50Plus in crisis: ‘Het gaat steeds weer om de baantjes’

„De klucht heeft lang genoeg geduurd. Na de beschamende, stalinistische wantoestanden van 30 september 2023 rest maar één ding: inpakken en wegwezen. Wie gaat er stemmen op een partij waar altijd ruzie is?”

Oud-partijvoorzitter van 50Plus Geert Dales oordeelde op zijn blog zondag bikkelhard over zijn voormalige partij, waarvan het verkiezingscongres een dag eerder in een complete chaos eindigde. Meerdere leden mochten niet naar binnen, er was gedoe met volmachten en kandidaat-lijsttrekker Gerard van Hooft werd op verzoek van partijvoorzitter Jorien van den Herik – oud-Feyenoord-voorzitter – door de politie uit de zaal gezet. In zijn inleidende speech haalde Van den Herik vernietigend uit naar partijleden die „op baantjesjacht” zouden zijn om „hoger op de kieslijst terecht te komen om eindelijk eens 120.000 euro per jaar te kunnen verdienen.” Bij de aanmeldbalie stonden „mensen te huilen en te schreeuwen omdat ze niet naar binnen mochten”, zegt Van Hooft in een toelichting. Van den Herik en twee mede-bestuursleden kondigden aan bij de volgende algemene vergadering op te stappen.

Al snel werd het congres geschorst, maar de tijd dringt. Maandag 9 oktober moet de partij de door het congres goedgekeurde kandidatenlijst inleveren bij de Kiesraad. Zo niet, dan mag de partij niet meedoen aan de verkiezingen op 22 november. Een woordvoerder van de partij zegt dat nu wordt gezocht naar een locatie voor zaterdag, en dat de stemming desnoods digitaal moet – al is onduidelijk of dat volgens de statuten mag.

Vaker gedoe

De strijd binnen 50Plus draait om twee kampen: dat rond de Rotterdamse kandidaat-lijsttrekker Ellen Verkoelen, gesteund door het bestuur, en dat rond haar Noord-Brabantse tegenstander Van Hooft. Die laatste werd vorige week geroyeerd door het bestuur, vocht dat aan bij de rechter, kreeg gelijk, maar werd vrijdagavond opnieuw geroyeerd. Deze week stapt hij opnieuw naar de rechter.

Het was een nieuw dieptepunt in de geschiedenis van de nog jonge partij (opgericht in 2011). 50Plus heeft een historie die overloopt van ruzies, afsplitsingen, royementen, opstappende bestuursleden en geruzie over wie lijsttrekker mag worden. Zelfs de publicatie van het als feestelijk bedoelde jubileumboek Ouderenstrijd – de bewogen geschiedenis van 50Plus tijdens het tienjarig bestaan leidde tot gedoe: het partijbestuur vond het boekwerk zo negatief dat niemand de presentatie bijwoonde. „De kans dat 50Plus ooit nog een machtsfactor van betekenis wordt, lijkt voorgoed verkeken”, zo eindigde auteur Joep Boerboom zijn laatste hoofdstuk. „Daarvoor hebben de omgangsvormen zich te diep genesteld in het dna van de partij.”

Het aantal partijleden daalde de afgelopen jaren gestaag; van het hoogtepunt in 2014 (ruim 10.000) naar 2.700 begin dit jaar. In de peilingen vergaat het de partij niet veel beter. 50Plus, dat ooit met 4 zetels in de Kamer zat, staat nu tussen 0 en 1 zetel en dreigt niet in de Tweede Kamer te komen. Met de chaos van zaterdag lijkt de partij zichzelf het laatste duwtje over de rand te hebben geven.

Ouderenpartijen maken ruzie

Daarmee staat 50Plus in een traditie van ruziënde ouderenpartijen, die vaker met stampei dan met hun politieke daden in het nieuws komen. Zo kwam in 1994 het Algemene Ouderen Verbond (AOV) met zes zetels in een keer de Kamer binnen. Een andere ouderenpartij, de Unie 55+, haalde er één. Vier jaar zaten er door afsplitsingen vijf verschillende ouderenfracties in de Kamer. De kiezers hadden er geen zin meer in: bij de verkiezingen in 1998 en 2002 haalden diverse ouderpartijen geen zetel meer.

Ook bij 50Plus haakten kiezers af bij de vorige verkiezingen in 2021. Een derde van de partijleden stemden niet op de eigen partij, bleek uit kiezersonderzoek van marktonderzoeksburau Kantar. Nog eens een derde zei achteraf spijt te hebben van de stem op de partij.

Waarom gaat het steeds mis bij ouderenpartijen? Een van de oorzaken is het beperkte thema waar de partij zich op richt, zegt politicoloog Gerrit Voerman (Rijksuniversiteit Groningen). „Het zijn vaak mensen uit allerlei andere partijen. Ze zijn het misschien eens over ouderen, maar niet over andere onderwerpen als migratie en klimaat.”

80 procent van de amendementen bij 50Plus gaat over de plek op de lijst, niet over de inhoud

Ellen Verkoelen kandidaat-lijsttrekker

Nieuwe partijen – bijvoorbeeld BIJ1, FVD en LPF, lopen sowieso meer risico, zegt Voerman, „omdat ze problemen hebben met het vinden van de juiste mensen. Een deel is idealistisch maar vaak amateuristisch, een ander deel bestaat uit baantjesjagers. Dat leidt tot een botsing van ego’s”. Daarnaast straalt het electorale succes meestal af op „de oude garde, mensen van het eerste uur. Die kunnen vaak moeilijk afstand nemen en de controle uit handen geven”. Traditionele partijen hebben een netwerk van mensen die al langer in de partij gekend zijn, zegt Voerman, en een betere scouting.

Kandidaat-lijsttrekker Ellen Verkoelen spreekt zelf over „ouderen die te te veel tijd hebben en vinden dat ze altijd gelijk hebben. Die eigenwijsheid van ouderen is heel vervelend.” Veel ouderen hebben geen politieke ervaring, zegt ze, „maar verwachten wel van plek 25 naar plek 1 te kunnen stijgen. 80 procent van de amendementen bij 50Plus gaat over de plek op de lijst, niet over de inhoud. Ik word er doodmoe van. Het gaat steeds weer om de baantjes, terwijl er veel te doen is voor ouderen: de ouderenzorg staat op springen en de koopkracht groeit niet mee met de inflatie.” Zelf heeft Verkoelen wel politieke ervaring: ze is gemeenteraadslid in Rotterdam en Statenlid in Zuid-Holland, en staat daarnaast tweede op de lijst voor de Eerste Kamer – als vervanger van de 81-jarige Martin van Rooijen, mocht die tussentijds stoppen.

Lees ook dit artikel: Jan Nagel: ‘Soms neem je risico om de race te winnen’

Protestpartij

In deze tijd van vergrijzing, ruim zeven miljoen Nederlanders zijn vijftig jaar en ouder, lijkt het potentieel voor ouderenpartijen groot. Toch kiezen de meeste ouderen voor „brede partijen met een lange traditie in de politiek: CDA, PvdA en VVD”, zo schreef hoogleraar en onderzoeker van het Nederlands Interdisciplinair Demografisch Instituut Harry van Dalen onlangs in het tijdschrift Geron. „Als ze een ‘protestpartij’ kiezen, gaan ze eerder voor de PVV dan voor 50Plus. De rol van protestpartij die 50Plus op zich heeft genomen, die vooral in het verleden tot uiting kwam als de AOW en het pensioenstelsel in het geding waren, heeft niet meer de aantrekkingskracht die de partij bij haar oprichting nog had.”

Mocht 50Plus geen zetel halen bij de verkiezingen, blijft de partij – naast in de senaat – alleen vertegenwoordigd in een kleine twintig gemeenten en enkele provincies en waterschappen. Maar, en daar zijn beide kandidaat-lijsttrekkers opvallend eensgezind over: het komt vast goed op 22 november. Verkoelen: „We moeten het alleen nog even goed organiseren, dan kan ik de kiezers zo oplepelen.” Van Hooft: „Ik ben nog steeds superpositief over deze partij. Ik ben een rasoptimist.”

Lees ook dit artikel: Implosie 50Plus is voorlopig sluitstuk van interne ruzies