Succes oceanenverdrag hangt af van de balans tussen bescherming en gebruik

Posted on March 14, 2023 by admin

N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.

Klimaatblog Wetenschappers zijn, door hun kennisvoorsprong, de poortwachters van de diepe zee. Voor een democratische besluitvorming over de oceanen moeten ook anderen daarbij betrokken worden, betoogt Amanda Schadeberg.

14 maart 2023 om 16:17

Leestijd 2 minuten

Het oceanenakkoord moet richting gaan geven aan hoe de internationale wateren ‘gebruikt’ kunnen worden.

Foto Alexis Rosenfeld

Internationale wateren zijn van iedereen en van niemand. Twee weken geleden hebben onderhandelaars van over de hele wereld in New York overeenstemming bereikt over een nieuw akkoord om de zogeheten ‘Biodiversity Beyond National Jurisdiction’ (BBNJ) – de biodiversiteit in gebieden waar geen enkel land zeggenschap over heeft – te beschermen. Na jaren van discussie wordt dit ‘High Seas’-akkoord gezien als een cruciale stap voor de verduurzaming van de internationale wateren – goed voor twee derde van het aardoppervlak.

Het akkoord geeft richting aan hoe deze wateren ‘gebruikt’ kunnen worden: voor de visserij, mijnbouw en transport of juist ter bevordering van biodiversiteit en het tegengaan van klimaatverandering. Het is nog onduidelijk hoe het High Seas-akkoord geïmplementeerd zal worden, maar succesvolle uitvoering zal sterk afhankelijk zijn van de politieke wil om de balans te vinden tussen bescherming en vraag naar de middelen die de zee biedt.

Schemerzone

Nergens is deze tweestrijd tussen bescherming en exploitatie zo uitdagend als in de mesopelagische zone ofwel ‘schemerzone’ van de oceaan, zo tussen 200 en 1.000 meter diep. Het grootste deel van deze zone valt onder het High Seas-akkoord. Wetenschappers en visserij doen onderzoek naar de vispopulatie in deze regio en worden daarin (financieel) gesteund door de Europese Unie en de Verenigde Staten. Potentieel is dit namelijk een tot nog toe onbenutte voedselbron.

Interesse is er vooral voor lantaarnvissen. Deze ansjovis-achtige vissoorten hebben zo’n grote populatie dat sommige wetenschappers schatten dat het bevissen van deze soorten de jaarlijkse vangst uit de zee zou kunnen verdubbelen. Maar dit is ook precies het soort biodiversiteit dat het akkoord juist wil beschermen.

De groeiende interesse in mogelijke visserij in de schemerzone is een belangrijke test van het High Seas-akkoord. De lantaarnvissen zou wel eens de eerste vissoorten kunnen worden waar al een duurzaam beheerplan voor bestaat nog vóór de start van commerciële visserij. Maar lantaarnvissen zijn niet alleen een mogelijke voedselbron voor de mens. Ze zijn ook een cruciaal onderdeel van de mariene voedselketen en spelen zo een belangrijke rol in het verminderen van broeikasgassen in de atmosfeer. Ook zijn lantaarnvissen en andere vissoorten uit de schemerzone mogelijk een schatkist voor de ontwikkeling van nieuwe medicijnen en technologie. Deze toepassing speelde een grote rol tijdens de onderhandelingen in New York.

Lantaarnvissen zijn mogelijk een schatkist voor de ontwikkeling van medicijnen

Maar de mogelijke rol van de schemerzone voor het genezen van ziektes, tegengaan van klimaatverandering of het oplossen van de honger in de wereld is ook een soort ‘science fiction’. Het is ‘science’ omdat wetenschappers de enigen zijn met toegang tot en kennis over deze wereld. Maar het is ‘fiction’ omdat er vooralsnog geen commerciële toepassing bestaat en de discussie dus gaat over toekomstige mogelijkheden die alleen wetenschappers bedenken.

Dat wetenschappers een onofficieel alleenrecht hebben op kennis en exploitatie van deze zone is op zich geen probleem. Maar de keuze in wat onderzocht wordt en hoe moet net zo kritisch worden bekeken als het ‘High Seas’-akkoord.

Dominantie van wetenschap

Wij hebben aangetoond dat wetenschappers als gevolg van hun dominante positie een sterke vormende rol spelen in het publieke debat over deze zone. De interesse van wetenschappers – en de (overheids-)instanties die hun van financiële steun voorzien – is vooral gericht geweest op de schemerzone als bron van voedsel en koolstofopvang. Biodiversiteit is tot nu toe minder aan bod gekomen in de wetenschappelijke discussie, terwijl juist dat thema een prominente rol speelt in het High Seas-akkoord. De sociale en politieke uitdagingen van het beheer van de mesopelagische zone worden zelfs nog minder belicht.

Mensen kunnen niet oog in oog staan met een lantaarnvis in zijn natuurlijke habitat. Meer dan in elke andere omgeving op aarde zijn wetenschappers daarom de poortwachters van de diepe zee. Maar wetenschappers zouden niet de enigen moeten zijn die bepalen hoe de mensheid moet omgaan met deze nog relatief ongerepte wereld. Bij de implementatie van het High Seas-akkoord moeten vissers, ngo’s, klimaatactivisten, kunstenaars, ondernemers, ethici en anderen betrokken worden. Alleen dan kunnen we spreken van een daadwerkelijk democratisch verdrag over onze collectieve biosfeer.

Met dank aan Simon Bush

Een ‘monsterstorm’ die ‘je huis in een lijkkist verandert’: Florida zet zich schrap voor orkaan Milton

admin
October 9, 2024
0

Is de mazzel van Tampa na ruim een eeuw op? De stad aan de westkust van de Amerikaanse staat Florida werd in 1921 voor het laatst vol door een orkaan geraakt. De daaropvolgende 103 jaar ontsnapte de ondertussen fors gegroeide metropool meermaals nipt aan een nieuwe midscheepse treffer. Maar nu ligt Tampa recht in het pad van Milton, een orkaan in de hoogste categorie die waarschijnlijk halverwege de (Nederlandse) nacht van woensdag op donderdag aan land komt.

Tampa en de rest van Florida maken zich daarmee op voor nieuw potentieel verwoestend natuurgeweld, terwijl delen van de staat nog bijkomen van de schade die orkaan Helene nauwelijks twee weken geleden aanrichtte. Haar harde windstoten, hevige regenval en daaropvolgende overstromingen kostten eind september in meerdere zuidwestelijke staten zeker 227 levens, waarmee het de dodelijkste orkaan in de VS werd sinds Katrina, in 2005. In Florida kwamen door Helene minstens 20 mensen om.

1
Waar komt orkaan Milton vandaan en waar trekt hij nu heen?

Het National Hurricane Center (NHC) van de VS tekende op 26 september de eerste tekenen op van een groeiend lagedruksysteem in de Caraïbische Zee. Pas toen het systeem op 4 oktober de Golf van Mexico had bereikt, begon het razendsnel aan kracht en snelheid te winnen. Zaterdag was Milton uitgegroeid tot een tropische storm, en maandag classificeerde hij als een orkaan in de zwaarste categorie (5), met windsnelheden boven de 250 km/u.

Die snelle groei was mogelijk omdat de het zeewater in de Golf bovengemiddeld warm is, en de orkaan er veel energie uit kan onttrekken. Ook was er weinig windschering, die de orkaan kan verstoren. Soms maken orkanen een proces van versnelde intensivering (rapid intensification) door. Daarvan is sprake als de maximale windsnelheid in een orkaan binnen 24 uur met minstens 35 mijl/u (56 km/u) is toegenomen. Bij Milton was het zeker drie keer zo veel.

Het oog van de orkaan bevond zich woensdagochtend nog ruim vijfhonderd kilometer van de kust van Florida, met windsnelheden van 260 kilometer per uur. Vermoedelijk neemt de storm in sterkte nog een beetje af voor hij aan land komt en zijn precieze pad is nog niet duidelijk.

Het NHC sprak dinsdag evengoed alvast van „een van de meest catastrofale orkanen ooit voor West-Florida”. Niet alleen de windstoten en de hevige neerslag van de storm zelf kunnen grote materiële schade aanrichten. Ook kan de kustlijn overspoeld worden door de metershoge stormvloed aan zeewater die orkanen kunnen opstuwen, zeker in de Baai van Tampa. Het kan zeker twee dagen duren voordat Milton helemaal over Florida getrokken is.

2
Hoe gevaarlijk kan deze orkaan de komende uren en dagen uitpakken voor inwoners?

Lokale autoriteiten, maar ook die op federaal en deelstaatniveau, roepen al de hele week onophoudelijk op tot evacuatie. Een gebied met een totale bevolking van bijna zes miljoen mensen is opgeroepen om te vertrekken.

Gouverneur Ron DeSantis zei dinsdag tientallen opvangcentra te hebben ingericht in veilige gebieden om inwoners op te vangen. In het honkbalstadion in de stad St. Petersburg zijn duizenden veldbedjes neergezet, universiteiten in heel Florida zijn gesloten, Disneyland is dicht.

De burgemeester van Tampa waarschuwde voor een stormvloed van 4,5 meter, genoeg om de niet zelden uit geperst hout opgetrokken huizen in Tampa volledig onder water te zetten: „Als je erin zit, is dat in feite een lijkkist”, aldus burgemeester Jane Castor. Het belangrijkste ziekenhuis van Tampa is wel vastberaden om open te blijven en heeft voor vijf dagen aan voedsel, beddengoed en noodmateriaal ingeslagen.

Ook president Joe Biden adviseerde maandag om onmiddellijk te vertrekken: „Een kwestie van leven of dood”, zei hij. „Dit is een zeer ernstig gevaar en inwoners van Florida worden dringend verzocht naar lokale functionarissen te luisteren.”

3
Hoe reageert de lokale bevolking op de naderende storm?

Sommigen nemen geen enkel risico na Helene en voegen zich in de enorme files op de snelwegen richting veiliger geacht gebied. Gerald Lemus, een inwoner die zijn hele leven in de kustplaats Bradenton heeft gewoond, vertelde tegen de Britse omroep BBC dat hij voor het eerst in zijn leven is gevlucht, wegens zijn 8-jarige dochtertje. „Wij willen hier niet zijn als de storm komt.” Het plaatsje Treasure Island zou al bijna volledig geëvacueerd zijn: een „spookstad”, meldde de burgemeester aan nieuwszender CNN.

Autoriteiten schuwen de overtreffende trap niet om tot burgers door te dringen en spreken van een „monsterstorm” (gouverneur De Santis) of waarschuwen: „Wie blijft, gaat dood” (burgemeester Castor). De ervaring van eerdere orkanen leert echter dat lang niet iedereen gehoor geeft aan evacuatie-oproepen.

Er zijn altijd mensen die er voor kiezen om zich thuis schrap te zetten. Omdat ze geen opvangplek of geld voor een hotel hebben, of bang zijn vast te komen te zitten in de verkeerschaos. Anderen kiezen ervoor hun huis zelf te beschermen tegen eventuele chaos en plunderingen ná de storm of omdat eerdere evacuatie-oproepen in het verleden vaak vals alarm bleken. „Ik denk dat we het maar gewoon volhouden, het uitzitten. We hebben luiken”, zei een inwoner van Apollo Beach tegen persbureau AP.

4
Welke politieke gevolgen kan deze storm hebben, een maand voor de verkiezingen?

Veel Amerikanen kijken bij natuurrampen allereerst naar hun lokale autoriteiten en gouverneur. Maar ook landelijke bestuurders hebben een rol te spelen, omdat zij federale middelen kunnen inzetten en hun regering de rampenbestrijdingsdienst FEMA aanstuurt. Presidenten moeten in opmaat naar de ramp alert overkomen en in de nasleep kunnen ze zich als ‘consoler-in-chief’ presenteren door de slachtoffers op te zoeken.

Beeldvorming is daarbij cruciaal. Dat New Orleans in 2005 zo hard getroffen werd door Katrina, werd bovenal de gouverneur van Louisiana aangerekend. Maar de historische foto van Bush jr., die vanuit het raampje van Air Force One letterlijk op het rampgebied neerkeek, kostte ook de president veel sympathie.

Florida wordt bestuurd door een Republikeinse gouverneur, maar deze Ron DeSantis is bezig aan zijn laatste termijn en hoeft niet op voor herverkiezing. Zeker krap een maand voor de presidentsverkiezingen kan dit leiden tot meer aandacht voor de federale rol.

Commentatoren van de progressieve tv-zender CNN voorspelden al etmalen voordat Milton land bereikte, dat er een stroom aan foute informatie van de Republikeinse presidentskandidaat Donald Trump op komst was. Na orkaan Helene beweerde Trump al dat Brian Kemp, de gouverneur van Georgia, veel moeite zou hebben gehad om het Witte Huis aan de telefoon te krijgen. Dat bleek niet te kloppen, zijn partijgenoot Kemp zei juist langdurig met Biden te hebben overlegd.

Ook presidentskandidaat Kamala Harris waarschuwde in de ABC-talkshow ‘The View’ dat Trump met misinformatie over het handelen van de regering zou komen. „Dat doet hij omdat alles over hem gaat”, duidde ze zijn acties. ,,Ik vrees dat hij niet snapt dat het bij leiderschap hoort dat je mensen niet neerhaalt maar juist ondersteunt, zeker in tijden van crisis.”

Voor Harris, als vicepresident lid van de zittende regering-Biden, kan Milton een vuurproef worden om te tonen hoe presidentiële rampenbestrijding er volgens haar uit moet zien. Ze reisde af naar New York voor overleg met de rampenbestrijdingsdienst FEMA, die door deze twee opeenvolgende stormen zwaar belast wordt. De Democraten wijzen er ook op dat Trump als president in 2019 miljoenen weghaalde bij dit agentschap om er zijn grensmuur mee te bekostigen.

Ook Harris’ politieke baas wil alert overkomen. De president zegde dinsdag een geplande overzeese reis naar Duitsland en Angola af vanwege Milton. Het had zijn eerste reis als president naar een Afrikaans land moeten worden en het eerste bezoek van een Amerikaanse president aan het continent sinds 2015. Het bezoek aan Duitsland, inclusief een NAVO-top over Oekraïne, zou het eerste formele staatsbezoek van een Amerikaanse president in bijna veertig jaar worden. Biden zei dinsdag dat hij de bezoeken nog wil inhalen.

In een supermarkt in St. Petersburg zijn de schappen voor fleswater leeg, nadat inwoners aan het hamsteren zijn geslagen.

Leidse proefschriften worden tóch niet vernietigd, 400.000 dissertaties gaan naar de VS

admin
October 9, 2024
0

Drie weken geleden maakte de Leidse universiteitsbibliotheek bekend dat ze 400.000 buitenlandse proefschriften zou gaan vernietigen, maar dinsdag werd duidelijk dat er een streep gaat door dit voornemen. The Internet Archive neemt de dissertaties over en zal ze digitaliseren en online beschikbaar maken.

Het gaat om 400.000 buitenlandse proefschriften van na 1850. Vanaf haar oprichting in 1575 tot 2004 heeft de Leidse UB deelgenomen aan een uitwisselingsprogramma voor proefschriften met diverse buitenlandse universiteiten. De in die periode ontvangen dissertaties nemen 3,2 kilometer plankruimte in beslag (op een totaal van 125 kilometer).

De proefschriften waren niet gecatalogiseerd en daardoor in de praktijk nauwelijks bruikbaar. Om deze reden, en omdat ze schaarse ruimte in het depot bezetten, besloot de bibliotheek ze af te stoten. In de praktijk betekende dit dat ze tot pulp vermalen zouden worden.

Albert Einstein

Het besluit van de Leidse UB stuitte op onbegrip. Anton van de Lem, gepensioneerd conservator oude drukken van de Leidse UB en als Scaliger fellow nog altijd verbonden aan het instituut, zei in NRC dat hij jammer vond dat de bibliotheek koos voor „de gemakkelijkste oplossing”.

Een kleine steekproef voor een tentoonstelling in 2005 had dissertaties opgeleverd van onder meer Niels Bohr, Marie Curie, Emile Durkheim, Albert Einstein, Otto Hahn, Carl Jung, J. Robert Oppenheimer, Max Planck, Luigi Pirandello, Gustav Stresemann en Max Weber.

Jos Damen, hoofd van de Leidse African Library, was daarom ook kritisch op het plan. In het Leids Universitair Weekblad Mare zei hij: „Er kunnen nog veel meer verborgen schatten tussen zitten. En buitenlandse universiteiten zullen niet alles zelf meer hebben.”

Alvorens tot het besluit voor afstoting te komen, had de Leidse UB bij buitenlandse universiteiten gepolst of zij interesse hadden om (een deel) van de collectie over te nemen. Dat bleek niet het geval. De bibliotheek aan de Witte Singel is nu heel verheugd, aldus een woordvoerder van de universiteit, dat The Internet Archive „deze collectie een tweede leven kan geven”.

Alle menselijke kennis

The Internet Archive is een website en project dat tot doel heeft universele toegang te bieden tot alle menselijke kennis. Het bedrijf is gevestigd in San Francisco in de Verenigde Staten. De website bevat op dit moment 835 miljard webpagina’s, 44 miljoen boeken en teksten, 15 miljoen geluidsopnames (inclusief 255.000 live concerten), 10,6 miljoen video’s (inclusief 2,6 miljoen tv-nieuwsprogrammas’s), 4,8 miljoen afbeeldingen en 1 miljoen software-programma’s.

Daar komen nu dus de 400.000 Leidse proefschriften bij. „De boeken worden op dit moment ingepakt en gereed gemaakt voor verscheping naar de VS”, aldus de woordvoerder.

De staat van De Staat: Andriessens anti-symfonische klassieker met rock-’n-roll-volume

admin
October 9, 2024
0

‘Ik zou prachtige symfonische muziek kunnen schrijven”, zei Louis Andriessen (1939-2021) ooit, maar de crux van zijn meesterwerk De Staat was nu juist om dat níét te doen. De Staat sloeg op 28 november 1976 in als een bom en vestigde ook internationaal Andriessens reputatie als voornaamste Nederlandse componist. Vrijdag speelt het Rotterdams Philharmonisch Orkest De Staat in de Doelen, gekoppeld aan de Harmonielehre van John Adams, en gedirigeerd door Adams zelf.

Nog een citaat: „De Staat van Louis Andriessen is het enige werk van een ander dat ik graag zelf gecomponeerd zou hebben”, aldus John Adams in het Rotterdamse programmaboekje. Wat maakt juist deze compositie van Andriessen zo bijzonder? Heeft het stuk nog altijd zo’n impact? En wordt het eigenlijk veel gespeeld?

Om met die laatste vraag te beginnen: ja en nee. Op de website van het recent opgerichte Louis Andriessen Platform staan 77 uitvoeringen sinds de première achtenveertig jaar geleden, wat neerkomt op een gemiddelde van 1,6 keer De Staat per jaar. Maar in de lijst ontbreekt in elk geval een uitvoering in Warschau in 1977, die volgens Andriessen de eerste uitvoering buiten Nederland was. De lijst is dus niet compleet. Ook de huidige concertreeks door Asko|Schönberg en Ensemble Klang, waarvoor Andriessens leerling Oscar Bettison speciaal een companion piece schreef, staan niet in de lijst. In november zijn er nog drie concerten van die tournee.

Onorthodoxe bezetting

Belangrijker dan het precieze aantal uitvoeringen is echter dat De Staat over de hele wereld gespeeld wordt, van de VS tot Australië en van Finland tot Wenen. Het is een moderne klassieker, een stuk dat je gehoord moet hebben, dat vinden ze ook in Albuquerque. Alleen: vanwege de onorthodoxe bezetting en de moeilijkheidsgraad is De Staat een lastig werk om te programmeren. Dat het zichzelf daarmee niet uit de markt heeft geprijsd tekent zijn voortdurende relevantie.

Die vreemde bezetting is niet zomaar een gebbetje van de componist, maar raakt aan de kern van waar het werk over gaat. Andriessen componeerde voor vier vrouwenstemmen, vier hobo’s of althobo’s, vier trompetten, vier hoorns, drie trombones, bastrombone, twee elektrische gitaren, elektrische basgitaar, twee harpen, twee piano’s en vier altviolen. Dit ensemble wordt deels uitversterkt, om de onderlinge balans te regelen en om een rock-’n-roll-volume te bereiken. „De manier waarop de musici worden ingezet en de combinatie van instrumenten is gericht tegen het symfonieorkest”, zei Andriessen in 1991 in een interview met Ruth Dreier, opgenomen in zijn boek Gestolen tijd.