Sinds Luca in huis is, lijkt het soms alsof haar kinderen geheimtaal spreken. Aan tafel voeren Kars (13) en Lev (11) samen met hem scènes op waar hun moeder Eva (49) geen touw aan vast kan knopen – bijvoorbeeld die ene uit de Amerikaanse fictieserie The Office, waarin Jim voor de lunch chicken picatta with a side salad bestelt, waarna iederéén dat bestelt, behalve Dwight (aartsvijand van Jim) die met een ijzige blik voor een steak, rare kiest. Het is humor die je alleen snapt als je je hebt verdiept diep in deze serie over een bedrijf in papier en kantoorartikelen.
Lev speelt meestal de baas in die scènes en roept dan: „You’re fired!”
Eva: „Dan zeg ik altijd: ‘Nee lieverd, je kunt Luca niet ontslaan. Dat kan ik alleen.’”
Luca Vizziello (23) is de negende au pair in het gezin van Eva Jaspers. Op een druilerige vrijdagmiddag vlak voor de zomervakantie, na school en gitaarles, vóór schaken en atletiek, opent hij de voordeur in de Utrechtse Dichterswijk, terwijl de kinderen de trap afstommelen en Eva in de woonkamer nog snel een hap neemt uit een appel. „Ik heb een soort vakantiegevoel”, zegt ze. Normaal gesproken is ze nooit zo vroeg thuis van haar werk.
Vijf maanden geleden pakte Luca zijn koffers in Zuid-Italië en vertrok voor een jaar naar Nederland. Hij wil leraar worden, vertelt hij in het Engels, dus dit zag hij als een mooie kans om ervaring op te doen met kinderen. Eva en hij vonden elkaar via AuPairWorld, een wereldwijd platform, of in Eva’s woorden „een soort datingsite voor au pairs en families, maar dan zonder swipen”. Tijdens de eerste keer videobellen, klikte het meteen. Luca: „Eva had een superfijne energie. Ik dacht: als zij al zo geweldig is, dan heeft ze vast leuke kinderen.”
Imago
Het aantal gezinnen in Nederland dat gebruikmaakt van een au pair, neemt toe. Verstrekte de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) in 2019 nog 1.470 vergunningen voor au pairs van buiten de Europese Unie, in 2022 klom dat aantal naar 1.630 en een jaar later in november al naar 1.730 – een stuk meer dan voor de coronapandemie. Ook au-pairbureaus merken het, bleek vorig jaar uit een rondgang van de NOS: van de zeventien organisaties die geregistreerd stonden bij de IND, meldden twaalf dat ze de interesse in hun diensten was toegenomen. Negen bureaus leverden ook daadwerkelijk meer au pairs.
Daniëlle Plantinga, oprichter van Au Pair International, dat jaarlijks honderden gezinnen en au pairs koppelt, kan dat wel verklaren. „De wereld is steeds meer een dorp geworden, communicatie over grenzen heen is eenvoudiger dan ooit.” Daarnaast, vult collega Nienke Grootendorst aan, kampt de kinderopvang in Nederland al jaren met problemen. „Er zijn enorme wachtlijsten en weinig flexibiliteit.”
Verstrekte de IND in 2019 1.470 vergunningen voor au pairs, in 2022 klom dat aantal naar 1.630, een jaar later in november al naar 1.730
Ja, het elitaire imago van au pairs is ze bekend. Je moet ruimte hebben voor een extra persoon in huis, zegt Grootendorst, maar als je het vergelijkt met de kosten van het kinderdagverblijf – met een gemiddeld uurtarief 10,50 euro – vallen die van een au pair volgens haar echt mee. „Vanaf 500 euro per maand kan een au pair tot dertig uur per week op drie kinderen passen.”
Ook het beeld van afwezige ouders die de opvoeding uitbesteden, wil ze graag bijstellen. Families maken via het programma kennis met een andere taal en cultuur, zegt ze, en dat vergt juist inspanning. „Een au pair is absoluut geen nanny. Iemand wordt tijdelijk onderdeel van je gezin.”
Lees ook
Nadine was alweer hun vierde au pair
Verblijfsvergunningen
De au pair is een Europees verschijnsel. Het betekent letterlijk ‘op gelijke voet’ of ‘wederzijds’ en dook voor het eerst op in de late negentiende eeuw, als verwijzing naar Engelse jonge vrouwen die naar Frankrijk reisden om – in ruil voor het geven van lessen in hun eigen taal – Frans te leren.
De au pair zoals we die nu kennen, kwam op na de Tweede Wereldoorlog toen dienstbodes duurder werden, maar reizen juist goedkoper en vrouwen tegelijkertijd op zoek gingen naar manieren om zich te ontwikkelen. In 1969 werd de European Agreement on „au pair” Placement opgesteld, een overeenkomst over onder meer de leeftijd van een au pair (tussen de zeventien en dertig jaar), de verblijfsduur (een jaar) en werktijden (destijds niet meer dan vijf uur per dag en dertig uur per week).
Ondanks internationale afspraken bleek de regeling in de praktijk kwetsbaar. Zo kwam in 2014 uit WODC-onderzoek naar voren dat de helft van de au pairs meer werkte dan toegestaan, en waren er signalen dat jonge mensen enkel naar Nederland kwamen om geld te verdienen of na het verlopen van hun verblijfsvergunning niet vertrokken. Sinds tien jaar mogen gastgezinnen daarom niet langer zonder tussenkomst van een bureau een au pair naar Nederland halen. In 2022 werden de regels verder aangescherpt: au pairs mogen nu bijvoorbeeld geen eigen kinderen hebben, niet getrouwd zijn en niet ouder zijn dan 26 jaar. Het ‘zakgeld’ is maximaal 340 euro per maand.
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data118805642-daa446.jpg|https://images.nrc.nl/GXzNrpeR_wASHngJYhIduFH5uoI=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data118805642-daa446.jpg|https://images.nrc.nl/o8xh7GlIuQGgylSOTAUCZ7p3f_8=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data118805642-daa446.jpg)
Afhankelijkheidsrelatie
FairWork, een stichting die optreedt tegen uitbuiting, ziet echter nog geen waterdicht beleid. Ook ongehuwde, jonge vrouwen zonder kinderen kunnen in een kwetsbare positie zitten, zegt programmacoördinator Franny Parren. „Bijvoorbeeld door armoede of verantwoordelijkheid voor zieke familieleden in hun land van herkomst.” Daarnaast is het werk „intrinsiek kwetsbaar” omdat het in de privésfeer wordt gedaan en sprake is van een afhankelijkheidsrelatie. „We zien dat au pairs misstanden niet altijd durven aan te kaarten of niet weten waar ze terechtkunnen.”
De stichting vreest dat het misbruik van de regeling samen met de groeiende vraag toeneemt. FairWork kreeg de eerste helft van dit jaar al zeventien meldingen, terwijl dat er in heel 2023 tien waren. Die klachten, zegt Parren, zijn vaak een combinatie van te veel uren werken, zwaar en ongeoorloofd werk zoals zorg voor kinderen met speciale behoeften, intimidatie of een gebrek aan privacy of bewegingsvrijheid. Een arbeidsovereenkomst zou mensen die vanuit het buitenland komen om inwonend huishoudelijk werk te verrichten of zorg te verlenen, volgens haar beter beschermen.
Luca is een soort grote broer die met de jongens gaat voetballen en over zijn dates vertelt
„Net als FairWork willen wij het aantal meldingen het liefst terugbrengen naar nul”, zegt Plantinga van Au Pair International. Het bureau hanteert een „zerotolerancebeleid” voor gastgezinnen die de regels overtreden en nodigt FairWork standaard uit voor de welkomstbijeenkomsten voor nieuwe au pairs. Collega Grootendorst benadrukt dat de bureaus een wettelijke informatieplicht hebben, wat betekent dat ze overtredingen, maar ook zaken als de geboorte van een baby in een gastgezin, direct aan de IND moeten doorgeven.
Daarnaast geldt een zorgplicht: bureaus moeten gastgezinnen en au pairs zorgvuldig selecteren en zo goed mogelijk begeleiden. „Een verloren paspoort, heimwee, een gemiste trein – iedere au pair heeft wel een probleempje”, zegt Grootendorst. „Daar zijn we dagelijks mee bezig.”
Minderheid
„No, no, no!” Luca springt op en trekt een sprintje naar de keuken. Uit zijn ooghoeken heeft hij gezien dat Mau, de kat, op het koffiezetapparaat is gesprongen en het op de melkschuimer heeft voorzien. In de woonkamer demonstreren Kars en Lev intussen wat ze doen op vrijdagmiddag wanneer hun moeder nog aan het werk is: stoeien, liefst met een bezemsteel als wapen. Of dansen – Lev kent alle pasjes van Joost Kleins ‘Europapa’ uit zijn hoofd.
Een jaar of tien geleden, zegt Eva Jaspers, was een au pair nooit bij haar opgekomen. Maar toen werd haar partner ziek en negen maanden later ging hij dood. Eva – inmiddels hoogleraar sociologie – wilde haar werk aan de universiteit graag voortzetten. „Ik wist: als ik nu thuis ga zitten, worden we allemaal ongelukkig.” Maar haar familie woonde niet bepaald om de hoek en ook toen al was het lastig opvang te vinden. „Ik was zo veel tijd kwijt met alles regelen.”
De eerste au pair, Taylor, kwam uit Amerika. Het was nog in de fase, zegt Eva, dat ze soms kotsend op de grond lag van verdriet. „Ik zie haar nog staan die eerste ochtend, hier in de keuken. Ze vroeg: wil je ook een kop koffie? En… Ik brak gewoon. Maandenlang had ik alleen maar voor anderen gezorgd.” Taylor is nog steeds in hun leven. „Ze noemt mij haar sister-aunt-mom-friend.”
Wennen
Na Taylor kwamen er nog meer au pairs uit Amerika. Ook uit Australië, Zuid-Afrika en Mexico. Vijf keer een vrouw, vier keer een man. Als mannelijke au pair, zegt Luca, ben je heel, héél erg in de minderheid. „Het was moeilijk om een plek te vinden.”
Eva: „Ik weet dat de jongens het juist fijn vinden: Luca is een soort grote broer die met ze gaat voetballen en over zijn dates vertelt.”
We moeten niet naïef zijn, overal in de maatschappij zijn er rotte appels, helaas ook onder au pairs en gastgezinnen
Het begin is altijd even wennen, zegt Lev. „Dan voelt het gênant en raar, opeens een vreemd iemand in huis.” Kars: „Er zijn momenten waarop je liever alleen thuis wilt zijn of mensen om je heen hebt die je goed kent. Maar na een tijdje is het een beetje als familie.”
Luca voelt zich na vijf maanden behoorlijk thuis in Utrecht. „Het is hier zo relaxed en open-minded, je kunt dragen wat je wil, nobody cares.” Zijn nieuwe rol voelt steeds vanzelfsprekender. „Ik hoor mezelf tien keer per dag zeggen: ‘Was je handen!’ Ja, ik begin de dingen geloof ik steeds meer uit het oogpunt van een moeder te zien.”
Lees ook
En of de ouders in ‘Au Pairs’ hulp nodig hebben. De vraag is of vier Hollandse meisjes volstaan
