Zomeravondgesprek: ‘Een zieke samenleving maakt iedereen ziek. In Rusland had ik allerlei vooroordelen’

Posted on by admin

Nanci Adler en Maxim Osipov.

Foto Merlijn Doomernik

N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.

Interview

De Amerikaanse historica Nanci Adler weet wel zeker dat Vladimir Poetin nooit voor een oorlogstribunaal zal verschijnen. De Russische schrijver Maxim Osipov denkt dat de meeste Russen na de oorlog in Oekraïne zullen zeggen: ‘Het is voorbij, vergeet het toch.’

Er bestaat geen betere locatie om over oorlog en oorlogsmisdadigers te praten dan het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie (NIOD) aan de Amsterdamse Herengracht. Veel in dit voormalige stadspaleis van een schatrijke plantagehouder ademt het Nederlands koloniaal verleden. Houten lambriseringen, kroonluchters, manshoge spiegels, een voormalige eetzaal met beschilderd cassetteplafond.

Van 1946 tot 1948 diende het pand als tribunaal voor oorlogsmisdadigers. Maar sinds 1997 heeft het NIOD met zijn archieven over de Tweede Wereldoorlog er zijn onderkomen. Hier werkt de Amerikaanse historica Nanci Adler (60) als Ruslandkundige en hoogleraar. Al meer dan 35 jaar woont ze in Nederland, waar ze trouwde met een journalist. Ze kregen een tweeling.

We zitten in de vergaderzaal, die gedomineerd wordt door een porseleinen tegelkachel, met tegenover Nanci Adler de Russische schrijver en cardioloog Maxim Osipov (59). Kort na de Russische invasie in Oekraïne, op 24 februari 2022, verliet hij zijn geboorteland, omdat hij niet meer in het Rusland van Poetin wilde leven.

Ze kennen elkaar nog niet, maar zijn enthousiast over hun ontmoeting. Ook omdat ze zo intensief, maar op totaal verschillende wijze, verbonden zijn met Rusland. Hoe hebben de gebeurtenissen de twee beïnvloed?

Adler was tijdens de invasie, op 24 februari 2022, in Griekenland, op een conferentie over genocide en misdaden tegen de menselijkheid. „Ik heb meteen contact opgenomen met vrienden in Moskou om te vragen of ik ze kon helpen”, vertelt ze.

Ik denk dat we veel meer open moeten staan voor Russen die zich verzetten en onder vuur liggen

Osipov bevond zich die dag met zijn vrouw en zoon Vasili, ook een dokter, in hun huis in de Russische provinciestad Taroesa, 140 kilometer zuidelijk van Moskou. „We werden die ochtend wakker in shock en begonnen het nieuws te volgen. ’s Avonds zijn we in het stadscentrum gaan protesteren. Ik had een spandoek bij me met de tekst ‘Kaïn, waar is je broer Abel?’. Tenslotte beweerde het Kremlin dat Russen en Oekraïners broeders waren.” Maar omdat het vroeg donker was, kwam er bijna niemand opdagen. „De politie liet ons ongemoeid: Taroesa is klein en ze kenden ons uit het ziekenhuis.”

De volgende dagen schreef Osipov een opinieartikel over de oorlog voor een Spaanse krant, dat ook in de Los Angeles Times en de Volkskrant zou verschijnen. „Op dag zes belde een vriend, een Euripides-kenner. Uit woede wilden we ons gaan bezatten. Maar even later zegde hij die afspraak af, omdat hij het land uit wilde. Geruchten gingen over de staat van beleg, mobilisatie, sluiting van de grenzen. Ik realiseerde me toen dat ik al zevenentwintig jaar onder het communisme had geleefd en niet de rest van mijn leven in een fascistische staat wilde doorbrengen.”

Adler hoort hem verbijsterd aan en vraagt: „En toen deden jullie gewoon de deur achter je dicht en lieten alles zomaar achter?”

Osipov: „Ja. Ik dacht echt dat mijn leven voorbij was, dus ik had weinig bagage. We namen het vliegtuig naar Jerevan, waar mijn Euripides-vriend al was. We hebben ons toen alsnog bezat. Vervolgens ben ik brieven aan vrienden en kennissen gaan schrijven met de vraag of ze ergens een onderkomen voor me wisten. Zo kreeg ik voor drie maanden een plaats aan het Wissenschaftskolleg in Berlijn, daarna nodigde de Universiteit Leiden mij uit om Russische literatuur te komen geven.”

Tegen zijn gezin zei Osipov dat hun vertrek voorgoed was. Hij wil dan ook niet meer terug naar Rusland, hoogstens voor de zomervakantie of Oud en Nieuw. „Ik wil in een gezonde samenleving wonen.”

Maxim Osipov. Foto Merlijn Doomernik

Adler: „Dus niet alleen de oorlog gaf de doorslag?”

Osipov: „Een zieke samenleving maakt iedereen ziek. Zo had ik in Rusland allerlei vooroordelen, bijvoorbeeld over etnische minderheden zoals Georgiërs en Tadzjieken. Daarvan ben ik nu verlost. Ik leid hier een nieuw, gezond leven.”

Adler merkt op dat de Amerikaanse samenleving eveneens ongezond is. „De kwaliteit van leven is er evenmin goed.”

Ook bij Adler kwam de oorlog binnen met een dreun. Vanaf maart 2022 ging ze wekelijks naar Amstelveen om als tolk Oekraïense gezinnen bij te staan. „Al in 2005 riep ik dat het de verkeerde kant op ging in Rusland en we Poetins uitspraken serieuzer moesten nemen, al kon niemand vermoeden waartoe die zouden leiden. Natuurlijk was 24 februari 2022 een shock, maar er waren al zoveel signalen. En toen het eenmaal gebeurde, waren we er niet op voorbereid. Veel van mijn vrienden in Rusland zeiden dat het allemaal wel goed zou komen. Aan de andere kant hoorde ik over Russische vrienden die Poetins narratief onderschreven, en dat maakte me van slag.”

Osipov: „Heus, ken jij zulke mensen?”

Psychisch heeft Poetin het niveau van een verveelde puber, die met veel geld en stoerdoenerij indruk wil maken

Zelf is hij geen vrienden kwijtgeraakt na de inval in Oekraïne, maar wel na de annexatie van de Krim in 2014. „Ik heb toen gebroken met mijn neef, die leuke moppen kon tappen. Hij herhaalde de hele tijd maar wat hij op de staatstelevisie had gezien. Ik zei hem dat als ik hem zou missen, ik alleen de tv maar aan hoefde te zetten.”

We zitten inmiddels al uren bijeen in de statige vergaderzaal. Het gesprek is er een vol herkenning en ontdekking, van wederzijdse vrienden in Rusland, gedeelde ervaringen uit de Sovjetjaren en de gedeelde kennis van geschiedenis en literatuur. Regelmatig vliegen namen over tafel van bekende, gevangen of gevluchte (en voor een breed publiek vaak onbekende) Sovjet-dissidenten. Russen die hun leven wijden aan de strijd tegen terreur en die ze beiden kennen.

Dan komt het gesprek op de Verenigde Staten en Rusland. Zo weet Adler nog goed hoe ze begin jaren 80 als 21-jarige student naar Moskou vertrok. „De VS onderhielden toen geen diplomatieke betrekkingen met de Sovjet-Unie. Je kon er alleen komen met een vlucht van PanAm naar Helsinki en vandaar naar Moskou.” Nog goed herinnert ze zich de sensatie om achter het IJzeren Gordijn te zijn, ook omdat zij als buitenlandse door de geheime dienst geschaduwd werd. „Er bestond toen zelfs geen plattegrond van Moskou. Een van mijn hoogleraren had me voor vertrek een kaart van de CIA gegeven, zodat ik de weg kon vinden. Toen ik na een maand weer terugkeerde in Helsinki, was het alsof zwart-wit ineens kleur kreeg.”

Osipov reisde in 1989 in omgekeerde richting, van Moskou naar San Francisco, om een schoolvriend te bezoeken die naar de VS was geëmigreerd. Ook hij vloog met PanAm. „Ik herinner me nog de enorme, bomvolle freeway. Voor het eerst zag ik echt verkeer.”

Twee jaar later was hij weer in de VS, nu om zich aan de Universiteit van Californië te specialiseren in de elektrocardiografie, het meten van de hartspier. Toen eind 1991 de Sovjet-Unie instortte, keerde hij spoorslags naar Moskou terug. „Ik wilde mijn land helpen. En bovendien was mijn vader net aan leukemie overleden en moest ik ineens voor mijn familie zorgen. In Rusland was geld niets meer waard. Zelfs voor een dokter was het moeilijk om wat te verdienen. Daarom besloot ik zieke emigranten te begeleiden die naar Amerika wilden. Ik heb zo’n veertig reizen naar de VS gemaakt. Dat verhaal staat in mijn bundel De wereld is niet stuk te krijgen.”

Hij overhandigt Adler een exemplaar van die verhalenbundel en vertelt over het handboek elektrocardiografie dat hij schreef. „Ik was 27 en zag het als een missie om medische boeken uit het Engels naar het Russisch te vertalen.” Het was het begin van een succesvolle medische uitgeverij, die hij jarenlang bestierde.

Lees ook de NRC-recensie (●●●●●) van de verhalenbundel van Osipov: Jonge vrouwen verkopen zich aan duistere oligarchen in de hoop op een beter leven

Mensenrechten

Adlers Joodse grootvader vluchtte in 1920 vanuit Rusland naar de VS vanwege de pogroms. Zijzelf ging in 1988 vanuit Amsterdam, waar ze inmiddels Ruslandkunde studeerde, terug naar New York om zich daar een tijdje in te zetten voor Joodse vluchtelingen uit de Sovjet-Unie. Het wekte haar belangstelling voor de mensenrechten. In de hierop volgende jaren reisde ze regelmatig naar Moskou om voor haar doctoraalscriptie onderzoek te doen naar de in 1987 opgerichte – en vorig jaar door Poetin gesloten – mensenrechtenorganisatie Memorial, die ook onderzoek deed naar de Stalinterreur. Ondanks de repressie zag ze in Moskou een civil society opkomen. Ook raakte ze bevriend met de (in 2017 gestorven) historicus Arseni Roginski, een van de oprichters van Memorial.

Ze haalt een foto uit 1990 uit haar tas waarop ze Roginski in Moskou interviewt. „Ik sta daar met een enorme cassetterecorder, waarop ik onhandig aantekeningen maakte. Je ziet hem denken: wie is dit meisje? Als zoon van een Goelagslachtoffer was zijn leven met de geschiedenis van de repressie verbonden. Terugkijkend besef ik nu pas hoe het allemaal begon.”

De Stalinterreur heeft ook in Osipovs familie sporen nagelaten. Een deel van zijn Joodse verwanten is in 1941 door de nazi’s in Oekraïne vermoord. „Mijn grootvader wist met mijn vader te ontkomen naar Oezbekistan. Daar stierf hij in 1943. Mijn vader was toen dertien en moest gaan werken. Hij werd elektricien. In 1947 belandde hij op een fabriek in [de zuid-Russische stad] Taganrog, waar hij opklom tot hoofdingenieur. Maar in 1950 werden daar alle Joden ontslagen. Ze hadden zogenaamd radiolampen gestolen. Tot aan Stalins dood in 1953 had mijn vader geen baan. Later vond hij opnieuw werk als ingenieur. Ook begon hij te schrijven, al mochten zijn verhalen niet worden gepubliceerd. In 1974 lukte dat toch, in het literaire tijdschrift Novy Mir, wat heel wat voorstelde.”

Op een kaart is Europa gevoegd bij Rusland, het ‘Derde Rijk’, en wordt Afrika ‘het kalifaat’ genoemd. „Poetin vindt dat geweldig.”

Hij haalt nu het utopische non-fictieboek Het Derde Rijk. Rusland zoals het had moeten zijn tevoorschijn. Het is geschreven door de inmiddels overleden Russische zakenman en Doema-voorzitter Michail Joerjev. Het boek schetst een imperialistisch wereldbeeld zoals Poetin het nastreeft. Op een kaart is Europa gevoegd bij Rusland, het ‘Derde Rijk’, en wordt Afrika ‘het kalifaat’ genoemd. „Poetin heeft het van kaft tot kaft gelezen en vindt het geweldig.” Adler: „Precies daarom hadden we beter moeten luisteren naar wat Poetin vanaf 2005 zei.”

Beiden geloven echter niet dat Poetin van plan is de Sovjet-Unie te herstellen of Europa in te lijven. Hij zou alleen uit zijn op het behoud van de absolute macht. Daarbij verzint hij een verhaal dat een zo groot mogelijk deel van de Russische bevolking aanspreekt. „Het doet er niet toe of het waar is, als het maar als waarheid wordt verpakt”, zegt Adler.

Osipov: „Psychisch heeft Poetin het niveau van een verveelde puber, die met veel geld en stoerdoenerij indruk wil maken. En hij is heel kwaadaardig.” Adler valt hem bij: „Poetin is niet iemand van grote ideeën, het enige wat hij wil is macht.”

Aan het einde van de middag wandelen we van het NIOD dwars door het drukke Amsterdamse centrum naar het Auschwitz-monument in het Wertheimpark. Terwijl Adler als eerste op de foto gaat, toont Osipov op zijn mobieltje foto’s van zijn houten huis in Taroesa: een grote datsja midden in het groen.

Taroesa is geen gewone Russische provinciestad, zegt hij. „Het bloeit, er komen veel toeristen. Volgens overlevering gaven de Tataren de stad zijn naam: ‘ta Roes’ – daar is Rusland – maar niemand die het zeker weet.”

„Maxim! Jouw beurt!” roept Adler.

Nanci Adler. Foto Merlijn Doomernik

Hoe heeft zij het wonen in Rusland ervaren? „De eerste keer in Moskou sliep ik in het Intourist-hotel bij het Poesjkinplein en liep er prompt schurft op vanwege de luizen. Gelukkig bestaat het niet meer. Later ging ik met mijn kinderen graag nacho’s eten bij een Mexicaan om de hoek.”

Sinds 2019 is ze niet meer in Moskou geweest, eerst vanwege de pandemie en daarna door de oorlog. Maar ze vindt de stad nu veel mooier en schoner dan in de jaren 90. „Een beetje zoals Zwitserland”, lacht ze.

En daar komt Osipov alweer aanlopen, die haar woorden opvangt. „Moskou heeft tegenwoordig een esthetiek met fascistische trekjes”, zegt hij. „Het lijkt er wel een crematorium. Burgemeester Sobjanin heeft iedere straat bekleed met betonnen tegels.”

„Wil jij dan terug naar het Moskou van vroeger, waar je niets kon kopen?” vraagt Adler.

In restaurant De Plantage, bij de ingang van Artis, komt het gesprek op de gebeurtenissen van eind 1991, toen de Sovjet-Unie ineenstortte. Een moment van waarheid, dat jaren van vrijheid opleverde. Maar nu is dat voorbij. Adler: „Het enige waar we op kunnen hopen, is dat er wat lucht komt in de Russische samenleving. Zoals in de jaren vijftig en zestig, en eind jaren tachtig. Toen kwam er veel informatie los over de Stalinterreur.”

Osipov: „Maar er is een enorm verschil tussen Russen van toen en nu. Vroeger had je in Rusland veel ingenieurs, mathematici. Voor hen was twee plus twee gewoon vier, daar was geen twijfel over. Maar tegenwoordig zijn Russen allemaal econoom of jurist en is hun eigen positie belangrijker dan de waarheid. In hun wereld kan twee plus twee net zo goed vijf zijn, of honderd, zoals het uitkomt. Alles is relatief.”

Adler: „Zo gaat het altijd. Ik kende een jonge, briljante jurist die zich in 2019 inzette voor het lot van kinderen die niet terug mochten naar de geboorteplaats van hun naar de Goelag gedeporteerde ouders. De jurist gooide het over een andere boeg, die van sociale huisvesting, en toen mochten ze ineens wel naar huis. Je moet in Rusland altijd het doel scherp voor ogen houden, en dan uitproberen welke route je ernaartoe voert.”

Osipov: „Maar Russen zijn vreselijk passief. Ik weet nog dat ik die documentaire zag, waarin Navalny de FSB’er opbelt die hem heeft vergiftigd en die hij dan met de waarheid confronteert. Ik wist zeker dat die film een revolutie teweeg zou brengen. Zestig miljoen views kreeg de film op YouTube! Maar er gebeurde helemaal niets. Ik denk dat ook Navalny zich daarop verkeken heeft. Hij kwam in 2021 terug naar Rusland, als uitdager van het Kremlin. Maar hij werd gewoon in de gevangenis gegooid en dat was het.”

De periode van repressie duurt nu wel erg lang, er moet hierna toch een periode van liberalisering komen

Osipov kent de Russische oppositieleider persoonlijk. „In 2012 sprak ik hem twee uur lang. Daarna werd ik gevraagd of ik minister van Gezondheid wilde worden als hij ooit de verkiezingen zou winnen. Ik wilde liever minister van Cultuur zijn, zodat ik musea en theaters kon bezoeken in plaats van ziekenhuizen. Maar die post was al vergeven.” Hij lacht en neemt een slok van zijn oranjekleurig aperitief. .

Wat vindt hij van de kritiek op Navalny vanwege diens vroegere nationalistische uitspraken en zijn gebrekkige aandacht voor het oorlogsleed in Oekraïne? Osipov: „Hij spreekt zich hardop uit tegen de oorlog. Hij kreeg ook kritiek omdat hij gezegd heeft dat de Krim geen broodje ham is dat je heen en weer kunt schuiven. Navalny is een politicus die president wil worden. En de Krim ís geen broodje ham! De illegale annexatie ervan is een ernstige kwestie, die een serieuze oplossing behoeft. De oorlog maakt politieke gesprekken daarover nu onmogelijk.”

Soms krijgt Osipov brieven van boze Oekraïners. Hij leest een mail voor die hij onlangs ontving naar aanleiding van het door hem opgerichte literaire exil-tijdschrijft De vijfde golf. „Niet-geachte heer Osipov”, staat er. „Ik geloof niet dat het concept vrijheid in de Russische context kan bestaan en ik ben niet geïnteresseerd in Rusland-gerelateerde zaken en al helemaal niet in Russische literaire uitgaven. Russische liberalen doen zich voor als slachtoffers van een regime dat zij jaren hebben gesteund. Doe mij een plezier en spaar me uw mailings.” Hoewel hij vermoedt dat sommige van die brieven zijn opgesteld met behulp van ChatGTP, begrijpt hij die Oekraïners goed. „Ik veroordeel ze niet en zal daarover nooit in discussie gaan.”

De foto’s van dode Oekraïense kinderen die hij soms toegestuurd krijgt, raken hem wel. „Ik wéét hoe dode kinderen eruit zien, ik ben tenslotte arts. Eerlijk gezegd denk ik dat deze mensen geen eigen gevoelens meer hebben en door mij die foto’s te sturen nog iets daarvan proberen te redden. Het is wreed, maar zo gaat het in elke oorlog. Ik snap het helemaal. Na de oorlog werden alle Duitsers nazi’s genoemd. Maar om alle Russen nu als één agressor op een hoop te gooien, dat is…, dat is…”

Cancelcultuur

Adler knikt instemmend. Ze is bezorgd over de cancelcultuur in het westerse Rusland-debat. Ook zij begrijpt het anti-Russische sentiment, maar vindt dat er te weinig onderscheid wordt gemaakt tussen Russen die het regime steunen en zij die gevlucht zijn of juist in Rusland bleven en worden onderdrukt. „We moeten ieder zaadje civil society in Rusland koesteren. Zoals met de Nobelprijs voor de Vrede, die naar een Oekraïense, Wit-Russische en Russische organisatie ging. Daarop kwam veel kritiek vanuit Oekraïne, maar ik vond het een goede keuze. In Rusland bracht die prijs Memorial in een lastig parket toen het regime zei: zie je wel, het zijn buitenlandse agenten.”

Zijzelf nomineerde Memorial meermaals voor de Never Again Auschwitz-prijs, een gevoelige kwestie. „Ik denk dat we veel meer open moeten staan voor Russen die zich verzetten en onder vuur liggen. Natuurlijk, Oekraïners liggen letterlijk onder vuur, Russisch vuur. Maar tegelijkertijd is in Rusland een stille oorlog gaande tegen iedere vorm van oppositie. Door middel van intimidatie, onwettelijke arrestaties en jarenlange celstraffen.”

Osipov vult aan dat Russen het recht niet hebben om te klagen, maar dat het wel belangrijk is om duidelijk te maken dat de Russische taal niet aan de staat toebehoort. „Iedereen die Russisch kent mag die taal de zijne noemen.”

Het hoofdgerecht komt op tafel: gebakken kabeljauwfilet voor Adler en steak bavette voor Osipov. Adler vraagt ook om ijsklontjes voor in haar witte wijn. „Dat gaan jullie zeker opschrijven. Maar ja, ik ben nu eenmaal een echte Amerikaanse!”

Omgang met het verleden

We krijgen het over haar vakgebied: rechtspraak in relatie tot regimewisselingen. „De Duitsers hebben een betere term: Vergangenheitsbewältigung, de verwerking van en de omgang met het verleden. Het gaat over het rechtzetten van grootschalige misdaden middels waarheidscommissies, tribunalen en herinneringsculturen. Dit begon in Neurenberg, en daarna had je de waarheidscommissies in Latijns-Amerika en Zuid-Afrika. In Rusland deed de kans voor een Russisch ‘Neurenberg’ zich in 1992 voor, maar de focus lag toen op economische transitie.”

Acht zij het mogelijk dat Poetin voor een tribunaal verschijnt? „Dat zou geweldig zijn, maar het zal nooit gebeuren. Ik denk ook niet dat Poetin zich daar zorgen over maakt. Geen enkele dictator doet dat.”

Volgens Adler moeten boetedoening en verandering van binnenuit komen om een kans van slagen te hebben. Ze vertelt over Zuid-Afrika, waar een Waarheids- en Verzoeningscommissie de enige manier leek om een burgeroorlog af te wenden. „Dat werd een voorbeeldige situatie, maar lang duurde het niet. Twintig jaar later kent Zuid-Afrika nog altijd verdeeldheid, racisme en armoede.”

Ze acht het onwaarschijnlijk dat Rusland onder de huidige omstandigheden zo’n stap kan zetten. „De makkelijkste manier om het verleden onder ogen te komen, is het wissen van de zwarte bladzijden. Of door te zeggen dat die nodig waren voor de opbouw van het land. In Rusland worden slachtoffers herdacht, maar blijven de daders buiten schot. Alsof het stalinisme een natuurramp was, waar niemand schuld aan heeft.” Toch wil ze optimistisch blijven over de toekomst. „De periode van repressie duurt nu wel erg lang. Er moet hierna toch een periode van liberalisering komen, zo is het vrijwel altijd gegaan.”

Osipov vreest dat slechts weinigen van zijn landgenoten straks staan te springen om rekenschap af te leggen voor de misdaden die uit hun naam worden gepleegd in Oekraïne. Hij noemt ze passief en bewegingloos. Ter illustratie vertelt hij een verhaal over een ziekenhuis waarin alle verpleegsters op Poetin stemden. Niet omdat ze fan van hem waren, maar omdat ze bang waren voor de baas. „Ze gaan op vakantie naar de Krim alsof er niets aan de hand is, maar groot enthousiasme voor Poetins fascisme tonen ze ook niet. Als de oorlog afgelopen is, zullen ze zeggen: ‘Het is voorbij, vergeet het toch’.”

Dat Russen compromissen sluiten met hun geweten, snapt hij. „Was een arts in een ziekenhuis in nazi-Duitsland een collaborateur? Misschien niet. Maar van het ene compromis komt het andere en vroeg of laat word je door de waarheid ingehaald.”

Een versie van dit artikel verscheen ook in de krant van 5 augustus 2023.

Related Posts

17 redenen waarom we Mannendag elke dag zouden moeten vieren

  • admin
  • November 18, 2024
  • 0

Er was al een column af voor deze week, alles stond al netjes klaar, toen ik zondagnacht ineens badend in het zweet wakker schrok en me bedacht: het is dinsdag mannendag!

Zo gaat het altijd. Het hele jaar gaat het alleen maar over vrouwen. Die het zo zwaar hebben om huishouden en werk te combineren. Die minder salaris krijgen voor hetzelfde werk, seksueel geïntimideerd worden, en ondervertegenwoordigd zijn in de boardroom.

Met als hoogtepunt 8 maart, Internationale Vrouwendag. Waarop je de hele dag wordt doodgegooid met rapporten en studies dat het allemaal nog veel erger is geworden. Nooit eens aandacht voor de man.

En dat terwijl er dus ook een Internationale Mannendag is! Op 19 november dus. Maar die gaat altijd geruisloos voorbij en áls er al iemand iets over zegt, wordt hij weggelachen.

Mannen hebben geen extra aandacht nodig. Die redden zich wel. „Het is elke dag al Mannendag”, hoor je dan wel eens. Terwijl mannen het dus allesbehalve makkelijk hebben!

Dat vinden ze zelf trouwens ook. Vorig jaar mei bleek uit onderzoek van het EenVandaag-opiniepanel onder 32.822 respondenten dat 40 procent van de mannen vindt dat ze het momenteel zelfs zwaarder hebben dan vrouwen in Nederland!

Hoog tijd dus om deze rubriek eens HELEMAAL schoon te vegen en alle redenen waarom we Mannendag elke dag eens serieus zouden moeten gaan vieren op een rijtje te zetten. Komen ze, lieve mannen. Jullie hebben het verdiend.

1 Dat je als man in sollicitatiegesprekken nooit wordt gevraagd hoe jij je gezin en je werk gaat combineren. Terwijl je daar zo graag tips met de ceo over had willen uitwisselen.

2 Dat je op datingapps altijd maar foto’s moet plaatsen van het kitesurfen. Wielrennen, of met de laatste vis die je hebt gevangen. Terwijl je ook graag je zelfgeknoopte wandkleed had willen showen. Dat je ook weleens wil dat iemand een deur voor je openhoudt, de rekening aanbiedt te betalen, of je thuis wil brengen omdat het al donker is.

3 Dat dames op de eerste date altijd verwachten dat je háár versiert. Alles betaalt, de eerste move maakt bij het zoenen, en nog vermoeiender: haar tegen een muur zet – terwijl jij gewoon zin had in een beetje over je ex en gevoelens te praten en vroeg naar huis wou om in je eentje in bad te gaan.

4 Dat je belangrijke banen altijd helemaal alleen moet doen. Terwijl vrouwen dan een ‘duobaan’ krijgen. Dat je nooit écht iets hoeft te presteren op je werk. Maar dat gewichtig kijken, wijdbeens zitten, goed onderhandelen, bluffen en jezelf profileren vaak al genoeg is.

5 Dat als je aan mindfullness doet, je zorgverlof wil opnemen voor je kinderen of op yoga zit, je wordt weggezet als soft of een watje. Terwijl je ook gewoon een beetje probeert in balans te komen.

6 Dat je altijd maar moet mansplainen en moet laten zien dat je het weet. Terwijl jij ook weleens sorry wil zeggen, en iets dommig wil weglachen.

7 Dat je niet meer in billen mag knijpen op congressen of naar borsten mag staren. Terwijl er overal om je heen de diepste decolletés rondlopen! Dat je respectvol naar dat gezeur over de loonkloof moet luisteren. Terwijl iedereen weet dat mannen harder werken, minder zeiken en niet zwanger worden of in de overgang komen.

8 Dat je in vergaderingen altijd maar het hoogste woord mag voeren zonder dat het heel veel uitmaakt wat je zegt. Dat alles wat je zegt sowieso veel meer indruk maakt dan als vrouwen hetzelfde zouden zeggen.

9 Dat je ook weleens je morele ambitie wil tonen, in het onderwijs of de zorg. Maar dat er altijd van je verwacht wordt dat je voor vage, moeilijk uitlegbare en hondssaaie beroepen als IT, consultancy en accountancy kiest die goud geld en een Tesla opleveren.

10 Dat je nooit gebeld wordt door scholen als er iets met je kind is. Dat je, ondanks alle vooruitgang, nog steeds geen borstvoeding kan geven.

11 Dat je maar één dag in de week voor je kinderen mag zorgen terwijl zij de rest van de week mag. Dat je geen lofzang meer krijgt als je die ene dag gekookt hebt. Dat je alle klusjes in huis moet doen! Terwijl je minder weet van lekkende kranen, kitranden en metselwerk dan je vriendin.

12 Dat er geen spiegeltje in de zonneflap boven de chauffeursstoel zit, maar alleen boven de bijrijdersstoel. Dat je elke dag überhaupt je stinkende best doet om er leuk uit te zien, met aandacht voor haar en nagels, maar dat vervolgens nooit iemand daar iets over zegt.

13 Dat je altijd maar bushokjes moet vernielen, fonteinen in elkaar moet beuken en tegen winkelpuien aan moet zeiken. Terwijl je ook gewoon weleens lekker met je kat op schoot op de bank wil zitten met een kop muntthee.

14 Dat je altijd maar moet klaarkomen tijdens de seks. En dat er weinig begrip is als dat een keer niet lukt. Dat je überhaupt altijd maar zin moet hebben! En het niet geaccepteerd wordt dat jij ook eens hoofdpijn hebt.

15 Dat er nog steeds geen voorbehoedmiddel is voor mannen, behalve meteen je zaadleiders doorknippen. Terwijl vrouwen kunnen kiezen uit een heleboel vormen van anticonceptie! Dat je jaarlijks duizenden euro’s aan tampons en inlegkruisjes bespaart, terwijl jij ook dolgraag eens in persoonlijke hygiëne zou willen investeren.

16 Dat altijd als je net wil aanbieden om de vergadertafel op te ruimen, dat alweer door vrouwen is gedaan. Dat je nooit eens een cadeautje of kaartje mag regelen voor een collega die ziek is of een baby heeft gekregen.

17 Dat je altijd maar een jongere vriendin moet. Terwijl je zelf liever een oudere zou willen die je beter begrijpt en niet per se meer kinderen wil. Dat als je toch gezwicht bent voor een tweede leg: ze bij het schoolplein zeggen: ‘Wat leuk dat opa je komt ophalen’.

Lieve mannen, ik kan hier nog uren mee doorgaan. Jullie hebben nog zo’n lange weg te gaan. Maar ik hoop jullie met dit handjevol punten toch een hart onder de riem te hebben gestoken. Geef niet op.

Volgend jaar is er weer een Mannendag!


Indonesië wilde geen voetballachertje meer zijn. Met een team vol Nederlanders lonkt nu het WK

  • admin
  • November 18, 2024
  • 0

Don’t forget this, we believe in you again, prijkt op een van de immense spandoeken in het Gelora Bung Karnostadion. Het is vrijdagavond in de Indonesische hoofdstad Jakarta als Team Garuda in de stromende regen en tropische hitte het veld op loopt voor de WK-kwalificatiewedstrijd tegen Japan. 78.000 verwachtingsvolle Indonesiërs vormen met vlaggen een rood-witte zee op de tribunes. Zij komen vanuit alle uithoeken van Java, of zelfs daarbuiten.

De sfeer bij wedstrijden van Team Garuda is altijd bezield. Opvallend is wel dat erg veel Nederlanders in een Indonesië-shirt richting de middencirkel lopen. Negen, om precies te zijn, van onder andere Almere City en NEC. Als het Indonesische volkslied wordt ingezet, en er een oorverdovend gezang losbarst, zingen zij luidkeels mee: Indonesia tanah airku, Tanah tumpah darahku (Indonesië, mijn vaderland, mijn geboorteland). Alle spelers met hun rechterhand op het hart.

Japan wint met 4-0, maar echt hard komt de nederlaag tegen een van de beste Aziatische voetballanden niet aan. Belangrijker is de wedstrijd van deze dinsdag, opnieuw in Jakarta, tegen Saoedi-Arabië. Ook dan zullen vooral Nederlanders aan de aftrap staan. Hoe komt het dat het Indonesisch elftal ogenschijnlijk uit het niets ‘oranje’ kleurt? En hoe kijkt de Indonesische bevolking naar deze transformatie?

Decennialang wist het voetbalgekke Indonesië weinig klaar te spelen in het Aziatische, laat staan mondiale voetbal. In de Azië Cup kwam het maar één keer voorbij de groepsfase en op het dieptepunt, in 2016, stond Indonesië op plek 191 van de FIFA wereldranglijst, onder Fiji en Liechtenstein. Één keer deed het mee aan het WK voetbal. In 1938, als Nederlands-Indië, omdat andere landen zich hadden teruggetrokken.

Steenrijke minister en mediamagnaat

Met veertien genaturaliseerde Nederlanders, onder wie Mees Hilgers (FC Twente) en Kevin Diks (oud-Vitesse en Feyenoord), gloort er nu voor het eerst sinds decennia hoop voor Merah Putih (Rood Wit). Dat is te danken aan een nieuwe strategie van de Indonesische voetbalbond (PSSI). Of beter gezegd: van de nieuwe bondsvoorzitter Erick Thohir (54), steenrijke mediamagnaat, minister van Staatsbedrijven en voormalig eigenaar van onder meer het Italiaanse Internazionale en basketbalclub Philadelphia 76ers. Hij geldt als protegé van voormalig president Joko Widodo.

Beiden waren het begin 2023 zat dat Indonesië in Azië werd gezien als voetballachtertje. Bovendien wilden ze het imago van het Indonesische voetbal oppoetsen na een reeks ingrijpende incidenten. Het land werd na een corruptieschandaal binnen de voetbalbond uitgesloten van kwalificatiewedstrijden voor het WK 2018. In 2022 volgde de stadionramp in Oost-Java, een van de ernstigste in de moderne voetbalgeschiedenis. Na supportersrellen en hard politie-ingrijpen brak paniek uit op de tribunes; 135 mensen kwamen om het leven. Begin 2023 ontnam de FIFA Indonesië, tot verdriet van miljoenen Indonesische voetballiefhebbers, de organisatie van het jeugd-WK omdat het Israël wilde weren.

Team Garuda moest gaan presteren, en snel. Afgekeken van landen als Marokko en Turkije, maar ook van buurland Maleisië, stuurde Thohir daarom scouts naar het buitenland om te zoeken naar talentvolle jongens met Indonesische roots. Naar Nederland vooral, waar door 350 jaar kolonialisatie zo’n twee miljoen Indische Nederlanders wonen en voetbal volkssport nummer één is.

Onverwacht belletje

Zodoende kregen jongens uit Dordrecht, Apeldoorn en Nijmegen, van wie sommigen maar één Indonesische grootouder hebben, vaak volledig onverwacht de vraag: wil je voor Indonesië komen spelen? Dertien van hen beantwoordden die vraag tot dusver met ‘ja’ – ze realiseerden zich dat een soortgelijk verzoek van Oranje-bondscoach Ronald Koeman niet erg waarschijnlijk is. Ook een Belg, Spanjaard en Thai vielen voor het verhaal van de PSSI.

Eliano Reijnders, de 24-jarige middenvelder van PEC Zwolle, onderging dit najaar zijn naturalisasi-proces. Binnen een handomdraai kreeg het jongere broertje van Oranje-international Tijjani Reijnders (26) een Indonesisch paspoort, legde de eed van trouw af aan de Indonesische vlag en verscheen handenschuddend met de goedlachse ‘mister Thohir’, zoals hij hem noemt, op diens Instagrampagina.

De interesse van Indonesië in Reijnders gaat anderhalf jaar terug, zegt hij in een telefoongesprek vanuit zijn hotelkamer in Jakarta. „Ik moest erover nadenken, maar ben heel trots dat ik mag uitkomen voor het land van mijn opa. Hij komt uit Ambon op de Molukken, en zei meteen ‘doen!’, toen ik hem vertelde over het aanbod.” Reijnders maakte zijn debuut afgelopen oktober tegen Bahrein. Het was zijn eerste keer in Indonesië.

K-pop

De scouting van diaspora-spelers heeft effect. Begin dit jaar schakelde het team, geleid door de Zuid-Koreaanse bondscoach Shin Tae-yong, Vietnam en de Filipijnen uit in de WK kwalificatie. In september volgden bovendien indrukwekkende gelijke spelen tegen meervoudig WK-deelnemers Saoedi-Arabië (1-1) en Australië (0-0). Met nog vijf wedstrijden te spelen in de huidige kwalificatiepoule heeft Indonesië nog altijd kans op een plek in de volgende voorronde.

De prestaties van ‘Merah Putih’ brengen miljoenen Indonesische voetbalfans in vervoering, ziet -Edwin Klok. Hij verhuisde in 2010 naar Indonesië en is daar al jaren scout en technisch directeur, tot voor kort voor Liga 1-club Persis Solo. Het frustreerde Indonesiërs volgens Klok dat landen als Thailand en Maleisië structureel beter waren. „Nu hebben ze eindelijk een team om trots op te zijn. De meesten denken: ‘lekker belangrijk of ze uit Indonesië komen of niet, deze jongens vechten voor ons land’. Ze zijn verliefd geworden op de Nederlanders.”

Die liefde is terug te zien in de aandacht die de spelers krijgen op sociale media en in de straten van Jakarta. Het aantal Instagram-volgers van Reijnders is, in z’n eigen woorden „ontploft”, tot ruim 1,1 miljoen. Dat zijn er bijna evenveel als de Instagrampagina’s van Feyenoord en PSV. De idolatie van de Nederlanders wordt in Indonesië vergeleken met die van K-pop artiesten in Zuid-Korea.

Belanda B

Edwin Klok benadrukt dat dat fanatisme wel een keerzijde kent. „Juist de Nederlanders krijgen het te horen als het team niet wint. Sommigen vragen zich dan af: is dit nog wel Indonesië, of Belanda B?”. Begin dit jaar zag de selectie zich, na hevige kritiek door een 4-0 nederlaag tegen Libië, genoodzaakt om via sociale media een oproep tot eenheid te doen. „We zijn hier allemaal één familie met één droom”, stond daarin.

Ook prominente Indonesiërs hebben hun vraagtekens geplaatst bij het naturalisatiebeleid. De nieuwe aanpak zou de ontwikkeling van Indonesische talenten in de weg zitten en te veel zijn gericht op kortetermijnsucces, terwijl beloofde investeringen in jeugdopleidingen uitblijven. Parlementslid Putra Nababan opperde afgelopen juni een 60-40 verhouding in de selectie, in het voordeel van de Indonesische spelers. Ex-lid van het Olympisch Comité van Indonesië Hifni Hasan richtte zich direct tot bondscoach Shin: „Stel niet te veel genaturaliseerde spelers op, alsjeblieft”.

De trainer wuifde die kritiek weg, net als bondsvoorzitter Thohir. „Het mag van de FIFA, dus waarom zouden we het dan niet doen?”, reageerde hij. Volgens Thohir trekken de -Indonesische spelers zich juist op aan het niveau van de Nederlanders. En de PSSI gaat wel degelijk investeren in jeugdopleidingen en -competities, beloofde hij.

Dat is volgens Klok nodig, wil het niveau van de landelijke competitie stijgen. Dat Indonesië – 283 miljoen inwoners – altijd een sleeping giant is geweest in het internationale voetbal, komt volgens hem door een slecht voetbalecosysteem. „Het talent is er, maar jonge spelers kunnen zich niet ontwikkelen. Alleen clubs uit de Liga 1 hebben een jeugdopleiding, maar hun jeugdteams spelen maar tien weken per jaar wedstrijden. Andere jongens zijn aangewezen op private voetbalscholen. Als ze daar al het geld voor hebben.”

Klok ziet het opzetten van goede regionale competities als een oplossing. En er is sinds kort een samenwerking met de KNVB, al is het onduidelijk wat die precies moet opleveren. Zeker is dat eventueel succes voor Team Garuda, zolang investeringen van de PSSI uitblijven, zal afhangen van de bereidwilligheid van Nederlanders om voor het land van hun voorouders uit te komen.


‘Geschiedenisles begint bij mij altijd met een verhaal’, zegt de legoleraar

  • admin
  • November 18, 2024
  • 0

Een jaar of tien geleden kreeg basisschoolleraar Daniël Ponsen van zijn vrouw een Lego-minifiguurtje, een Romeinse legionair. „Ik was toen net uit de Dark Ages”, vertelt hij. Zo noemen volwassen Lego-fans (AFOL, adult fans of Lego) de periode, vanaf de puberteit, waarin ze niet met Lego speelden. „Als kind had ik veel ridder-Lego. Ik was toen al gefascineerd door de Middeleeuwen en door geschiedenis. En rond mijn 29ste ontdekte ik weer: dit is toch eigenlijk wel heel leuk.”

Dat kwam: Lego had een Volkswagen T1-busje uitgebracht. „Heel tof, die heb ik toen gekocht. Daarna ben ik al mijn oude ridder-Lego gaan uitzoeken. Kisten vol. Toen ging ik die kastelen weer in elkaar zetten, nog eens een set kopen, en nog een.” Hij heeft een mancave op zolder waar een deel van zijn Lego in vitrines (tegen het stof) staat uitgestald. „Maar je hebt nooit genoeg ruimte, hè.” En nooit genoeg tijd. Er ligt al lang een half af middeleeuws dorpje op hem te wachten.

Ponsens vrouw, zegt hij, heeft niks met geschiedenis, noch met Lego. Ze had geen idee hoe haar Romeinse Lego-legionair de hobby van haar man een nieuwe richting op zou sturen. Destijds gaf hij in groep acht een les over de expansie van het Romeinse Rijk waarin het figuurtje centraal stond. En over expansie gesproken: inmiddels heeft hij 180 minifiguurtjes die hij in zijn onderwijs gebruikt, van de tyrannosaurus rex en de neanderthaler tot Stephen Hawking en koningin Elizabeth II. Honderdvijftig ervan staan gefotografeerd en uitgebreid door hem beschreven op zijn website geschiedenisinminifiguren.nl. Het beschrijven van het levensverhaal en historisch belang van een figuurtje kost hem zo’n twaalf uur. „Het is nu geen hobby meer, maar vrijwilligerswerk. Waar veel kinderen van profiteren.”

Onlangs stonden ale figuurtjes drie weken lang uitgestald in twee vitrines in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden. Dat noemt hij „een jongensdroom die ik nooit had, maar wel is uitgekomen. Ik ben hier vroeger zó vaak geweest met mijn opa.” Nu gaat hij zelf met zijn dochter van vijf, als zij om het ‘Egyptemuseum’ vraagt.

Na twintig jaar voor de klas is Ponsen vorige maand overgestapt naar de bestuurlijke kant: hij is nu teamleider onderwijskwaliteit van de protestants-christelijke scholenvereniging (drie basisscholen) in zijn woonplaats Voorschoten. „Ik ga het lesgeven wel missen”, zegt hij in het café van het museum.

Soms moet het gewoon, of je het leuk vindt
of niet

Ponsen wil eerst graag een paar misverstanden uit de weg helpen. Om te beginnen: „Het zijn geen minifiguren van Lego, dat mag je ook niet opschrijven. Het zijn minifiguren gemaakt van Lego-onderdelen. Lego is daar heel duidelijk in: als je iets zelf gemaakt hebt, mag je niet claimen dat het van Lego is. Dat is juridisch een dun lijntje.”

De legionair was kant-en-klaar gekocht, maar de meeste andere minifiguurtjes heeft hij zelf samengesteld. „Stephen Hawking was een van mijn eerste, in een les over de ruimte, zwarte gaten en Hawking radiation.” Op de basisschool, ja. „Ik heb ook een enorme fascinatie voor natuurkunde. Ik vind het leuk om in de klas Albert Einstein en de relativiteitstheorie uit te leggen. Mensen zeggen vaak dat dat niet kan, aan kinderen. Maar natuurlijk kan dat! Kinderen kunnen veel meer informatie opnemen en verwerken dan over het algemeen wordt gezegd. Dat is ook wetenschappelijk aangetoond.” Een van Ponsens nieuwste minifiguurtjes is een personificatie van de oerknal, want daar wilde hij graag een les over geven. Het hoofdje met vlammen (uit een Halloween-Lego-set) en lijfje vol sterren had hij online gevonden.

Hij speurt voortdurend naar nieuwe onderdeeltjes. Zijn Mata Hari heeft het bovenlichaam van Lego-Disney-zeemeermin Ariël; zijn oud-Egyptische hogepriesteres Merit draagt de jurk van Lego-Star Wars-prinses Leia. Soms laat hij een Lego-stukje bedrukken: zijn Rembrandt draagt een heel klein Nachtwachtje. Het is een van zijn figuurtjes met een witte molenkraag, net als Shakespeare en Hugo de Groot. „In die periode hadden ze allemaal molenkragen. Die onderdeeltjes zijn nu niet meer te krijgen. Ik denk dat ik alle Lego-molenkragen thuis heb.”

Kinderen kunnen veel meer informatie opnemen en verwerken dan wordt gezegd

Wat hij verder graag duidelijk wil maken: in zijn onderwijs zijn de figuurtjes slechts een middel. „In veel interviews is het geframed alsof ze een doel op zich zijn. Maar het doel is natuurlijk niet dat de kinderen iets leren over een figuurtje gemaakt van Lego-onderdelen. Het doel is een goede les over een historische persoon of gebeurtenis. Het minifiguurtje is de introductie. Over alles wat ik doe als leerkracht denk ik na. Ik doe niet zomaar iets, en al helemaal niet omdat het alleen maar leuk is.”

Bij zijn lessen legt hij uit wat de kinderen gaan leren, hij kijkt wat ze al weten en begrijpen. „En geschiedenisles begint bij mij altijd met een verhaal. Nu zet ik de figuurtjes als foto op het digibord, maar die legionair ging toen nog de klas rond. Dan zeg ik: kijk er eens naar, want dit is eigenlijk verrassend accuraat. En dan gaan ze vragen stellen: hoe heet dan zo’n speer, hoe heet dan zo’n schild? Een pilum en een scutum. Dan heb je betrokkenheid. En aan het eind van de les zijn ze het figuurtje min of meer vergeten.” Ze onthouden het verhaal. Al vroegen de kinderen wel al snel naar méér figuurtjes. Toen Ponsen er enkele tientallen had, zette hij ze in vitrinetjes per tijdvak, zodat ze niet worden meegenomen. „Want dat gebeurde nog weleens.”

Foto Annabel Oosteweeghel

De legionair was niet het eerste stuk Lego dat hij in een les gebruikte. Op de pabo studeerde hij af op een les met Lego, een klein lichtpuntje in zijn Dark Ages. „Kleuters krijgen nog vaak les met concreet lesmateriaal”, vertelt hij. „Stapelen met blokken, rekenen met geld. In groep acht is bij meetkundige opdrachten, plattegronden bijvoorbeeld, nog maar zelden concreet materiaal aanwezig. Dan moeten ze de rekenopdrachten in hun hoofd doen. Maar niet alle kinderen kunnen dat.” De groep die precies dat niet kon, gaf hij heel gerichte opdrachten met Lego-onderdelen. „Bouw deze plattegrond eens na. Toen zag je dat de resultaten binnen dat kleine onderdeel met 30 procent verbeterden. Omdat ze concreet visualiseerden wat ze aan het doen waren.”

Ook daar, benadrukt hij, was Lego een hulpmiddel. „Veel kinderen vinden het leuk, natuurlijk. Het motiveert heel snel. Maar of het nou Lego-blokjes zijn of andere blokjes: het is een middel dat aanspreekt. En toevallig is Lego dan mijn ding.”

Ik heb geleerd mijn interesses om te zetten in wat ik kan

Onderwijs, dat is ook zijn ding. Het was, meer dan twintig jaar geleden, zijn basketbalcoach die hem op het idee bracht. Ponsen, ruim twee meter lang, was een goede basketballer, maar moest stoppen toen hij keer op keer zijn enkelbanden scheurde. Zijn coach had hem de tieners zien coachen en zei: met kinderen werken is wel wat voor jou.

Dus na de havo ging Ponsen, met een kleine omweg, naar de pabo. „Ik had de droom om geschiedenis te studeren, en dat heb ik ook ooit wel geprobeerd, maar… ik kon niet leren. Inmiddels wel, aan de intelligentie lag het niet. Maar leren moet je leren. Ik heb geleerd om mijn interesses om te zetten in wat ik kan. Daar was ik op een gegeven moment echt goed in: wat ik interessant vond, kon ik tot me nemen.” Dus leerde hij dat hij de minder interessante stof ook interessant moest krijgen voor zichzelf. „Soms moet het gewoon, of je het nou leuk vindt of niet.”

Liedjes zingen op de pabo vond hij bijvoorbeeld vreselijk. „Wij moesten dertig liedjes opnemen of live zingen. Toen heb ik er met twee studievrienden zestien uur over gedaan om het allemaal op te nemen. Alleen maar lachen. Ik heb de video nog, het is zo vals als de neten. Maar weet je, voor elke opleiding geldt: een groot deel is gewoon discipline, gewoon volhouden.”

Inmiddels is het onderwijs duidelijk zijn passie, maar ook dat moet niet verkeerd begrepen worden. „Lesgeven is veel meer dan een passie, of liefde voor kinderen. Het is werk! Dus je moet continu jezelf blijven verbeteren, de wetenschap bijhouden om uiteindelijk het beste uit alle leerlingen te kunnen halen. Het filteren van onderwijsfabels is daar een belangrijk onderdeel van. Neem de ‘leerstijlen van Kolb’, of je een ‘denker, dromer, doener of beslisser’ bent – dat wordt nog steeds op pabo’s onderwezen, maar het is je reinste onzin. Of het idee dat leerlingen zelfstandig kunnen leren door ontdekken en zelf onderzoek doen. Leren vereist wel degelijk goede instructie en begeleiding. Anders wordt het, zoals onderwijswetenschapper Paul Kirschner zegt: alsof je je kind op de stoeprand zet en zegt, ga maar leren oversteken.”

Foto Annabel Oosteweghel

Er wordt tegenwoordig vaak op onderwijs neergekeken, zegt Ponsen. Hij vertelt over een cartoon die hij ooit zag met een leraar, twee ouders en een kind; links vroeger, rechts nu. „Links zie je de boze ouders naar het rapport wijzen en tegen het kind zeggen: ‘verklaar dit slechte cijfer!’ Rechts is precies dezelfde setting, maar dan zijn de ouders boos op de leerkracht: verklaar dit slechte cijfer van mijn kind!’”

Ouders vragen steeds meer van zowel hun kinderen als de leerkrachten. „Dat kan terecht zijn en je moet altijd in gesprek blijven over het welzijn van de leerling. Maar ik ben wel een vakman. Je gaat ook niet met een piloot in gesprek om samen met alle passagiers de juiste vliegroute te bepalen.” Toen ouders tijdens de coronacrisis zelf thuis moesten lesgeven, kreeg Ponsen te horen dat dat wel pittig was. „Dan zei ik: ja, en jij hebt er maar één, ik heb er dertig. En het is ook écht een vak, een ambacht.” Ponsen nodigde ouders geregeld uit om in zijn les te komen kijken. „We kunnen nog veel goede leerkrachten gebruiken in het onderwijs.”

Wat het leven de moeite waard maakt, vindt hij de allermoeilijkste vraag die er is. „Daar heb ik niet één antwoord op. Maar professioneel gezien vind ik het de moeite waard dat ik van belang kan zijn voor de maatschappij.” Belangrijker werk dan basisonderwijs geven bestaat volgens Ponsen niet. „Je hebt een enorme verantwoordelijkheid voor een grote groep kinderen die de basis vormt van onze samenleving. Niet alleen wat kennisoverdracht betreft, je moet kinderen ook leren hoe ze met elkaar moeten omgaan. Als we het basisonderwijs vandaag afschaffen, houdt alles op. En we hebben echt een groot maatschappelijk probleem op dit moment, met de lerarentekorten en het niveau van het onderwijs. De maatschappij en het onderwijs beter maken, dat motiveert mij.”



18
vragen