Het leek een spectaculaire vondst, maar was het wel een echte haai?

Ophef Een mysterieuze haaiensoort dook op in Griekenland. Vier alerte onderzoekers vertrouwden het niet.

De speelgoedhaai op de website van de warenhuisketen Walmart.
De speelgoedhaai op de website van de warenhuisketen Walmart.

Het leek zulk spectaculair nieuws, in mei 2022: in de Middellandse Zee waren allerlei nieuwe en zeldzame soorten waargenomen, waaronder de koboldhaai (Mitsukurina owstoni). Tot dan toe stond de mysterieuze haai als levend fossiel uit de diepzee; een oeroude soort binnen een verder uitgestorven groep, dus zonder huidige verwanten. Hoewel de koboldhaai in 1898 voor het eerst werd beschreven, duurde het tot 2007 voordat voor de kust van Tokio een levend exemplaar werd gevangen. Andere waarnemingen werden gedaan in de Golf van Mexico en nabij Australië, maar nooit in Europa – tot vorig jaar dus. De auteurs, uit Griekenland en Schotland, schreven in een overzichtsartikel in Mediterranean Marine Science enthousiast hoe een inwoner van het Griekse Anafi-eiland een aangespoelde koboldhaai had aangetroffen op het strand, en hen een foto had toegestuurd. De foto, ingevoegd in het artikel, laat de haai op een hoopje stenen zien. Inderdaad lijkt het dier op het eerste gezicht op Mitsukurina owstoni, met zijn rare puntige snuit.

Maar vier alerte haaienonderzoekers, uit Duitsland, Frankrijk en Noorwegen, vertrouwden het niet. In een uitgebreid commentaar dat vorige week online verscheen lichten ze toe waarom het gevonden exemplaar volgens hen geen koboldhaai is. Zo heeft de koboldhaai vijf kieuwspleten terwijl dit gefotografeerde exemplaar er maar vier heeft, en zijn de vinnen volgens hen niet spits genoeg. Ook ontbreken de opvallende tanden en is de bek op een rare, onnatuurlijke manier geopend. Daarnaast hekelen ze de onnauwkeurige verslaglegging: er is geen precieze informatie gegeven over de afmetingen van het dier (het zou, volgens de auteurs van het artikel, om een jong exemplaar gaan) en het is niet duidelijk of de vinder en de fotograaf dezelfde persoon zijn. „We betwijfelen of het hier wel om een natuurlijk exemplaar gaat”, concluderen ze hun betoog. Met andere woorden: gaat het hier om een nephaai?

Speelgoedhaai

De onderzoekers hebben vervolgens op die aantijgingen gereageerd – onder andere door alsnog de geschatte afmetingen te delen (17-20 cm), en door in te zoomen op de foto om een heel vaag streepje aan te duiden dat mogelijk de vijfde kieuw zou kunnen zijn. Tanden en vinnen kunnen in vorm en grootte verschillen van individu tot individu, beargumenteren ze.

Inmiddels wordt de kwestie ook op Twitter bediscussieerd: ook de Amerikaanse haaienonderzoeker David Shiffman, niet bij het aanvankelijke geharrewar betrokken, doet verslag van sharkgate op zijn account. En dat levert opvallend aanvullend bewijs op voor de theorie dat de gefotografeerde haai geen echte haai is. Een van de volgers van Shiffman heeft namelijk een foto van een speelgoedkoboldhaai van de Amerikaanse supermarktketen Walmart opgezocht, en wat blijkt? Die nephaai oogt verdacht veel als het Griekse exemplaar dat op het strand werd aangetroffen. Vier kieuwopeningen, ronde vinnen en een opvallende, opengesperde bek. De kleur verschilt, maar het lijkt er toch op dat de onderzoekers bij de neus genomen zijn…