N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Stevige conclusies van Tsjechische onderzoek over koude-training zijn gebaseerd op foutieve onderzoeksopzet.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/data98061770-e01531.png)
Foto Getty Images
Je zult Wim Hof maar zijn. Zo populair is de IJsman-methode van ademhalingstechniek en blootstelling aan extreme kou, dat zijn naam geregeld terug te lezen is in koude-onderzoek. Ook als het er vrijwel niets mee te maken heeft.
In Tsjechië wilde men aan de medische faculteit van de militaire academie in Brno weten of militairen baat kunnen hebben bij blootstelling aan kou. Ze vonden 15 vrouwen en 34 mannen bereid mee te doen en verdeelden hen over twee groepen. Op dat moment hadden ze kunnen denken: beetje weinig deelnemers, vooral erg weinig vrouwen. Moeten we ze nog wel onder de koude douche zetten? Maar hup, moedig voort. En vanaf dat moment werd het alleen maar troebeler.
De interventiegroep kreeg vooraf een cursus over de positieve effecten van koudwaterbaden. Vervolgens kregen de 8 vrouwen en 17 mannen 8 weken „periodiek” een koudwaterbehandeling. Daar konden ze alle kanten mee op: buiten in een meer, een reservoir of onder koud stromend water, of binnen onder een koude douche. Soms wat kouder dan de andere keer. De ene soldaat wat vaker dan de ander.
‘Military Health’
Het leverde stevige conclusies op, gepubliceerd in BMJ Military Health: blootstelling aan koud water verbeterde de gezondheid en het seksuele welbevinden van de jonge soldaten. Het verminderde angstgevoelens (met 4 procent) en ze vielen er ook nog van af. Gevolgd door de aanbeveling om koud baden op te nemen in de militaire opleiding.
Stevig genoeg ook de aandacht te trekken van Gideon Meyerowitz-Katz, de Australische epidemioloog en The Guardianjournalist die er als Health Nerd op Twitter een lesje methoden en technieken voor beginners aan besteedde. Want hoe werkt gerandomiseerd onderzoek met een controlegroep (RCT)? Je maakt twee groepen. De ene groep doet of laat iets, bij de andere groep verandert er niets. Je houdt bij wat er gebeurt en dan, schrijft Health Nerd in kapitalen, VERGELIJK je de uitkomsten in beide groepen met elkaar. Ten slotte kun je heel misschien iets zeggen over oorzaak en gevolg.
Niet onderling vergeleken
Maar wat deden de onderzoekers? Ze keken alleen naar het verschil BINNEN de groepen. De conclusies over de heilzame werking van koud badderen, waren alleen gebaseerd op de veranderingen in de interventiegroep. Zonder die af te zetten tegen de groep die lekker warm was blijven douchen. „Dan kun je net zo goed geen controlegroep hebben.”
De onderzoekers lijken toch een beetje geschrokken van de kritiek. Per mail antwoordt de auteur dat het hen spijt als de indruk is ontstaan dat het een RCT was: het was maar een eerste test, de tweede groep was er om van te leren voor een vervolg. En er gaat nog een brief naar het tijdschrift, met wat herstelwerk. Waarmee hij meteen laat zien dat de redactie ook wel wat kritischer had kunnen zijn.
Zelf draagt Meyerowitz-Katz bij aan de verwarring door te zeggen dat je het „omgekeerde” ziet als je de groepen wel met elkaar vergelijkt. Wat? Is koud baden dan toch ongezond? De uitleg volgt snel: Meyerowitz-Katz bedoelde niet: ‘het omgekeerde resultaat’ maar ‘het omgekeerde van resultaat’. Het onderzoek bewijst dus niets.
