Nieuwe leider Schotse SNP komt aan het hoofd van zwaar verdeelde partij

Hij zei dat hij het nummer van voormalig leider Nicola Sturgeon „onder de sneltoetsen” van zijn telefoon zou houden. Of dat de leden van de Scottish National Party gerust stelde of juist zorgen baarde? Hoe dan ook heeft Humza Yousaf maandag de leiderschapsstrijd van de SNP nipt gewonnen.

Humza Yousaf (37) werd met 52,1 procent van de stemmen tot partijleider verkozen. Dinsdag zal hij ook in het Schotse parlement tot eerste minister worden verkozen. Huidig minister van Financiën Kate Forbes eindigde vlak achter hem met 47,9 procent. De derde kandidaat Ash Regan kreeg in de eerste ronde 11 procent van de stemmen, maar de tweede voorkeur van de leden die op haar hadden gestemd was uiteindelijk bepalend. Yousaf en Forbes kregen beide in eerste aanleg minder dan 50 procent van de stemmen en alle leden was bij de stemming gevraagd ook hun tweede en derde voorkeur aan te geven.

Lees ook: Vertrekkende Schotse premier wil meer tijd voor ‘de mens Nicola Sturgeon’

Yousaf, van Pakistaanse komaf en in Glasgow geboren, wordt de eerste islamitische leider in de geschiedenis van de SNP, de grootste regeringspartij van Schotland. Van de drie kandidaten zou hij de meeste continuïteit brengen en de progressieve lijn van Nicola Sturgeon willen voortzetten. Hoewel Sturgeon – half februari maakte ze bekend dat ze stopt – nooit officieel haar voorkeur voor haar opvolging heeft uitgesproken, hielpen haar politieke adviseurs Yousaf in de campagne. Forbes en Regan waren veel kritischer op Sturgeon en namen de afgelopen weken meer afstand van haar.

Verdeeldheid wordt zichtbaar

De leiderschapsstrijd werd vooral gekenmerkt door controverse rond de SNP zelf. Zo ontkende de partij het nieuws dat ze in anderhalf jaar tijd ongeveer 30.000 van haar ruim 100.000 leden was kwijtgeraakt, maar een paar dagen later bleek dat gewoon te kloppen. Veel leden vonden het gebrek aan eerlijkheid en transparantie stuitend en de partner van Nicola Sturgeon, Peter Murrell, moest na bijna 25 jaar als partijvoorzitter aftreden door de fout.

Ook lieten de ledenavonden en debatten – net als de uitslag – zien hoe verdeeld de partij is, iets dat onder de discipline van het leiderschap van Sturgeon niet gemakkelijk aan het oppervlakte kwam. Het gaat dan niet over de bestaansreden van de SNP, een onafhankelijk Schotland, maar wel over de weg daarnaartoe.

In een referendum in 2014 stemde 55 procent van de Schotten ervoor om lid te blijven van het Verenigd Koninkrijk. Sinds de Brexit probeert de SNP een nieuw referendum af te dwingen, maar de overkoepelende regering van het VK in Londen weigert daar toestemming voor te geven. Sturgeon wilde de komende landelijke verkiezingen (ergens volgend jaar) als ‘de facto referendum’ zien, met als enige inzet de strijd voor onafhankelijkheid. Het plan veroorzaakte ongemak binnen de partij en Humza Yousaf heeft gezegd dat hij de partijleden hierover inspraak wil geven.

In 2011 werd Yousaf gekozen voor het Schotse parlement, toen als jongste lid ooit. Al snel, een jaar later, werd hij voor het kabinet gevraagd. Hij maakte onhandige fouten, bijvoorbeeld toen hij als transportminister een boete kreeg omdat hij onverzekerd in de auto van een vriend was gaan rijden. Sinds mei 2021 is hij minister van Volksgezondheid en in die rol kreeg hij veel kritiek, vooral vanwege de toenemende wachttijden voor eerstehulpafdelingen van ziekenhuizen.

Durft Yousaf af te wijken?

Maandag zei Yousaf in zijn overwinningstoespraak dat hij zeker weet dat de drie concurrenten nu „als één team” verder gaan en „onafhankelijkheid voor Schotland zullen leveren”. Maar tijdens de campagne heeft hij zeker geprofiteerd van de uitgesproken standpunten van zijn belangrijkste concurrent, Kate Forbes. Aan het begin van de campagne zei Forbes dat zij als parlementariër nooit had ingestemd met het homohuwelijk, dat in Schotland in 2014 wettelijk mogelijk werd. Forbes is streng gelovig en lid van de gereformeerde Free Church of Scotland. Ze zei ook dat ze kinderen krijgen buiten het huwelijk om verkeerd vindt. Het kwam haar op afkeuring van veel Schotten en partijleden te staan, ook al legde ze steeds uit dat ze zich politiek niet altijd laat leiden door haar persoonlijke overtuigingen.

Eén van de onderwerpen waaruit snel zal blijken hoe dicht Yousaf bij de progressieve politiek van Nicola Sturgeon wil blijven, is de zelfidentificatiewet voor transgenders. Het Schotse parlement nam vorig jaar een wetsvoorstel aan waardoor trans personen geen medische goedkeuring meer nodig hebben voor het veranderen van hun gender, maar de landelijke regering in Londen hield die wet tegen. Sturgeon wilde hierover een rechtszaak beginnen en Yousaf steunde haar daarin, als enige van de drie kandidaten. Tot vorige week, toen was hij ineens voorzichtiger en zei hij dat hij juridisch advies zou inwinnen.