50 rolmodellen in een ode aan talent

Posted on March 23, 2023 by admin

Foto Martika Avalon

N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.

Interview

koffietafelboek Voor ‘Seat at the table’ fotografeerde Martika Avalon vijftig zwarte creatieven. Journalist Racky Westrik interviewde hen.

Nathalie Wouters

23 maart 2023 om 10:00

Leestijd 4 minuten

Het is een vaak gehoord excuus. Mensen die bij tijdschriften en modemerken werken, wíllen best met meer mensen van kleur werken, maar die zíjn er gewoon niet. Of ze kunnen ze in elk geval niet vinden.

Dat excuus gaat nu niet meer op, want sinds eind februari is Seat at the table uit, een koffietafelboek gemaakt door fotograaf Martika Avalon (32) en journalist Racky Westrik (33). Avalon fotografeerde en Westrik interviewde vijftig zwarte fotografen, stylisten, ontwerpers, kunstenaars, regisseurs, schrijvers en make-up artists over hun carrières.

Jefferson Osei en Hussein Suleiman van modemerk Daily Paper bijvoorbeeld. Haarstylist Keanna Williams, die voor internationale tijdschriften werkt en onlangs nog het haar van zangeres Alicia Keys heeft gedaan. Rushemy Botter die samen met zijn vriendin Lisi Herrebrugh hun mannenmodemerk Botter showen tijdens Paris Fashion Week. Ook de stylisten, fotografen en haar- en make-up artists die achter de schermen meewerkten aan het boek zijn allen zwart.

Rushemy Botter en Awura Abena Simpe
Foto Martika Avalon

Zelf groeiden ze op zonder zwarte rolmodellen, vertelt Racky Westrik, die journalistiek studeerde in Utrecht. „In het eerste jaar zaten bijna 400 mensen. Op een Marokkaans meisje, een zwarte jongen en mij na was iedereen wit.” Nadat Martika Avalon was afgestudeerd aan de fotovakschool in Amsterdam, als enige zwarte vrouw in haar jaar, was er geen enkele zwarte fotograaf in Nederland om tegen op te kijken. „Het is altijd moeilijk om in een creatieve industrie voor jezelf te beginnen, maar het is een extra drempel als je jezelf nergens terugziet. Er was niemand in wie ik me herkende en waar ik naartoe kon stappen om te vragen: hoe ben jij begonnen? Ik moest alles zelf uitvinden. Ik ben naar New York gegaan om een stageplek te zoeken en heb keihard genetwerkt. Inmiddels werk ik al tien jaar voor allerlei modemerken en tijdschriften. Maar als je geen assertief persoon bent, kan ik me goed voorstellen dat je het snel opgeeft.”

Dit boek is ook bedoeld voor jongeren met creatieve ambities, zegt Westrik. „Lezen over hoe mensen die op jou lijken het hebben aangepakt, kan echt een steun zijn. Iedereen begint klein. De jongens van Daily Paper betaalden het drukken van hun eerste T-shirts met hun studiefinanciering.”

Avalon en Westrik groeiden allebei op in Amsterdam en leerden elkaar kennen toen ze op hun achttiende en negentiende een bijbaantje bij modewinkel Velvet hadden. Westrik hield het er na de proefperiode van twee maanden voor gezien, maar de vriendschap met Avalon hield stand.

Het idee voor het boek ontstond vlak na het Black Lives Matter-protest op de Dam in juni 2020. „We waren onder de indruk van het gevoel van eenheid en hadden na afloop erg de behoefte om iets bij te dragen”, zegt Westrik. „Martika kwam op het idee om een lijst met zwarte creatieven op Instagram te publiceren en belde me daar ’s avonds over op. Maar we kwamen tot de conclusie dat iedereen zo’n lijst na één keer swipen alweer vergeten is. Het moest iets blijvends worden: een boek. Om één uur ’s nachts hingen we op en pakte ik meteen m’n laptop. Een paar uur later had ik een heel boekconcept uitgeschreven.”

De titel, Seat at the table, heeft ze ook die nacht bedacht. Alle geportretteerden vertellen in de interviews wat een ‘seat at the table’ (een plek aan de tafels waar de grote beslissingen genomen worden) voor hen betekent. „Het boek stipt soms best beladen onderwerpen aan”, zegt Westrik. „Maar het is niet bedoeld als een activistisch statement en heeft een louter positieve insteek. Het is een viering, een ode aan talent. We hebben heel bewust het woord ‘celebration’ op de rug van het boek gezet.”

Tijdens het samenstellen van de lijst met mensen die in het boek moesten komen, ontdekten ze dat er voor vrouwen in de mode nog een inhaalslag te behalen valt. Avalon: „Tot onze grote verbazing konden we geen enkele zwarte vrouw uit Nederland vinden die een groot internationaal modemerk heeft. Daily Paper, Filling Pieces en Patta worden allemaal gerund door mannen.”

De meeste uitgevers wilden geen budget vrijmaken voor het luxe, dikke koffietafelboek dat ze voor ogen hadden, dus besloten ze het in eigen beheer uit te geven. En dat houdt in: alles zelf doen. Een vormgever regelen, een webshop bouwen (Westrik leerde zichzelf programmeren), een lanceringsdiner plus afterparty voor 300 mensen op poten zetten, persberichten schrijven, deals maken met distributiepartners – álles. Via een crowdfundingsactie haalden ze binnen twee weken bijna 18.000 euro op, waarmee ze de productie van de shoots konden financieren. Daarna kostte het nog bijna een jaar om het budget voor het drukken van het boek bij elkaar te krijgen. Profvoetballer Ryan Babel, een vriend van Avalon, werd uiteindelijk hoofdinvesteerder.

Racky Westrik, Martika Avalon en Jefferson Osej
Foto Martika Avalon

Voor de zwartwitportretten die Avalon van alle geïnterviewden maakte, haalde ze inspiratie uit de fotografie van de Harlem Renaissance, de periode in de jaren twintig van de vorige eeuw waarin zwarte cultuur in de New Yorkse wijk Harlem een hoogtepunt beleefde. Zwarte mensen lieten zich toen in hun mooiste, meest uitbundige kleding fotograferen in fotostudio’s. „We zijn nu precies een eeuw verder en er is weer een creatieve boom van zwart talent. Om de extravagantie uit die tijd terug te laten komen, heb ik bewust gekozen om te werken met stylisten met een uitgesproken stijl.”

Trots zijn ze op de pagina’s over Emmanuel Adjei, die Avalon één dag voordat hij naar Los Angeles emigreerde nog nét kon fotograferen. Adjei werkte als filmmaker aan videoclips voor onder meer Beyoncé en Madonna. In het interview vertelt hij over zijn jeugd in Amsterdam Zuid-Oost, zijn tijd op de kunstacademie in Utrecht en over de keer dat Madonna hem bij haar thuis uitnodigde nadat ze zijn korte films had gezien.

Het is inmiddels bijna drie jaar geleden sinds ze samen op de Dam stonden. „We waren destijds bang dat de aandacht voor meer diversiteit een tijdelijke hype was”, zegt Westrik. „En ja, de discussie is inmiddels afgezwakt, maar hij wordt nog steeds gevoerd en op meer plekken dan ooit.” Avalon: „Met dit boek hopen we een kleine bedragen te leveren en de flow in de conversatie te houden.”

Martika Avalon en Racky Westrik: Seat at the table, sattbook.com, 251 blz., 75 euro

Leven
NIEUWS

Kookboekschrijver Meera Sodha: ‘Als je bij mij thuis komt eten, krijg je deze gerechten’

admin
November 14, 2024
0

Na drie succesvolle kookboeken, Made in India, Puur India, Azië en een veganistische receptenrubriek in de Britse krant The Guardian verloor Meera Sodha het plezier in koken. Ze schrijft openhartig over die donkere periode in haar nieuwste boek Bij Meera aan tafel. „Ik heb heel lang in bed gelegen en maanden en maanden niet gekookt”, vertelt ze tijdens een videogesprek vanuit haar huis in Londen. De oorzaak noemt ze complex, maar de vele deadlines, een jonge baby en de coronapandemie hielpen niet. „Het was een opeenstapeling van alles in mijn leven waardoor ik mijn hoofd niet meer boven water kon houden en mijn weerstand volledig verdween.”

Het omslagpunt kwam toen ze zag dat haar man, die naast zijn baan alle zorg voor hun dochters en het huishouden op zich had genomen, brak. „Ik was zo met mezelf bezig dat ik me niet had afgevraagd hoe het met hem ging.”

Ze ging naar de keuken, pakte intuïtief wat ingrediënten, linzen, curryblad, citroengras en chilipepers, en maakte dahl. „Ik voelde een nieuwe energie in mijn vingertoppen, kon mijn longen voelen en weer ademhalen. Voor het eerst in lange tijd voelde koken anders, niet als een opgave.”

Ik was zo met mezelf bezig dat ik me niet had afgevraagd hoe het met hem ging

Sodha besefte toen dat dit was hoe ze wilde koken, eenvoudige gerechten voor haar man, dochters en zichzelf. En ze realiseerde zich hoe belangrijk ze de avondmaaltijd vindt. „Niet het ontbijt, niet de lunch, ik wilde alleen nog maar het avondeten maken.”

Het vermogen om een lekkere avondmaaltijd – de Engelse titel van haar boek is Dinner – op tafel te zetten noemt ze een ‘superkracht’. Ze kreeg weer plezier in koken; het voelde als een prestatie om iedere dag een maaltijd voor te bereiden en ’s avonds met haar gezin aan tafel te zitten. „Ik weet niet of dit voor iedereen geldt die mentaal door een diep dal is gegaan, maar ik was verdoofd, ik voelde niks meer. Door het klaarmaken van het avondeten voelde ik me geaard, ik had weer een doel.”

Bij moeder nog vlees

De recepten die ze in deze periode maakte vormden de basis van Bij Meera aan tafel. Ze noemt het haar meest persoonlijke boek. „Ik kookte altijd, maar het was nooit echt het soort eten waar ik van houd.” En dan aarzelt ze even. „Ik twijfel of ik dit woord moet gebruiken, maar het ging erom andere mensen te imponeren. Heel veel in deze wereld draait om indruk maken, waarom zou je anders nieuwe recepten verzinnen? Maar ik hou juist van eenvoudig eten. Als je bij mij thuis komt eten, krijg je de gerechten in dit boek.”

Door het avondeten voelde ik me geaard, ik had weer een doel

Die zijn allemaal vegetarisch. Alleen als ze bij haar moeder eet, eet ze nog weleens vlees. „Eten is niet alleen brandstof, maar ook nostalgie, plezier, geschiedenis en traditie, dus ik hou wat ruimte vrij voor mijn moeders kip curry of kip pilav, waar ik dol op ben.”

Sodha is de dochter van Indiase ouders uit Oeganda, die in 1972 het land moesten ontvluchten, omdat dictator Idi Amin de bevolking tegen de Indiase minderheid ophitste. „Ik heb geen plek om naar terug te gaan, ik kan niet naar het huis waar mijn ouders geboren zijn, de gemeenschap van toen is er niet meer. Daarom hou ik me vast aan de verhalen en de spullen die me verbinden met dat verleden.”

Ze staat op en komt terug met een houten lepel die haar dierbaar is, die ze van haar moeder kreeg en waar ze in haar boek over schrijft, net over als het koperen pannetje van haar oma en de beelden van de Hindoegoden Ganesha, Lakshmi en Annapurna in haar keuken. Ze staat weer op, pakt haar telefoon en laat ze zien. Ze is niet religieus, schrijft ze in haar boek, maar ‘door verbinding, traditie of rituelen’, geven ze haar ‘troost en het geluk dat ze nooit in haar eentje staat te koken’.

Haar ouders kwamen op het Engelse platteland van Lincolnshire terecht. „Wat mijn moeder aan mij heeft doorgegeven is dat koken je verbindt met tradities en in mijn geval was dat de Indiase Gujarati-keuken.” Gujarat is een deelstaat van India die aan Pakistan grenst.

De Indiase en Aziatische keuken zijn belangrijk voor Sodha, maar in Bij Meera aan tafel is de stijl veel uiteenlopender met invloeden uit bijvoorbeeld de Italiaanse en Egyptische keuken. De 120 recepten ademen de Londense diversiteit waar ze deel van uitmaakt. „Eten verandert met de omgeving en de mensen mee en dat omarm ik. Als ik iets van een andere cultuur gebruik, doe ik dat met respect en begrip voor de oorsprong, maar eten is ook een geweldig creatief medium.”

En eten is leuk, benadrukt ze. „Het moet leuk zijn. Hoewel de aanleiding voor dit boek verdrietig was, is het boek vrolijk geworden. Ik hou nu van mijn leven en als ik niet was ingestort, was ik zonder nadenken op oude voet door blijven gaan. Nu leef ik bewust en weet ik wat me gelukkig maakt.”

Dat zijn kleine dingen als zonlicht op haar gezicht, yogalessen, om drie uur klaar zijn met werken – en eenvoudige gerechten. „Ik heb aan dit boek echt met mijn hart en buik gewerkt. Wat ik er zo fijn aan vind is dat het me weer bij mezelf heeft gebracht.”

Leven
NIEUWS

In de Westelijke Tuinsteden zouden functioneel ingerichte woningen leiden tot ‘een gelukkiger gezinsleven en een vitale samenleving’

admin
November 13, 2024
0

Een halve eeuw geleden geleden verdween de verzuiling stilletjes uit Nederland. Maar in Slotermeer, de oudste van de Westelijke Tuinsteden van Amsterdam, zijn de restanten ervan nog zichtbaar. Daar staan in de Dobbebuurt ‘katholieke’ woningblokken van vijf verdiepingen tegenover ‘algemene’. De bewoners van de algemene, rechttoe-rechtaan-blokken moeten een trappetje op naar de entree van hun woningen. De katholieke blokken hebben daarentegen op de begane grond een soort kerkportalen als ingangen, met gemetselde bogen en eenvoudige tympanen. Boven de bogen zitten veelkleurige, half abstracte mozaïeken van de kunstenaar Theo Forrer. Met enige moeite vallen hierin onder meer ploegende boeren, zwoegende werklui en de hand van god te herkennen.

De door Nielsen Spruit en Van der Kuilen ontworpen algemene blokken zijn begin jaren vijftig gebouwd voor de algemene woningbouwvereniging Rochdale. De blokken die een katholieke woningbouwvereniging liet neerzetten zijn van Aat Evers en Geert Sarlemijn, twee traditionalistische architecten die omstreeks 1950 de cursus kerkelijke architectuur van pater-architect Dom Hans van der Laan volgden. Evers en Sarlemijn gaven hun bakstenen woondozen, waarvan enkele in de jaren tachtig helaas vaal wit zijn gestuct, niet alleen stichtelijke entrees maar ook natuurstenen lateien en vier dikke, bakstenen zuilen op de kopse kanten. Een naburig, ook door hen ontworpen blok met winkels en woningen heeft zelfs rijen witte zuilen met rare ionische kapitelen aan weerszijden van een boogvormige poort.

De stedenbouwkundige Cornelis van Eesteren, hoofd stadsontwikkeling in Amsterdam, zag de architectonische gevolgen van de verzuiling in Slotermeer met lede ogen aan. De hoofdontwerper van de Westelijke Tuinsteden hield niet van diversiteit. Het liefst had hij de enorme Amsterdamse uitbreidingswijken helemaal volgezet met radicaal modernistische architectuur. Van Eesteren en Sarlemijn en andere architecten die in Slotermeer hadden gebouwd vond Van Eesteren „kwalitatief op een laag peil” staan, schrijft Ineke Teijmant in het boekje De Dobbebuurt. Ze hadden er gezorgd voor een weerzinwekkende „kakofonie”, meende hij. De bewoners dachten hier anders over: zij vonden Slotermeer juist „gezellig gevarieerd”.

Goede smaak

Om de kloof tussen de smaak van Van Eesteren en die van de toekomstige bewoners van de Westelijke Tuinsteden te dichten, was in 1946 de stichting Goed Wonen opgericht. Uitgangspunt van Goed Wonen was dat smaak een kwestie van opvoeding is en de meeste Amsterdammers onopgevoed waren. „Slechts zelden treft men een interieur aan, waarin zuivere vormgeving, innerlijk evenwicht en harmonische kleurencombinatie ons het gevoel geven van werkelijke sfeer”, schreef de voorzitter van Goed Wonen (en Amsterdamse PvdA-wethouder van Volkshuisvesting) Jan Bommer in 1948 in het eerste nummer van het gelijknamige tijdschrift.

Om de lezers bij te brengen hoe ze hun interieurs konden zuiveren van zware balpootmeubelen en andere foute huisraad, schreef Goed Wonen niet alleen over „doelmatige” woninginrichting maar ook over kitsch en de vraag of massaproductie „een gevaar was voor onze persoonlijkheid”. Ook deed het tijdschrift de lezers een proefje aan de hand om vast te stellen of hun interieur ‘zuiver’ genoeg was: de melkflestest. De dikke, onelegante melkfles was „typerend voor onze tijd en voor de stand van onze natuur- en scheikunde” en past in elk „modern” interieur, zo legde de bedenker van de melkflestest uit. „Als u het beslist nodig vindt om de melk eerst over te gieten in een ‘mooi’ kannetje, dan is er ergens iets fout òf bij u òf bij uw interieur, want de fles is goed.”

In de jaren vijftig en zestig liet Goed Wonen twaalf modelwoningen inrichten in de Westelijke Tuinsteden. Wat de toekomstige tuinstedelingen daar toen zoal aantroffen, is te zien in de Van Eesteren Museumwoning, gevestigd in een woning in een algemeen blok in de Dobbebuurt. Hier staan de woon-, eet- en slaapkamer vol met huisraad die Goed Wonen had goedgekeurd, zoals de nog altijd populaire slaapbank van Mart Visser en een fauteuil van gebogen rotan. Aan de knalrode wand van de woonkamer hangen metalen wandrekken van het merk Pilastro, de keuken heeft een modulaire Bruynzeelkeuken van Piet Zwart en in de slaapkamer staan bedden van Auping met ‘hygiënische’ metalen spiraalbodems. Boven de eettafel hangt de beroemde en nog altijd geproduceerde PH 5-lamp van de Deense ontwerper Poul Henningsen.

De eerste modelwoning van de Westelijke Tuinsteden stond in Slotermeer en was in 1955 ingericht door Johan Niegeman, die in de jaren dertig in Stalins Sovjet-Unie had gewerkt. Daar werkte hij onder meer aan ‘sotsgorods’ als Magnitogorsk, nieuwe socialistische steden waar de Nieuwe Mens gestalte moest krijgen. De sotsgorods werden een faliekante mislukking en Niegeman moest in 1937, net als eerder de communistische architect Mart Stam, de Sovjet-Unie verlaten.

Betere mensen

Ook de Westelijke Tuinsteden waren bedoeld als een soort sotsgorods. Ontwerpers als Niegeman geloofden dat ‘zuiver’ ingerichte woningen betere mensen zouden maken van de bewoners. Mensen die zich omringen met melkflessen en andere ‘neutrale’ industrieel vervaardigde voorwerpen en meubels getuigen van een sterke persoonlijkheid, schreef Goed Wonen: „Zij hebben geen opvallende meubelen nodig in hun interieur om zichzelf tot recht te laten komen. Hoe eenvoudiger de meubelen, hoe beter de mens uitkomt.” Ook zouden functioneel ingerichte en hygiënische woningen leiden tot „een gelukkiger gezinsleven, een harmonieuze opvoeding van de kinderen en een vitale samenleving”.

De modelwoningen vielen lang niet bij alle bezoekers in de smaak. Velen vonden ze ‘kaal’ en ‘ongezellig’. En de degenen die er wel in iets zagen, konden de eenvoudige, maar desondanks dure huisraad meestal niet aanschaffen. Zo bleef het zuiver vormgegeven interieur alleen weggelegd voor een elite die ermee kon getuigen van hun goede smaak.

Museumwoning Van Eesteren. Freek Oxstraat 27, Amsterdam. Info: www.vaneesterenmuseum.nl/museumwoning

Leven
NIEUWS

Column | De oppaskat van Jan

admin
November 13, 2024
0

Mijn vriend Jan kwam bij ons eten. Van tevoren zei Willem: „Ik heb echt zin in vanavond. Jan gaat in ieder geval niet zo verschrikkelijk lopen jeremiëren over de toestanden in de wereld.” Daar verheugde ik me ook op, want ik kan er alleen tegen als ik zelf jeremieer.

Jan kwam bij het vallen van de avond binnen, een en al benen en glanzend kaal hoofd. Kaas klom als een kapucijnaapje tegen hem op, nestelde zich op zijn schoot en lispelde dat hij spaghetti carbonara wilde. Die kreeg hij, in een handomdraai door Jan bereid, maar vol en vet en bevredigend. De kaarsen brandden, er werd gegeten, buiten was het zacht novemberweer.

Jan woont in Leeuwarden, maar past in Amsterdam op een kat van achttien jaar oud, die allerlei medicijnen nodig heeft om door de dag te komen. Ik had weinig begrip voor de hele situatie. Een bejaarde kat in het licht van deze tijd vraagt te veel van iedereen, zeker op een avond als deze, die eindeloos moest duren. Ook heb ik mijn vader weleens een ongelukkig kuikentje, wiens hoofd verkeerd om aan zijn lijf zat, bij geboorte de nek om zien draaien. Toen zat het hoofd weer goed, maar daar was dan ook alles mee gezegd.

De kinderen gingen slapen. Willem bracht ze naar boven, aan tafel werd het even stil. Ik begon maar weer eens over het lot van vrouwen over de hele wereld. „Het is de alsof de wapens in je handen van suiker zijn, in een heel stroperige zich eeuwig herhalende droom”, fluisterde Jan en daarna, schel: „We kunnen er helemaal niks aan doen, vergeet die linkse lente.” We deden de gordijnen dicht. Willem kwam naar beneden, we moesten het er toch nog iets langer over hebben, je komt er niet onderuit. Dus vroegen we ons af waarom er zoveel stemmen zich laven aan de steeds grotere chaos, hoe die stemmen iedereen nog verder opdrijven, de waanzin willen laten heersen, de hoofdstad vol geweld en zij, juichend achter hun schermpjes verontwaardiging fingerend. „Het is nu wachten op Gavrilo Princip, en ondertussen verdringen ze elkaar om hem te mogen zijn”, zei ik en was geheel niet ontevreden met mezelf.

Toen begon Jan nonchalant The Waste Land te citeren en daarmee keerden we terug naar onze eigen, voor velen onuitstaanbare, veiligheid van oude teksten, liedjes, luisterend, in stille bewondering. Drie sukkels aan een keukentafel, met een stapel boeken, Medea en Cavalleria Rusticana. Een grote troost, maar één die moeilijk te vinden is, en daarom in het dagelijkse leven steeds verder uit zicht leek te verdwijnen.

De kat moest haar pillen, Jan vertrok even plots als hij gekomen was. Wij zaten nog even. Ik dacht aan Antigone die haar broer wilde begraven tegen de wens van de staat in. Daarna dacht ik aan mijn vader, die weigerde onze dode hond aan de dierenarts af te geven en hem achter in de tuin onder een appelboom begroef.

De volgende dag fietste ik met Kaas en Cléo katerig door onze straat. Op de hoek stond een verwarde man naar duiven te trappen. „Rot op, tyfusbeesten” schreeuwde hij. Toen kreeg hij er eentje onder zijn laars en stond met zijn volle gewicht op het beestje. Ik fietste met kloppend hart door en dacht aan de oppaskat van Jan. Moge het lieve dier voor eeuwig leven.

Luister naar