worden uitgejouwd. Op beelden is te zien dat politiemensen een haag vormen, zodat de vluchtelingen naar binnen kunnen lopen. „Kijk eens, mooie kleertjes”, roept een buurtbewoner. Een ander: „Hij heeft nog een duurdere jas dan ik!” Iemand die uit de bus stapt heeft een gitaar op zijn rug, waarop hoongelach klinkt.

Een maand later is het stil in het dorp. Journalisten en cameraploegen hebben het protest gefilmd, ouders en omwonenden gesproken en vertrokken weer. De spandoeken bij het oude schoolgebouw werden weggehaald, de schade van de explosie is gerepareerd. Pas twee keer hebben asielzoekers de nacht doorgebracht in Ugchelen.

Welke gevoelens blijven hangen bij bewoners?

‘Perfect’

Wie Ugchelen inrijdt, ziet aan de dorpsrand grote, vrijstaande koophuizen en lanen met hoge bomen. In de dorpskern enkele huurwoningen. Ugchelen heeft een protestants kerkje, een supermarkt en een winkelstraat met rode klinkers. Het dorp heeft zo’n 6.000 inwoners, van wie een derde ouder is dan 65. Er zijn wandelclubs, een tennisvereniging en ’s avonds wordt er gebiljart in het dorpshuis Ugchelens Belang. De gelijknamige dorpsvereniging organiseert jeugddisco’s en een sinterklaasintocht. De buurtbus draait op vrijwilligers.

Bas te Riele (55) en Jaap van de Kamp (57) vinden Ugchelen „fijn en groen”. Ze drinken een alcoholvrij biertje in het dorpshuis. Aan de andere tafels wordt gekaart, het vrouwenkoor is net klaar met repeteren en de biljartclub verorbert een bittergarnituur. Te Riele woont al zijn hele leven in Ugchelen, Van de Kamp sinds een paar jaar. „Maar ik voel me geen nieuwkomer”, zegt hij. „Als je een beetje je best doet, is het een open gemeenschap.”

Ja, ze zien overal in het land weerstand tegen asielopvang, maar bijna iedereen die NRC in Ugchelen spreekt, zegt dat ze het hier niet op deze manier hadden verwacht.

Kritisch

„Ik had verwacht dat mensen kritisch zouden zijn, maar niet discriminerend,” zegt een man bij de biljarttafel. Vanwege de gevoeligheid van het onderwerp wil hij anoniem blijven. De biljarter was op de informatieavond: „Voor mijn gevoel hadden een paar ouders van basisschoolkinderen de overhand en die reageerden heel agressief.”

De dorpsraad heeft slechts vier of vijf mails en een belletje over de kwestie gehad, zegt voorzitter Te Riele. „En die berichten waren niet negatief, eerder vragend.” Dat komt volgens medebestuurslid Van de Kamp misschien omdat de raad niet overal bekend is, maar ook omdat maar een klein deel van het dorp rond de school woont. „Degene die het hardst schreeuwt, krijgt de aandacht, hè”, zegt Te Riele.

„Jij bent de spreekbuis van Ugchelen, hebben de mensen het veel over de asielzoekers?”, vraagt Te Riele aan de uitbaatster van Ugchelens Belang, Gonny Bakker (‘Gon’), die een schaal gevulde eieren voor de mannen neerzet. Ze schudt haar hoofd. „Heel Nederland had het erover. Maar nu valt het mee.” Kent ze mensen die enorm tegen zijn? Ze denkt na. „Nee, ik zou het niet weten.”

Degene die het hardst schreeuwt, krijgt de aandacht

Bas te Riele
bestuurslid dorpsraad

Toch zijn de tegenstanders er wel degelijk. „Wij zijn de harde kern”, zegt Ugchelenaar Taco Oosterkamp (44). Hij heeft vier kinderen van basisschoolleeftijd en maakt zich zorgen. „Deze mensen uit de bussen zijn niet gescreend, wij zijn zo het afvoerputje van Ter Apel.” Oosterkamp maakte de protestspandoeken en hing ze aan de oude school. „In een appgroep met zo’n zestig mensen spreken we af wie er ’s avonds gaat staan als er bussen komen. Dan tellen we de mensen, kijken we of het COA zich aan de afspraken houdt.”

Kan hij zich voorstellen dat andere dorpsbewoners dat intimiderend vinden? „Een paar mensen in de groep zijn soms iets te enthousiast, om het maar zo te zeggen. Ik begrijp ze wel, er komt veel emotie bij kijken.”

„Ik weet niet hoe ik het moet uitleggen”, zegt Ramona Schol (42), in de deuropening van haar huis achter de basisschool als ze wordt gevraagd naar haar precieze zorgen over de asielzoekers. „De kinderen op school zijn zo’n opvang niet gewend. Er komen alleen mannen en je weet niet wat die mensen hebben meegemaakt.” [Een incorrect beeld: volgens de site van de gemeente kunnen er ook vrouwen komen.]

Schol: „Vroeger was ik hier helemaal niet zo mee bezig. Maar nu denk ik: we zijn ons de hele tijd aan het aanpassen. Overal worden moskeeën gebouwd en Sinterklaas is niet meer wat het was. Er zijn weinig woningen, waarom gaan wij niet voor?” De landelijke discussie over „de grenzen dicht” vormde misschien ook wel haar mening, denkt ze.

**De basisschool** waarbij in de buurt de nachtnoodopvang komt.

Appgroep

De Winter, van de dorpskrant, blijft achter met een oncomfortabel gevoel, zegt hij. In de buurtpreventie-appgroep laaide direct na de aankondiging van de gemeente een discussie op. „Iemand schreef: ‘Hoorden jullie dat er een asielzoekerscentrum komt? Onze veiligheid is in het geding.’ Mensen reageerden gelijk: ‘Hoezo? Moeten we bang zijn voor deze mensen?’” vertelt De Winter.

Uiteindelijk wordt een aparte appgroep opgericht voor „iedereen die zich zorgen maakt” over de noodopvang. „Niet zeuren als het straks uit de klauwen loopt,” zegt iemand nog ter afscheid.

De harde tegenstanders hebben volgens sommige dorpelingen een „racistische” of „bevooroordeelde” mening. Tegenstanders zouden asielzoekers op de informatieavond ‘spermabommen’ en ‘criminelen’ hebben genoemd. De rest van het dorp lijkt juist goed op haar woorden te passen.

De Winter wilde op de informatieavond een „tegengeluid” laten horen, maar deed het niet. En wie zwijgt, stemt toch een beetje toe. „Dat voelt ongemakkelijk”, zegt hij. „Maar een paar mensen waren heel boos.” Hij vraagt zich af of een tegengeluid zou hebben geholpen. „Ik denk dat de situatie alleen maar was geëscaleerd.”

De Winter schreef namens de kerk in De Bron enerzijds „de zorgen van ouders en omwonenden serieus” te nemen en begrip te hebben voor „gevoelens van onveiligheid”, maar anderzijds moeite te hebben „met de wijze waarop de asielzoekers worden bejegend”. Over die zin heeft hij lang nagedacht. „We willen mensen niet het gevoel geven dat ze geen onveiligheid mogen voelen. Maar dat betekent niet dat hun gevoel terecht is.”

Ugchelenaar Erik van Capelleveen (69) las het stukje ook. „Dit is zo zoet als het maar kan”, zegt hij als uitgesproken voorstander van de noodopvang. „Ze willen natuurlijk niks plaatsen waar iemand zich aan kan storen.” In zijn hal staat een rieten mand met stroopwafels, per stuk verpakt in plastic. Elk krijgt een labeltje met ‘welkom’ erop en Van Capelleveen en zijn buurman willen de wafels – met toestemming van het COA – op de bedden in de noodopvang leggen. Hun actie gaat vergezeld met een ingezonden brief in De Bron, „waarin we schrijven hoezeer we ons schamen voor hoe Ugchelen in het nieuws kwam”, zegt hij.

Polarisatie

Ugchelenaar en ChristenUnie-raadslid Peter Kranenburg, die met een vervelend gevoel terugkijkt op de gebeurtenissen, denkt dat de ‘zwijgende meerderheid’ zich niet uitspreekt, omdat het niets oplevert. Tegenstanders verenigen zich in een appgroep. Zodra ze worden tegengesproken, richten ze weer een nieuwe groep op. „Zo blijven ze elkaar versterken in hun ideeën.”

Van Capelleveen merkt dat hij het moeilijk vindt om met tegenstanders te praten. Toen hij op een avond de hond uitliet, sprak hij een groepje buurtbewoners dat op de bus uit Ter Apel wachtte. Hij vroeg wat hun bedoeling was. „Dan beginnen ze meteen over de risico’s voor hun kinderen.” De zestiger sloeg dicht. „Zij zijn meteen heel emotioneel – en ik ook. Dan wordt een gesprek lastig.”

Komen mensen met verschillende meningen elkaar wel tegen? De Winter, Van Capelleveen en de mannen van de dorpsraad hebben niemand in hun kring met een compleet andere mening.

Renee Rox (62) leunt in een voortuin op een schop. „In mijn kring was niemand echt hard tegen de opvang”, zegt hij. „Mensen van buiten Ugchelen denken nu misschien dat iedereen tegen is, dat is onzin.” De kennis, van wie deze tuin is die Rox aan schoffelen is, was niet positief. „Ik zei net tegen hem: als je zelf in zo’n situatie zit, ben je ook blij dat je geholpen wordt toch? ‘Ja’, zei-ie. ‘Da’s ook wel waar.’”

Tegenstander Taco Oosterkamp kent genoeg mensen die geen probleem hebben met de opvang. „Van mijn twintig buren zijn vijftien voor”, zegt hij. „Ik praat wel met hen, maar het is gewoon hun mening. Er valt niet over te discussiëren.”

**Erik van Capelleveen**: „Tegenstanders zijn meteen heel emotioneel – en ik ook. Dan wordt een gesprek lastig.”

Risico’s

De dorpsraad kreeg van een inwoner de vraag of de raad iets in de discussie kan betekenen. „Dat vind ik lastig”, zegt Te Riele. „Misschien is het een zwaktebod, maar ik heb niet de illusie dat we die boze mensen kunnen laten inzien hoe de rest denkt. De polarisatie is te groot.” En uiteindelijk, wil Van de Kamp toevoegen, is er nu heel weinig aan de hand in Ugchelen. Dus waarom zou je het vuur opnieuw aanwakkeren?

Taco Oosterkamp vindt de polarisatie niet erg. „Iedereen moet vrijuit zijn mening kunnen geven. En ja, sommigen gaan dan over de schreef. Die heb je altijd.”

Van Capelleveen hoopt juist dat de dorpelingen nog reflecteren op hun eigen rol. „Ik zou het echt rot vinden als 31 december de tijdelijke opvang stopt en dat we dan vergeten dat deze nare dingen hier gebeurden.”

Intussen hebben slechts twee keer mensen in het oude schoolgebouw overnacht. Ter Apel kampt nog steeds met capaciteitsproblemen, maar kiest eerst voor nabijer gelegen crisisnoodopvanglocaties. Vindt Oosterkamp zijn protest niet een hoop gedoe om niets? „Nee”, zegt hij. „Zonder onze opstand had de gemeente het plan voor een dagnoodopvang niet veranderd in een nachtnoodopvang. Dat hebben wij wel voor elkaar gekregen. Zeker weten.”

Scheidend EU-Buitenlandchef Josep Borrell: staak de politieke dialoog tussen de EU en Israël

admin
November 18, 2024
0

Europa moet sneller beslissingen nemen en eensgezinder optreden, anders wordt het als geopolitieke speler nooit serieus genomen. Met die goede raad en wat politieke eigengereidheid nam EU-Buitenlandchef Josep Borrell maandag afscheid van de Europese ministers van Buitenlandse Zaken.

De wereld, zei Borrell, bevindt zich in een overgangsfase waarin ontwikkelingen steeds sneller de verkeerde kant opgaan. Er woeden oorlogen in Oekraïne en het Midden-Oosten, er zijn spanningen in de Zuid-Chinese Zee en er komt een nieuwe Amerikaanse regering die op deze brandhaarden moet reageren.

„Aan het begin van mijn mandaat heb ik gezegd dat we de taal van de macht moeten leren. Om die taal te spreken moet je eerst een eenheid vormen. Als je niet één bent, kun je geen macht tonen”, zei Borrell. „Je kunt niet doen alsof je een geopolitieke macht bent als het dagen, weken of maanden duurt voordat je handelt.” Borrell wordt, waarschijnlijk op 1 december, afgelost door de Estse oud-premier Kaja Kallas.

„Gebeurtenissen wachten niet op je”, waarschuwde hij zijn collega’s. „Rusland stopt niet met de oorlog omdat jullie erover nadenken”.

Geen woorden

Aan uitdagingen voor Europa geen gebrek. Met de verkiezing van Donald Trump komt een transactionele president aan de macht die Europa zal dwingen meer verantwoordelijkheid te nemen voor de eigen veiligheid. Rusland heeft net met een zware luchtaanval geantwoord op pleidooien voor een staakt-het-vuren. Israël luistert niet naar internationale kritiek op de Gaza-oorlog.

„Ik heb geen woorden meer voor de oorlog in het Midden-Oosten”, zei Borrell. Volgens de VN zijn er 44.000 mensen vermoord in Gaza. Het hele gebied is vernield, zei Borrell. Zeventig procent van de dodelijke slachtoffers zijn vrouwen of kinderen. De situatie in Gaza is „apocalyptisch”.

De Spaanse sociaal-democraat was niet van plan om zonder een beetje controverse afscheid te nemen. Een paar dagen voor zijn laatste vergadering stuurde hij nog snel een voorstel naar de EU-hoofdsteden: laten we de politieke dialoog met Israël opschorten.

Als je niet één bent, kun je geen macht tonen

Josep Borrell
EU-Buitenlandchef

„Na een jaar waarin de Israëlische autoriteiten pleidooien over het respecteren van internationaal recht in de Gaza-oorlog niet hebben beantwoord, kunnen we niet op de gebruikelijke voet verder gaan”, schreef hij later op zijn blog. Daarom stelde hij voor de politieke dialoog tussen de EU en Israël tijdelijk te staken en de import van goederen uit de illegaal bezette gebieden te verbieden.

De pro-Israëlische hoofdsteden wisten niet hoe ze het hadden. Ze namen het voorstel niet serieus, maar zagen het als een politieke zet van Borrell die op zijn laatste vergadering nog één keer het gesprek wilde sturen. Het was meer voor zijn eigen belang dan gericht op het zoeken naar eenheid over een controversieel onderwerp, aldus critici.

Hopeloos verdeeld

De EU is traditioneel hopeloos verdeeld over Israël. Spanje en Ierland kiezen in de oorlog sneller de kant van de Palestijnen, Nederland en Duitsland zijn voorzichtig met kritiek op Israël. Spanje lobbyde eerder bij andere Europese landen om ook de Palestijnse staat te erkennen. Ierland maakte zich er sterk voor de import van goederen uit de bezette gebieden te staken.

De Nederlandse minister van Buitenlandse Zaken, Caspar Veldkamp, veegde Borells voorstel maandagochtend bij aankomst in Brussel snel van tafel. Borrell heeft maandenlang gepleit voor dialoog met Israël „en maakt nu een draai van 180 graden. Ik begrijp dat niet helemaal. We moeten de deur openhouden.”

Minder controversieel dan zijn Israël-initiatief is Borells inzet voor Oekraïne. Hij sprak zich al snel na de grootschalige inval uit voor Europese wapensteun. Inmiddels heeft de EU voor 45 miljard euro aan wapens geleverd en 75.000 Oekraïense soldagen opgeleid. De EU-steun komt neer op 2 euro per EU-burger per week. „De vrijheid van Oekraïne en de veiligheid van Europa zijn toch meer waard dan de prijs van een kop koffie per week”, stelde Borrell maandag in een blog over een recente trip naar Oekraïne, getiteld ‘Laatste nachttrein naar Kyiv’. Tijdens zijn laatste vergadering verliet af en toe een minister de zaal om even verderop alvast kennis te maken met beoogd opvolger Kallas.

Denemarken wil met CO2-belasting voor boeren klimaatdoelen halen

admin
November 18, 2024
0

Een meerderheid in het Deense parlement is maandag akkoord gegaan met een plan om de uitstoot van broeikasgassen en stikstof fors te verminderen. Zeven van de twaalf partijen én vertegenwoordigers van de klimaat- en landbouwlobby gaan zich inzetten voor een plan voor een „Groen Denemarken”. Het Scandinavische land bestaat voor twee derde uit landbouwgrond, en wil 15 procent daarvan omvormen tot natuurgebied.

Verder moeten Deense veeboeren vanaf 2030 een unieke CO2-belasting betalen van zestien euro per uitgestoten ton CO2. Vijf jaar later wordt de CO2-tax verhoogt naar veertig euro per ton. Het geld dat de overheid in de eerste twee jaar ophaalt, wordt gebruikt voor de klimaattransitie in de landbouw. Hoe de extra belastinginkomsten na die twee jaar worden besteed, is nog onduidelijk.

Nederland zou er goed aan doen om het Deense plan te overwegen, zegt Sander Chan, universitair docent Milieubeleid aan de Radboud Universiteit. Het plan biedt volgens hem een uitweg voor het “onhoudbare” Nederlandse landbouwsysteem, omdat het laat zien dat klimaatbeleid en landbouwbeleid kunnen samengaan.

Op welk vlak vult het Deense model het bestaande Europese emissiehandelssysteem (ETS) aan, waarbij bedrijven moeten betalen voor hun CO2-uitstoot, en er steeds minder CO2-rechten op de markt komen?

„Met de vaste en transparante bedragen van de Deense regering weten de boeren beter waar ze aan toe zijn. Het ETS is veel minder goed te voorspellen. De afgelopen drie jaar fluctueerde de prijs enorm, tussen de 20 en 100 euro. Bovendien is niet altijd duidelijk welke commerciële partijen emissierechten krijgen en waarom. Menig energiebedrijf en oliebedrijf verkoopt de emissierechten ook met veel winst door. Maar de grootste winst van het Deense model is dat er een publieke investering vrijkomt. Met de CO2-belasting genereert de overheid inkomsten die kunnen worden geïnvesteerd in de klimaattransitie van de landbouw.”

Wat is een nadeel van het Deense model?

„Politiek gezien is het niet aantrekkelijk om een nieuwe belasting in te voeren. De Deense regering moet zorgen dat de opbrengsten ten goede komen aan de boeren in kwestie, anders ondermijnen ze het vertrouwen en kan het lijken of boeren worden uitgeknepen. Maar het Deense akkoord is gesloten in samenspraak met landbouworganisaties en milieugroepen. Dat maakt dat het maatschappelijk makkelijker gedragen wordt.”

Denemarken heeft een primeur. Waarom is de CO2-heffing nooit eerder ingevoerd?

„De Europese Unie was in de jaren negentig al voor een CO2-belasting, maar onder druk van de Verenigde Staten werd het marktdenken van de ETS doorgedrukt. Uiteindelijk is dat de standaard geworden. Het is aantrekkelijk om een markt te creëren, omdat commerciële partijen iets te winnen hebben.”

Op landbouwgebied zit Nederland in een impasse. Is de CO2-belasting een mogelijke oplossing?

„Zeker. Nederland is net als Denemarken een EU-land en grote landbouwproducent waar tegenstrijdige belangen spelen. De minister moet wel kunnen aantonen dat de herinvestering voor het klimaat effectief is, dat boeren profiteren en de consument niet voor alles opdraait.”

Luister naar