„You will always be my boo”, zingen twintig schoolgaande meisjes uit het Zuid-Afrikaanse township Masiphumelele naast Kaapstad. Het liedje gaat over Peter van Pels, de crush van Anne Frank, gebaseerd op de liefdesbrieven die ze hem schreef. „Sending all my hearts, ksks, sending all my hearts, ksks”, zingen de tienermeisjes. Ze maken een gebaar alsof ze met een verstuiver spuiten. „Ksks, ksks, my boo.”
In het kantoor naast het Anne Frank Huis kijkt de Zuid-Afrikaanse componist en geluidskunstenaar Philip Miller (60) met een brede glimlach naar het filmpje van de zingende meisjes. Miller is onder meer bekend door de muziek die hij heeft gecomponeerd voor film en televisie. In 2014 won hij een Emmy Award voor de muziek van de documentaire Miners Shot Down. Hij wijst naar het scherm van zijn laptop. „Hier stonden de meisjes voor het eerst in een opnamestudio”, zegt Miller. De opnamen van de meisjes zijn vlak na de coronapandemie gemaakt en worden aankomende week in het Anne Frank Huis in Amsterdam getoond.
Met de schoolmeisjes en verschillende lokale artiesten in Zuid-Afrika heeft Philip Miller de hedendaagse betekenis van Anne Franks leven muzikaal vertaald in het kunstproject Finding Beauty. De muziek waar Anne Frank zelf naar luisterde, zoals Mozart, vonden de meisjes drie keer niks. Het liefdesnummer voor Peter van Pels is daarom een mengeling geworden van laid-back r&b en het geluid van de kerkklok naast het Achterhuis.
Zelfgemaakte vlogs
Behalve het liefdesnummer hebben de meisjes zich door het dagboek van Anne Frank ook laten inspireren tot zelfgemaakte vlogs, geluidsinstallaties en radiofragmenten over hun eigen dagelijks leven. Ook het mooie-zinnenboek waarin Anne Frank zinnen opschreef uit boeken die zij in het Achterhuis las, was een inspiratiebron. „Denk aan al het moois dat je nog in en om je heen ziet en wees gelukkig”, leest een van de meisjes voor in een vlog. „Die zin raakt mij, omdat mijn eigen vader is overleden op de dag voordat mijn huis afbrandde”, zegt ze.
Volgens Philip Miller is Masiphumelele een moeilijke wijk, omdat zwarte Zuid-Afrikanen er nog altijd de gevolgen ondervinden van institutioneel racisme en er veel armoede heerst. „De meisjes zijn bijzonder kwetsbaar en krijgen te maken met vreselijk veel vooroordelen over vrouwen en zelfs gendergerelateerd geweld.”
Miller zag de meisjes sterker en zelfverzekerder worden door zich te identificeren met Anne Frank, haar kijk op de wereld en de manier waarop ze zich uitte in haar teksten. „Anne Franks leven is niet met dat van de meisjes te vergelijken, omdat ze zat ondergedoken en overleed. Maar door haar werk kregen de meisjes plotseling wel de macht om zichzelf ook voor te stellen in een ander leven als jonge vrouw.”
Tijdloos
Of het kunstproject in de toekomst ook ingezet kan worden met hedendaagse dagboeken of vlogs van meisjes in conflictgebieden als inspiratiebron? Miller denkt van wel. Volgens hem is het kunstproject tijdloos. „Het daagt ons uit om op een sympathieke manier na te denken over vergelijkende en parallelle geschiedenissen en trauma’s.”
Drie jaar geleden, een week voordat de nationale coronalockdown in Zuid-Afrika inging, begonnen de meisjes met het project. „Het was voor hen een extra moeilijke tijd, omdat de regering vrijwel niemand van hulp voorzag.” Maar Miller had er voor gezorgd dat de meisjes vanuit huis het project konden voortzetten. „We kochten smartphones met mobiele data voor ze, we kregen financiële steun van een filantropisch fonds in Zuid-Afrika en de ouders kregen een maandelijkse voucher om boodschappen te doen.”
Miller is als witte man opgegroeid tijdens de apartheid in Zuid-Afrika. „Daarom voel ik andere gelijkenissen met Anne Frank, de Holocaust, racisme en fascisme dan de meisjes”, zegt hij. „De meisjes hebben te maken met het feit dat apartheid nog altijd doorwerkt in het heden, zoals door economische tegenspoed. Zij voelen verwantschap met Anne Frank in de uitsluiting en de vooroordelen.”
Op zijn telefoon laat hij een filmpje zien van provisorische, zelfgeknutselde radio’s. Daaruit klinken vogels, auto’s, en vele andere geluiden. „Het zijn fragmenten uit het dagelijkse leven van de meisjes, die zij zelf hebben opgenomen.” De geluiden staan in schril contrast met het geruisloze Achterhuis van Anne Frank.
Drie van de meisjes, die inmiddels rond de 16 en 17 jaar zijn, zullen aanwezig zijn tijdens de expositie in het Anne Frank Huis. Miller heeft vorige week koffers en paspoorten voor ze geregeld, omdat ze niet eerder in het buitenland zijn geweest. In Nederland gaan ze onder anderen kennismaken met de jongerenvrijwilligers van het Anne Frank Huis. „De meeste meisjes zijn door het project gaan floreren en hebben de ambitie gekregen om verder te studeren. Helaas is dat niet voor iedereen mogelijk, omdat ze bijvoorbeeld thuis voor hun gezin moeten zorgen.”
