Met een donordetective op zoek naar je vader

Posted on November 2, 2022 by admin

N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.

Spermadonatie Door de opkomst van internationale dna-databanken ontdekt een generatie volwassenen wie hun donorvader is. Vrijwillige ‘donordetectives’ helpen met de zoektocht.

2 november 2022 om 18:43

Leestijd 7 minuten

Ester (49) en Nienke (37) maakten beiden gebruik van databanken tijdens hun zoektochten naar hun donorvader. — **Ester (49)** en **Nienke** (37) maakten beiden gebruik van databanken tijdens hun zoektochten naar hun donorvader.

Foto’s Mona van den Berg

Vóór haar 28ste dacht Ester de Lau (49) precies te weten waar ze vandaan kwam. Zij was het product van twee ouders die de leiding gaven aan een geërfde brillenfabriek, en met wie ze lange tijd een hechte drie-eenheid vormde. Als enig kind stond ze naast hen, niet eronder. Als zij uit eten gingen, mocht Ester mee. Die symbiose eindigde met een donderslag, toen haar vader ‘boodschappen’ ging halen en nooit meer terug naar huis kwam. Haar ouders scheidden, het leven was ze zo beroerd afgegaan, dat Ester zich zelfs af begon te vragen of ze nou echt zo nodig een kind hadden moeten krijgen.

Maar er was nooit een aanwijzing geweest dat haar vader niet haar biologische vader was.

En toen, jaren later, op een dag in de opbouwende fase van Esters leven – net een huis gekocht en net getrouwd – vertelden ze het aan haar.

Ester was verwekt met donorzaad.

Een kennis die ervan op de hoogte was, dreigde het te verklappen. De man van Esters moeder was onvruchtbaar. Wie haar biologische vader was, wisten ze niet. Het briefje met zijn naam erop, werd op de dag van haar verwekking in kleine stukjes gescheurd door de gynaecoloog, vertelden haar ouders.

Het is maar beter dat het kind er niets van weet, hielden de meeste fertiliteitsartsen hun cliënten tot diep in de jaren 90 voor. Dit zegt Ties van der Meer, voorzitter van Stichting Donorkind. Nurture boven nature, was de opvatting in die tijd, opvoeding was belangrijker dan genetica. Tot 2004 konden mannen in Nederland daarom anoniem doneren. Dit idee past minder bij de huidige tijd en de beschikbare zoekmethodes. Veel volwassen donorkinderen zijn nu vastberaden hun anonieme donorvader te vinden.

Van der Meer: „Internationale dna-databanken herstellen het machtsevenwicht. Eerst bewaarden ouders en klinieken een geheim, nu kan het donorkind eindelijk zelf kennis vergaren.”

Wangslijmvlies

Voor kinderen van anonieme donoren die hun vader willen vinden, begint de zoektocht bij de kliniek waar ze zijn verwekt. Daar krijgen ze meestal nul op het rekest: als er al administratie was, is die vaak vernietigd. Veel artsen en klinieken gingen onzorgvuldig met informatie om.

Een donorkind kan ook terecht bij Stichting donorgegevens kunstmatige bevruchting (Sdkb). Als gegevens bekend zijn over een donorvader, hebben zij die. Daar vindt maar een klein deel een antwoord.

De volgende stap is de Nederlandse databank van het FIOM, een stichting gespecialiseerd in afstammingsvragen. In die in 2010 opgerichte databank kunnen donorkinderen en donoren aan elkaar gekoppeld worden als zij zichzelf vrijwillig hebben ingeschreven. „We merken dat veel donoren niet eens weten dat die databank er is”, zegt Van der Meer. Veruit de meeste donorvaders -– en broers en zussen -– worden nu gevonden via internationale dna-databanken. Zij hebben, ook doordat veel mensen ‘pleziertests’ doen, om iets te weten te komen over hun achtergrond, een schat aan informatie. „In de weken na de feestdagen, als veel mensen tests cadeau krijgen, nemen er altijd meer donorkinderen contact op.” De banken bieden voor een paar tientjes zelftestkits aan, die je terug kunt sturen. Een beetje speeksel in een buisje, of wat wangslijmvlies op een wattenstaafje.

Lees ook: In Nederland is er een tekort aan spermadonors, en dus trekken vrouwen naar Denemarken

Ester de Lau, die nu bestuurslid van Stichting Donorkind is en als ‘donordetective’ zoekende mensen bijstaat, vond haar eigen vader na jaren van intensief zoekwerk, met dank aan de databanken. „Iedere anonieme donorvader is nu vindbaar”, zegt ze, „als je er maar genoeg tijd in steekt.”

MyHeritage

Het is onduidelijk hoeveel Nederlanders inmiddels dna hebben ingeleverd bij zo’n databank, vermoedelijk tienduizenden. Een van de bekendste, MyHeritage, zegt wereldwijd meer dan honderd miljoen gebruikers te hebben.

Elke anonieme donorvader is nu vindbaar, als je er genoeg tijd in steekt

Binnen een paar weken krijgt de zoeker van de internationale databank bericht over gevonden matches: familieleden. Soms is het meteen raak: als de vader zich ook heeft ingeschreven. Meestal zijn de matches verder weg: nichtjes, ooms. Dan start het ‘stambomen’ en het speuren.

Claire, die niet met haar hele naam genoemd wil worden. „Ik dacht meteen: ik kan niet met dit gat leven. De helft van mij is onbekend –ondraaglijk.” Ze kwam er net als zovelen per ongeluk achter. Een familielid kreeg een dna-test cadeau. „Gewoon leuk. Maar de uitslag vertelde dat mijn vader mijn biologische vader niet kon zijn. Dat ontdek je dan zomaar.” Wie hij dan wel was, bleek niet meteen.

Haar ouders waren er van overtuigd dat zij ‘het’ niet hoefde te weten. „Door de opvoeding zou het kind zich als haar opvoedouders ontwikkelen, zei de dokter. Die zei zelfs dat het voor de hechting vader-kind belangrijk was dat het kind het niet wist. Ik geloof echt dat mijn ouders dat uit goede bedoelingen overnamen.”

Twijfel over haar afkomst speelde in haar jeugd een rol die niet is uitgediept – er werd alleen oppervlakkig over gepraat. „Mijn zus en ik leken niet op elkaar. Daar hebben we als kind weleens over gefantaseerd: we zijn zeker verwisseld in het ziekenhuis.”

Pas recent kantelde het beeld dat donorkinderen van niets moesten weten, zegt Van der Meer. „Door wetenschappelijk onderzoek, maar ook omdat er meer single moeders en lesbische koppels sinds eind jaren 80 donorkinderen kregen – nieuwe doelgroepen die niet verborgen hielden dat het donorkinderen waren.” Zo werd er meer over gepraat.

Omdat Claire haar vader zelf niet kon vinden, kwam ze bij de donor-detectives terecht. Zoeken is niet makkelijk, en kan jaren duren als er geen goede dna-match is. „Als je dna met iemand deelt, deel je ook een voorouder”, zegt Ester de Lau van Stichting Donorkind. „De vraag tijdens zo’n zoektocht is: welke? Ik had zelf bijvoorbeeld een match in Amerika, met een overgrootvader die was geboren in Nederland: Peter Dickson.” Dat kon ze aflezen aan de stamboom die haar ‘match’ zelf had gebouwd en gepubliceerd, want de dna-databanken bieden ook een genealogische gereedschapskist – het zijn niet alleen maar matchmachines. „Ik ging opzoek naar iemand met die naam, die op dezelfde dag was geboren in Nederland. Maar Dickson kan ook Dijkstra, Dirksen of een andere vertaalde naam zijn, dus dat was zoeken naar een speld in een hooiberg.” Dat puzzelen, zegt Ester, voelt als empowerment van donorkinderen. „Mensen die dachten dat ze het nooit zouden weten, wijs ik de weg.”

Ze zit aan een ronde tafel in haar lichte woning met vintage meubels. Hier, in Hilversum, woont zij met haar vriend en hun samengestelde gezin met vier kinderen. Terwijl de rest door het huis scharrelde, televisie keek en ten slotte naar bed gingen, was zij op zoek naar haar donorvader. „Ik kan zo geconcentreerd werken dat ik het zelfs niet hoor als iemand tegen me praat.” Als haar eigen zoektocht stokte, hielp ze andere donorkinderen om hún vaders te vinden.

‘Ze heeft jouw neus, jouw oren’

De eerste tien jaar na de onthulling van gescheiden ouders deed ze zelf niets met de informatie. Omdat ze ze zich schuldig voelde, iets waar veel donorkinderen last van hebben. Haar ouders hadden haar al die jaren opgevoed, en dan zou ze nu opzoek gaan naar een donor die ze nooit had gezien. „Toen lag mijn eerste kind in de wieg, een prachtig meisje. En dan zegt bezoek: ze heeft jouw neus, jouw oren.”

Daardoor begon haar eigen verborgen verleden te kriebelen, en toen de kriebel na tien jaar een hardnekkige jeuk was geworden, vond ze zichzelf steeds vaker terug achter die laptop. Scrollend langs foto’s van artsen op leeftijd. De websites van ziekenhuizen doorploegend. Zat er eentje bij met net zulke glinsterende blauwe ogen als zij? Het verhaal ging in die tijd dat gynaecologen geneeskundestudenten inschakelden voor zaaddonatie. Dat spoor liep dood.

Via de Facebook-pagina van Stichting Donorkind kwam ze in die tijd in contact met andere kinderen die hun biologische vader wilden vinden en samen gingen ze op zoek. „We gaven elkaar dag en nacht tips in onze appgroep ‘Donormeisjes en een detective’.” Toen één vrouw in 2017 haar vader als eerste vond, hielp zij de rest. Nadat alle zes groepsleden hun vaders hadden getraceerd, speurden de ‘detectives’ door voor anderen.

„We ruimen de rommel op die door klinieken is veroorzaakt ”, zegt Ester. „We zouden wel gefinancierd willen worden door de overheid.”

Het aantal kinderen dat hun donor zoekt neemt toe, merken ze bij Stichting Donorkind, dat daar geen cijfers over bijhoudt. Stichting donorgegevens kunstmatige bevruchting (Sdkb), die gegevens bewaart en beheert van donoren, doet dat wel en constateerde dat in 2021 30 procent meer verzoeken om gegevens binnenkwamen dan het jaar ervoor. Verzoeken die ze lang niet allemaal kunnen honoreren, omdat ze maar een beperkt aantal gegevens hebben.

Donorkind Nienke (32) uit Groenlo voelde zich in haar gezin vaak een vreemde eend in de bijt. Het was geen geheim dat zij was verwekt met behulp van een donor, maar de drang om hem te vinden, hij had anoniem gedoneerd, ontstond pas toen ze zelf volwassen was en kinderen kreeg.

Ze schreef zich in bij een dna-databank, maar begreep amper wat ze met de uitkomst moest. „Ik kreeg een match met iemand met wie ik 266 ‘centimorgan’ deelde.” Dat is een eenheid die aangeeft hoeveel genetisch materiaal de mensen delen. „En nu, dacht ik? Dit is abracadabra. Met mijn moeder heb ik 3.500. Dus 266 leek mij niks. Maar Ester zei: dat is een hartstikke goede match. Ik had het al bijna opgegeven, maar zij was heel enthousiast en fanatiek. Toen is zij als een malle stambomen gaan bouwen.”

Ester en de andere donordetectives voelen de morele verplichting anderen te helpen. Ieder kind heeft het recht te weten van wie het afstamt, staat in het Internationale kinderrechtenverdrag, en de wet is in strijd met dat verdrag omdat veel donorkinderen van voor 2004 niet weten wie hun biologische vader is.

Via een zoektocht die zich van databanken verplaatste naar krantenarchieven vond Ester de Lau uiteindelijk de broer van Nienkes donor, die ze benaderde. Kort erna stuurde haar donorvader een bericht: „Het is goed mogelijk dat ik jouw donor ben.”

Nienke was „in shock”. „Ik ging er vanuit dat hij niet te wachten zat op contact, omdat hij anoniem gedoneerd had, maar dat wilde hij wel. Hij was ineens een persoon met een eigen familie en een leven. Een mens.”

Hij was ineens een persoon met een eigen familie en een leven. Een mens

Op een zondagmiddag in maart ging Nienke samen met haar man naar Amsterdam. „Trap omhoog, en daar stonden ze. Het voelde meteen heel vertrouwd. Ik voelde verwantschap. Ik kon open zijn en mezelf zijn.”

Bij Stichting Donorkind zien ze dat „ruim 90 procent” van de opgespoorde donorvaders die worden opgespoord in ieder geval openstaat voor het eerste contact, zegt Ties van der Meer. Zijn eigen donorvader, die hij in 2019 via een internationale databank vond, wil om onbekende redenen niet met hem communiceren. Af en toe stuurt Ties hem een mail: nu wel? Uit de stilte blijkt dat in een tijd waarin alles lijkt te kunnen, niet alles kan.

Lees ook: Over de kinderen van Karbaat

Er is een speciale categorie donoren die ook niet ontmaskerd wil worden, maar door donordetectives steeds weer wordt gevonden. Ze stuiten regelmatig op fertiliteitsartsen die in het verleden heimelijk hun eigen zaad doneerden. De bekendste is Jan Karbaat, die zo’n tachtig kinderen voortbracht. Zo legden de donordetectives de laatste jaren bloot dat de fertiliteitsindustrie lange tijd min of meer het Wilde Westen was.

Verscheurde families

Uit diverse onderzoeken blijkt dat het onthullen van een donorgeheim vaak families verscheuren. Donorkinderen voelen zich verraden, blijkt ook uit het verhaal van Claire, die een paar maanden geleden met hulp van Ester haar donor vond. „Zoals Ester altijd zegt: het voelt als de Trumanshow, je wordt voor gek gehouden. Anderen wisten het, ik niet.” Claire kwam zoals veel andere donorkinderen in een „loyaliteitsconflict” terecht. „Ik wilde begrip hebben voor de keuze van mijn ouders, maar ook uitvinden wie mijn biologische vader was. Het is een fijne man en ik wil hem in mijn leven, maar dat ligt gevoelig bij mijn familie. Het is dus geen eind goed al goed.”

Na drie jaar zoeken vond ook Ester de Lau haar vader, die was overleden. Ze had weinig matches, en is zelfs langs deuren geweest bij mogelijke verwanten. „Ik heb aangebeld met dna-tests onder mijn arm. Zou u…?” Sommigen deden dat, en zo raakte ze in contact met een van de twee wettige kinderen van haar vader. Nu heeft ze negen donorbroers – en zussen gevonden. „Toen er wéér een bijkwam, heb ik beschuit met muisjes getrakteerd op het werk.”

Donorgegevens Hoe zit het nu?

Donorkinderen die vóór 1 juni 2004 zijn verwekt, kunnen een aanvraag doen voor de persoonsgegevens van de donor. Maar de Stichting donorgegevens kunstmatige bevruchting (Sdkb) kan de gegevens alleen aan het donorkind verstrekken als de gegevens er zijn – dat is vaak niet het geval – en de donor ermee instemt. Dit is wettelijk bepaald.

Het is mogelijk dat de situatie verandert: het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport is bezig met het aanpassen van de Wet donorgegevens kunstmatige bevruchting (Wdkb), omdat de wet in strijd is met het Verdrag inzake de rechten van het kind. Dat stelt dat een kind het recht heeft om te weten waar het vandaan komt. Er wordt op dit moment door de Tweede Kamer gewerkt aan een wijziging van de Wdkb, die onder meer ten gevolg zal hebben dat zaaddonoren van vóór 2004 niet meer met terugwerkende kracht anoniem kunnen worden, zoals nu het geval is.

Dat ‘powerwoman’ Achahbar als enige opstapte, verbaast Marokkaanse Nederlanders niets: ‘Racisme aankaarten is heel gevaarlijk’

admin
November 17, 2024
0

„Een vrouw van principes, tot hier en niet verder. Nog meer dan de meeste uber-chauffeurs haha.” Het is vorige week vrijdag, begin van de avond en in een Telegram-groep met meer dan 3.000 leden, onder wie veel Amsterdamse taxichauffeurs, wordt hoopvol de kabinetscrisis in Den Haag gevolgd.

„Maar betekent dit dat kabinet gaat vallen oella?”, wil Rachid weten.

„Racistische kabinet gaat vallen”, reageert SB stellig.

Niet te snel juichen, schrijft F-Amsterdam. „PVV is hier alleen blij mee. Nieuwe verkiezingen, hopen dat ze nog meer zetels krijgen en gaan dan regeren alleen met VVD en BBB, dan kunnen ze doen wat ze willen. Is dus nog afwachten of dit wel in ons voordeel valt.”

Over de veroorzaker van de crisis, staatssecretaris Nora Achahbar (Toeslagen, NSC), zijn ze het eens.

„Meer ballen dan de meeste mannen”, aldus Hassan.

„Powerwoman is dat”, zegt F-Amsterdam.

Een paar uur later is duidelijk dat de crisis is afgewend. Het kabinet kan door en Achahbar, het enige kabinetslid van Marokkaanse komaf, stapt op. Premier Dick Schoof spreekt de bezweringsformule uit dat er geen sprake „is en was” van racisme in het kabinet. Iets wat later ook de partijkopstukken doen, zoals NSC-fractievoorzitter Nicolien van Vroonhoven. Ook wijst ze naar de verklaring die Achahbar dan zelf heeft doen uitgaan. „Daarin schrijft zij ook niet over racisme.”

Maar vraag het aan Nederlanders met Marokkaanse roots en niemand twijfelt eraan dat er racistische dingen zijn gezegd. Waarom zou Achahbar daar over liegen? En waarom wil Schoof niet ingaan op wat er dan wél gezegd is in het kabinet?

Als iemand met een hoofddoek zich heel assertief opstelt, dan is dat toch snel bedreigend

Ibrahim Wijbenga
adviseur CNV

‘Wie praat, die gaat’

Dat degene die racisme aankaart het onderspit delft, verbaast hem niets, zegt Ibrahim Wijbenga, die een Marokkaanse achtergrond heeft. Hij is adviseur bij vakbond CNV, actief CDA-lid en voormalig jongerenwerker in Eindhoven en Amsterdam. „Wij weten al langer dat het zo gaat. Zoals ze in de criminele wereld zeggen: wie praat, die gaat.”

En dus schreef hij zaterdag op LinkedIn dat de koning Achahbar „op de meest eervolle wijze” ontslag had verleend . „Een schrale troost. Wat blijft is het pesten, latent racisme en uitsluiting. Wij wisten natuurlijk allemaal dat het bestond.” Hij wijst op de anonieme „brandbrieven” hierover bij het Rijk, gemeenten en politie. „Met Nora krijgen al die anonieme briefschrijvers een gezicht.”

Een treffend sluitstuk

Historicus Nadia Bouras, verbonden aan de Universiteit Leiden en gespecialiseerd in de geschiedenis van Marokkaanse migratie, was vrijdagavond spreker bij de tentoonstelling „Marokkaan in Mokum”. De mogelijke val van het kabinet kwam ook ter sprake. Bouras hoopte op „iets van integriteit” bij de rest van NSC. „Dit was zo’n mooi excuus voor de partij om weg te lopen uit deze regering.”

Maar toen ze naar huis reed, bleek dat het kabinet nog in het zadel zat. Een treffend sluitstuk van een zeer racistische week, dacht ze.

Waarna Bouras op zaterdag op X schreef: „Kort samengevat: Niemand is racist, er zijn geen racistische uitspraken gedaan, maar de enige Marokkaans-Nederlandse bewindspersoon stapt op na een week waarin het racisme in de Kamer tot ongekende hoogten reikte.”

Het is een bevestiging van wat we allang wisten, zegt Bouras. „Racisme aankaarten is heel gevaarlijk. En, wat onderzoeken ook hebben laten zien: het ontkennen van racisme is een kenmerk van racisme.”

Ze ziet parallellen met het ontslag van politiechef Fatima Aboulouafa, ook van Marokkaanse komaf. Die teamchef van de politie in Leiden werd in 2022 ontslagen, na een carrière van 25 jaar bij de politie, nadat ze publiekelijk had geklaagd over misstanden bij de politie. Behalve op Instagram had ze in oktober 2019 ook in NRC geklaagd over een groep „rotte appels” van zo’n vijftien agenten van het Haagse politiebureau Hoefkade die buitensporig veel geweld gebruiken tegen burgers. De agenten noemden zich in een appgroep volgens haar ‘Marokkanenverdelgers’.

De rechtbank oordeelde dat ze terecht was ontslagen vanwege een „onherstelbaar verstoorde arbeidsverhouding”, waarvoor ze volgens de rechter in hoge mate zelf verantwoordelijk was. Bouras: „Wie moest er weg? De klokkenluider. Dat is iets wat we altijd zien. Dat past bij institutioneel racisme.”

Nora Achahbar bij haar vertrek als staatssecretaris van Financiën.

Het is toch ironisch, zegt ze, dat het enige kabinetslid met een Marokkaanse achtergrond opstapt, in een week waarin wordt gezegd dat de integratie mislukt is? „Dit is wat wij migratieonderzoekers de integratieparadox noemen: hoe hoger je komt, hoe meer afwijzing en uitsluiting je tegemoet gaat.” Het toont volgens Bouras aan dat je het toonbeeld van integratie kan zijn, maar er uiteindelijk toch niet bij hoort. „Uiteindelijk moet je niet te moeilijk doen, geen lange tenen hebben, niet zeuren. Je hebt goeie Marokkanen en slechte. En als je heel erg je best doet, en bijna heilig bent, hoor je bij de goeie.”

Maar die tijd is voorbij, zegt Bouras. „Om mij heen hoor ik steeds vaker dat mensen met een migratieachtergrond helemaal niet zitten te wachten op goedkeuring.” Die mensen gaan gewoon door met werken, leven met de vrienden die divers zijn. „Die hoeven helemaal niet te bewijzen dat ze goed geïntegreerd zijn. Je hoeft me niet aardig te vinden. Blijf gewoon met je gore poten van mijn grondrechten af. Dat is het sentiment dat ik hoor.”

Is dat niet een gevaarlijk sentiment, dat de tweedeling vergroot? Dat denkt Bouras niet. Integendeel, zegt ze. „Ik zie het als teken van emancipatie van deze groepen. Die denken: kletsen jullie maar door in Den Haag. Ik werk elke dag hard, lever mijn bijdrage aan de samenleving. En als dit jullie rechtstaat is, met racistisch beleid, dan wijzen we die met plezier af. En ondertussen gaan we gewoon door.”

‘De geschiedenis herhaalt zich’

Zo iemand is de 23-jarige Nizar, die niet met zijn achternaam in de krant wil, maar telefonisch reageert op de ontwikkelingen van de afgelopen week. Hij volgde het nieuws en toen bleek dat staatssecretaris Achahbar opstapte, dacht hij: „Tja, krom, maar zo gaat dat.” En elke keer weer die discussie over integratie en Marokkanen. „De geschiedenis herhaalt zich.”

Zelf is hij de afgelopen jaren opgeklommen in de zorgsector, via het mbo en cursussen en nu mede-eigenaar van een bedrijfje dat zich richt op jeugdzorg. „Ik werk met jongeren met bijvoorbeeld trauma’s en hechtingsproblematiek.” Hoe zou hij moeten bewijzen dat hij goed geïntegreerd is? „Ik ben hier geboren, ik weet niet anders. Ik draai mee in de maatschappij, maak er het beste van en probeer iets te betekenen voor de jeugd die ik help, de volgende generatie.”

Na dreigingen kwam Sinterklaas niet in Hoogezand aan

admin
November 17, 2024
0

In een café in het Groningse Hoogezand draait een vluchteling uit Sierra Leone een sigaretje op een barkruk. „Ik wil Piet worden!”, schreeuwt hij door Zie ginds komt de stoomboot heen. Kroegbaas Josje (72) draait de verzamelplaat ‘sinterklaasliedjes 2021’ wat zachter. „Ik drink niet”, zegt Josje. „Maar mijn gasten zeggen dat ik maar eens een pilsje moet nemen.”

Want kijk nou.

Haar café, dat ook Josje heet, kijkt uit op de vaart waar zaterdag Sinterklaas zou aankomen. Maar op deze waterkoude middag is er geen enkel spoor van feestelijkheid. De vaart is leeg. Het sinterklaascomité heeft de intocht door Hoogezand en Sappemeer een paar dagen geleden afgezegd. Er zou een „dreiging” zijn, gericht op de vrijwilligers van het comité.

Volgens de verklaring van de organisatie ging de dreiging „over de uitvoering van zwarte piet, maar ook om die van roetveegpiet”. In een dezelfde avond nog ingelaste vergadering is afgelopen maandag besloten dat veiligheid niet kan worden gegarandeerd. „Wij vragen begrip voor ons besluit gezien wij willens en wetens geen inzet van Politie of ME willen op een, wat voor ons, kinderfeest had moeten worden.”

De sinterklaasmuziek staat aan in café Josje, waar de stamgasten teleurgesteld zijn dat de sinterklaasintocht dit jaar werd afgeblazen.

Het is donker in café Josje. De luifel zit naar beneden, de verlichting komt van knipperende kerstlampjes. Tussen de flessen sterke drank staat een monumentje. Een rouwkaart, ernaast een chocoladesinterklaas. „Dit was mijn beste vriend”, zegt Josje. „Ik noemde hem altijd zwarte piet.” Ze wil maar zeggen: ik discrimineer niet.

Ze wijst naar de vluchteling uit Sierra Leone, die naar buiten is gegaan om te roken. „Die jongen is kindsoldaat geweest. Hij heeft mensen moeten vermoorden. Daar heb ik met hem over gesproken. Hij heeft het beter, nu hij is gevlucht. Hier is hij welkom.”

Er zijn nog drie andere bezoekers in café Josje. Stamgasten, ze staan aan de bar. Jack (58), een schilder, bestelt nog maar een Berenburg-cola. Hij weet nog hoe hij vroeger met een broertje aan de ene hand en zijn moeder aan de andere naar de vaart liep om naar de intocht te kijken. „Ik weet zelfs nog hoe zenuwachtig ik was.”

Sommige inwoners van Hoogezand vinden dat hun feest verpest is door mensen van buiten. Maar de zwartenpietendiscussie in het grootste dorp van de gemeente Midden-Groningen is ingewikkelder dan dat.

„Blijkbaar was het er één van de gemeente”, zegt Jack als hij de veroorzaker probeert aan te wijzen. Hij weet alleen even niet wie.

Statements en protesten

In 2020 – het jaar waarin Rutte zei dat hij anders was gaan denken over Zwarte Piet – kwam het gemeentebestuur van Midden-Groningen met een statement. Het wilde af van de traditionele zwarte piet, maar een „vruchtbaar gesprek” met de lokale organisaties was niet mogelijk gebleken. Als de organisatoren van de intocht toch aan zwarte piet zouden vasthouden, zo besloot het college, zouden de burgemeester en wethouders de sint niet meer welkom heten. De inmiddels vertrokken burgemeester Adriaan Hoogendoorn zei dat het college het „nodig vond om kleur te bekennen”.

Maar niet iedereen vond het aan de lokale politiek om zich over zo’n kwestie uit te spreken. Twee jaar later, in 2022 bezocht een wethouder alsnog een intocht met zwarte pieten. Het leidde tot vragen in de raad – waren de afspraken nog wel geldig? De betreffende wethouder zegt tegen NRC de kwestie „niet meer te willen opdiepen”.

Misschien doelt stamgast Jack, als hij het over de veroorzaker heeft, op Roshano Dewnarain, een jonge twintiger uit Hoogezand en fractievoorzitter van GroenLinks in de gemeente Midden-Groningen. Dewnarain vindt dat „elk kind racisme-vrij sinterklaas moet kunnen vieren”, zegt hij aan de telefoon. „Ik vind het dan ook vooral jammer voor de kinderen.” Hij stelde jaren geleden al vragen over „wat het college van de racistische karikatuur zwarte piet” vindt. Daarop volgden ook bedreigingen aan zijn adres, zegt hij. „De gemeente heeft nooit beperkingen gesteld aan wat wel of niet kan. Het college heeft alleen voor zichzelf een bottom line vastgesteld.”

Daarmee was het niet voorbij. In 2023 verstoorden activisten van Kick Out Zwarte Piet de gemeenteraadsvergadering, en demonstreerden ze bij een intocht in Slochteren, dat ook in Midden-Groningen ligt.

Ook dit jaar was de sfeer rondom de intocht afgelopen weken „grimmig”, zegt Dewnarain. „Het is gevaarlijk van het sinterklaascomité om te zeggen dat er bedreigingen zijn geweest, zonder te zeggen waar ze vandaan komen.” De voorzitter van het comité zei eerder dat hij dat niet zegt omdat hij „geen olie op het vuur” wil gooien.

Zelfs de burgemeester van Midden-Groningen, Erica van Lente, heeft de tekst niet gezien, liet ze RTV Midden-Nederland weten. „Wat ik had gedaan als ik die onder ogen had gekregen was: die delen met de politie. Dan had ik gevraagd: waar leidt dit toe?”

Waar leidt het toe? Josje weet het wel. „Alles gaat weg, alles van vroeger!” De stamgasten fluisteren dat Josje de lampen niet meer aanzet om de kosten zo laag mogelijk te houden. Josje zegt op haar beurt dat haar klanten het moeilijk hebben, dat ze ze soms iets toestopt. Maar dat ze, Josje komt uit Slovenië, zelf geen geld heeft om haar honderdjarige moeder daar te bezoeken.

Zijn Josje en haar gasten de achterblijvers? Op het plein voor het café blijft het deze middag stil, er zijn amper kinderen te bekennen. Misschien zijn ze naar een van de vele sint-intochten verderop.

‘Ik vind dat Femke Halsema het verdomd goed doet’

admin
November 15, 2024
0

Vrijdagochtend, een week geleden, zette Job Cohen thuis de radio aan bij het wakker worden. Zo hoorde hij dat Israëlische supporters waren aangevallen door Amsterdamse jongens. Dat de Israëlische regering van plan was vliegtuigen te sturen om die supporters te repatriëren. En toen had Wilders al op X geschreven dat het om een ‘Jodenjacht’ en een ‘pogrom’ ging. „Hij had meteen de toon gezet. Alles stond in die sleutel.”

Als burgemeester van Amsterdam (2001-2010) kreeg Cohen in 2004 te maken met een eruptie van spanning toen een geradicaliseerde moslim Theo van Gogh doodde. Moest hij daaraan terugdenken toen hij het nieuws vrijdag hoorde? „Nee, eigenlijk niet zo.” Alleen al het vrijwel ontbreken van sociale media, zegt hij. „Toen ik aantrad als burgemeester, vertelde ik dat ik een e-mailaccount had, [email protected], en dat de Amsterdammers mij daarop konden bereiken. Dat was destijds reuze progressief.”

Cohen roert in zijn koffie in een bistro in zijn woonplaats Maarssen. Hij is nog net zo bedachtzaam als toen hij burgemeester was. Hij waarschuwt dat hij zich alles niet meer zo scherp kan herinneren. „Ik heb vorig jaar een bypass-operatie ondergaan, en dat heeft mijn geheugen geen goed gedaan.”

Zijn er nog mensen in bestuurlijk of politiek Nederland die u belt op zo’n moment?

„Nee, ik ben er al te lang uit. Ik heb ook voor mezelf besloten om de huidige burgemeester Femke Halsema op geen enkele manier in de wielen te rijden. Alleen als ik op een gegeven moment zie dat ze het goed doet, dan stuur ik een appje en zeg ik: ‘goed gedaan’.”

Is dat appje gestuurd deze week?

„Jazeker. Ik was heel tevreden. Ze gaf de indruk dat ze er samen met de driehoek bovenop zat. Ik vind dat ze het verdomd goed doet.”

Na de moord op Van Gogh heeft koningin Beatrix…

„Mij opgebeld.”

U heeft helemaal geen slecht geheugen!

„Dit zijn dingen die je niet vergeet. Ze vroeg: kan ik iets voor u betekenen?”

En toen heeft u voorgesteld dat ze naar een islamitisch jongerencentrum zou gaan.

„Het was belangrijk dat de koningin na zo’n heftige gebeurtenis tegen de islamitische gemeenschap zou zeggen: jullie zijn het niet die Van Gogh hebben vermoord, hij is het, de dader. En dat is precies hetzelfde wat op dit ogenblik speelt. Diegenen die het doen, moet je aanpakken. Maar maak er niet iets algemeens van.”

Of een integratieprobleem helemaal onjuist is? Nee, niet helemaal. Er gaan altijd een paar generaties overheen voordat mensen zich onderdeel van de samenleving voelen

Job Cohen
oud-burgemeester Amsterdam

En dan maakt premier Schoof maandag op zijn persconferentie er iets algemeens van: dit is een integratieprobleem. Is dat helemaal onjuist?

„Nee, niet helemaal. Er gaan altijd een paar generaties overheen voordat mensen zich onderdeel van de samenleving voelen. Tegelijkertijd, als je veel van die mensen spreekt, die vinden het heerlijk hier in Nederland. Een integratieprobleem? Ik vind het moeilijk om dat te beoordelen.”

Stel dat u nu burgemeester was geweest. Waar was u het eerst naartoe gegaan? Naar een synagoge of naar de moskee?

„Ik denk naar een synagoge. Maar ik zou onmiddellijk daarna naar een moskee zijn gegaan. In het begin hadden we niet in de gaten wat een vreselijk tuig er onder die Maccabi-jongens zat. De nadruk lag op het feit dat Amsterdamse taxichauffeurs Joden achterna gingen.”

Wat ze ook hebben gedaan.

„Maar wat mede een reactie was op wat die Maccabi-jongens hadden gedaan. Dat hebben we pas later ontdekt. Maar dat evenwicht was er in het begin helemaal niet.”

Burgemeester Halsema legde in haar persconferentie vrijdag ook de nadruk op het opjagen: ‘Ik begrijp heel goed dat dit de herinnering aan pogroms terugbrengt’

„Later in de gemeenteraad heeft ze die uitspraak wat meer ingekaderd. Dan zie je dat woorden ertoe doen. Door dat ‘Jodenjacht’ en ‘pogrom’, denk je, jezus wat is hier aan de hand? Daardoor is de omvang van het probleem ook groter geworden.”

Echt waar?

„Het zou kunnen. Je ziet hoeveel Joodse bewoners in Amsterdam zich nu echt bang voelen. Nee, ik zou het woord ‘pogrom’ niet hebben gebruikt.”

U is verweten dat u altijd maar de dialoog bleef zoeken…

„Theedrinken. Ja. En ik huldig nog steeds hetzelfde standpunt als toen: theedrinken, de boel bij elkaar houden. En repressie als dat nodig is.

„Al voor de moord op Van Gogh had ik een keer een Joods-Marokkaans overleg georganiseerd. Dat was nadat rond 4 mei een aantal Marokkaans-Amsterdamse jongens met kransen voor de Dodenherdenking hadden gevoetbald. Dat was voor mij reden om te zeggen, ik ga om de tafel met moslimorganisaties. Zo deden we het na de moord op Van Gogh ook. Toen hebben we een ‘draaiboek vrede’ ingesteld: aan stadsdeelbestuurders gevraagd om goed te kijken en te luisteren wat er speelde en spanningen te dempen. Praten met islamitische organisaties.”

Heeft het gewerkt?

„Ja, maar niet definitief.”

En zou het recept van vrede sluiten nu nog werken?

„Het leidt niet tot vrede. Maar ik zie geen andere manier om mensen bij elkaar te brengen. Een van de sterkste vragen die tot twee keer toe aan Wilders gesteld werden in het debat, kwam van SP-leider Jimmy Dijk. ‘Zou u ook in gesprek gaan met die groep waar u zo tegen bent? En twee keer was het antwoord van Wilders: nee. Dat laat precies zien wat ik daar zo tegen heb. Het kan me niet verrekken, denkt Wilders, ik sta alleen voor de mensen die het met mij eens zijn, de rest kan oprotten. Geen gesprek. Dat vind ik onbegrijpelijk. Ga in godsnaam met elkaar praten. Ik denk aan Itay Garmy en Sheher Khan, een Joods en een islamitisch raadslid uit Amsterdam. Ze zijn na de aanval van Hamas op 7 oktober demonstratief met elkaar gaan praten. Zijn ze het eens? Nee. Maar ze praten met elkaar.”

De tijd van dialoog is voorbij – dat zegt niet alleen Wilders, dat zegt ook de leider van de VVD. Dat linkse politici nog tot een dialoog oproepen, betekent dat ze wegkijken van het echte probleem.

„Daders van dit soort geweld moet je aanpakken.”

Wilders en Yesilgöz zeggen: je moet de voedingsbodem bekijken. Leerkrachten die niet meer over de Holocaust durven praten, omdat islamitische leerlingen dan boos worden.

„Dat is ongetwijfeld zo. Leraren die daar moeite mee hebben, moet je helpen. Ik ga via de organisatie Na de oorlog langs bij scholen om het persoonlijke verhaal te vertellen over wat mijn familie in de oorlog heeft meegemaakt. Ongelooflijk nuttig.”

En u ontmoet geen agressie?

„Tot nu toe niet. Ik moet er bij zeggen, ik heb alleen havo- en vwo-scholen gedaan. De leerlingen waren muisstil en zo te zien onder de indruk. Een keer kwamen een paar meisjes op me af en vroegen wat ik van Palestina vond? Ik zei dat ik begrip heb voor de onmacht en boosheid van de Palestijnen. Maar goed, dit was vóór 7 oktober.

Het kan me niet verrekken, denkt Wilders, ik sta alleen voor de mensen die het met mij eens zijn, de rest kan oprotten. Geen gesprek. Dat vind ik onbegrijpelijk

Job Cohen
oud-burgemeester Amsterdam

„De vlam is in het kruitvat gegaan op 7 oktober. Het begint al veel langer geleden, in 1948 bij de Nakba, toen Palestijnen werden verdreven om plaats te maken voor de Joden. Maar ik snap natuurlijk óók dat Israël is ontstaan, en daar ben ik blij om. Het heeft wel een enorm litteken gemaakt bij de Palestijnen. Dat is ook een gevolg van het feit dat ook het Palestijnse gezag niet heeft meegewerkt aan het vinden van een definitieve oplossing.

„Wat vervolgens op 7 oktober gebeurt, is verschrikkelijk. Hoe Israël daarop reageert is ook weer verschrikkelijk. Het conflict duikt dan op in Amsterdam bij een voetbalwedstrijd. Dan zie je dus dat het een wereldconflict is. Wat hier in Amsterdam is gebeurd, is daar een direct gevolg van. Als 7 oktober niet was geweest, dan had Maccabi hier gespeeld en was er niks gebeurd.”

„Alle reden om te zeggen – vergelijkbaar met de moord op Van Gogh, maar op een andere manier – we gaan naast de repressie ook aan de gang met het draaiboek vrede.”

Henri Bontenbal van het CDA zei in het Kamerdebat: het is onacceptabel dat je in Amsterdam wel rustig met een hoofddoek over straat kunt, maar niet met een keppeltje.

„Dat hoor ik ook. En dat moeten we aanpakken, natuurlijk. Ik zou als burgemeester de politie instrueren om mensen aan te pakken die Joden met een keppeltje lastigvallen. Een norm stellen. Maar daarnaast moet je in gesprek gaan. Je moet dit soort problemen op twee manieren aanpakken, niet op één manier. Preventief én repressief.”

De oppositie had het lastig in het Kamerdebat.

„Wilders is de anderen tot nu toe de baas. Ook in mijn tijd als PvdA-leider kon ik niet tegen hem op. En nu gaat hij een bezoek brengen aan de Westelijke Jordaanoever. Ik ben benieuwd hoe de NSC daarop reageert.”

Later op dezelfde vrijdag, na dit gesprek, stapte één NSC-bestuurder uit het kabinet, staatssecretaris Nora Achahbar, naar verluidt uit onvrede over uitingen van collega-bewindslieden over moslims.

De andere partijen in de coalitie lijken te denken dat een groot deel van het probleem ligt in de onverdraagzaamheid van moslims.

„Ik weet het niet, ik durf daar geen antwoord op te geven. Het omgekeerde kan ook waar zijn, dat in die gemeenschap helemaal niet op zo’n manier wordt gedacht. Zij leven hun eigen leven, doen dat met een godsdienst die we hier niet kenden, waar enige afstand toe is. Maar om die dingen te combineren, ik durf daar echt geen antwoord op te geven.”

De rechtse partijen in de regering wijzen onbekommerd naar de moslimgemeenschap. Hun redenering is: elke goede remedie begint met een heldere diagnose.

„Zeker. Maar wanneer weet je dat je een heldere diagnose hebt?”

Is het niet ironisch dat radicaal- rechts, vroeger de erkende bron van antisemitisme…

„Nu Israël en de Joden omarmen? Ja, dat is het. Ik zag een tv-programma waarin al die vriendjes van Wilders uit andere landen werden getoond: de Hongaarse premier Orbán, die de Joodse activistische miljardair George Soros verdacht maakt. Al dat soort mensen met wie Wilders op de foto gaat, zijn gepatenteerde antisemieten.”

Hardnekkig, hè, discriminatie.

„Meneer, het gaat nooit over.”

Luister naar