N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data95995908-c198fb.jpg)
Ik heb er al eens eerder voor gepleit: er zou een prudente, misschien zelfs geheime, eenheid op het ministerie van Buitenlandse Zaken of ergens anders moeten zijn, die permanent een onwelkom scenario uitwerkt: we moeten het op defensiegebied zonder de Verenigde Staten doen. Zoals een generaal het zegt: het ‘all on our own’-scenario.
Zo raar is dat niet. Onze Grondwet schrijft de verdediging voor van het Koninkrijk, daarvoor is er een krijgsmacht. Toch hebben we die constitutionele hoofdtaak grotendeels aan het NAVO-bondgenootschap uitbesteed. En dat komt vooral weer neer op het beschermheerschap van de VS. Een verstandig politicus houdt echter rekening met de onaangename boodschap ‘zoek het lekker zelf uit’. Juist in tijden dat het onlogisch is, is enige dwarsdenkerij geboden. De VS zelf (en Japan) hebben zulke red teams in hun inlichtingenwereld.
Een paar jaar geleden was er natuurlijk de pijnlijke episode met president Trump die zich bijna uit de NAVO terugtrok. Gênant was het dat hij amper wist wie er eigenlijk lid was van de alliantie en ook nog eens schrijnend toen hij de NAVO-top in Hamburg voortijdig verliet zonder de gemeenschappelijke slotverklaring ondertekend te hebben en zich uitdrukkelijk tegen de bescherming van het jonge lid Noord-Macedonië uitsprak.
Turkije gaat zijn gang
Maar ook Turkije is een van de redenen voor zo’n red team om zich eens achter de oren te krabben over het defensiebondgenootschap. Dat land is nog steeds NAVO-lid maar heeft alles intussen alleen maar erger gemaakt. Het traineert al maandenlang Fins en Zweeds lidmaatschap, flirt met Poetin en Mohammed bin Salman, koopt zelfs Russische luchtafweer, is uit het F-35/JSF-project gezet, speelt mooi weer als graanmakelaar, en stookt Azerbeidzjan op. President Erdogan dreigt Egeïsche eilanden van Griekenland in te pikken en zegt losjes een bom op NAVO-hoofdstad Athene te gooien, valt als het zin in heeft Koerden die in Syrië en Irak wonen aan, en nog zo wat… Wanneer hebben we daar eens genoeg van? Tot nu toe zagen we de voordelen van de Turkse buitenissigheid, zolang de VS er greep op had. Maar die greep is tanende. Turkije gaat zijn gang.
Jaren geleden dwarrelde er op mijn Clingendael-bureau een eindejaarsstuk van de Strategische Unit van Buitenlandse Zaken over een plan om Turkije uit de NAVO te gooien. Omdat het land eigenlijk totaal niet in onze waardengemeenschap paste. Het was een kerstgrap, met een serieuze ondertoon. Elke diplomaat die het onder ogen kreeg ontving het verzoek om er beleefd op te reageren, maar het was ook weer niet de bedoeling om er té serieus op te reageren: nimmer kwam het tot zo’n voorstel. En ik moet toegeven dat de NAVO niet alleen een waarden- maar ook een belangengemeenschap is.
Van de 55 defensieallianties die de VS koesteren, zijn er volgens een studie uit 2012 liefst 41 met ondemocratische landen. Het kan in de rauwe werkelijkheid zijn voordelen hebben om Turkije binnen de club te hebben, in plaats van erbuiten (of zelfs ertegenover). Denk aan de Bosporus, de graandeal, de spaarzame gevangenenruil tussen Oekraïense en Russische soldaten en wie weet luistert Poetin nog eens een keer naar Erdogan.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2023/01/web-2401buifin.jpg)
Lees ook: Finland overweegt opschorten NAVO-onderhandelingen
Institutionele ontbinding
De Amerikanen blijven het belangrijkst. De bespottelijke gang van zaken onlangs rond de steeds falende verkiezing van de voorzitter van het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden is daarom meer dan een Republikeinse klucht. Afgevaardigden die al tijden in het Huis zitten konden plots over veiligheidskwesties niet meer gebriefd worden, want ze waren – net als de collega’s – formeel geen lid en hadden geen security clearance. Leden van de House Armed Services Committee mochten niet met de Joint Chiefs’ stafmilitairen spreken. Militaire hulp aan Oekraïne stond even op losse schroeven. Het Pentagon was al een gekuiste versie aan het maken van jaarrapporten over China en (ook aan Nederland te leveren) wapens als de F-35. Als het trumpisme dan misschien geen veiligheidskwestie is, dan is de institutionele ontbinding van onze grootste bondgenoot dat toch zeker wel?
Die blijkt ook uit de groeiende private macht van iemand als Elon Musk: uitgerekend op 6 januari, toen de Capitoolbestorming werd herdacht, werd het Twitteraccount van Michael Flynn weer hersteld. Flynn, met een miljoen volgers, is de leugenaar-nationale-veiligheidsadviseur van Trump geweest. Hij ontkende de verkiezingsuitslag en adviseerde het leger af te sturen op het ‘linkse‘ complot dat de Capitoolbestorming in scène zou hebben gezet.
Om het nog erger te maken: een recente Australische studie toont aan dat bondgenoten het beschermheerschap van de VS gaan betwijfelen zodra ze doorkrijgen dat buitenlandse inmenging de democratie daar doet wankelen. Ze gaan het liever zelf doen.
Scenario’s
Joe Biden, nu de belichaming van democratie en verantwoordelijk leiderschap, heeft het eeuwige leven niet. Wat gaat er na de echte presidentsverkiezingen in november 2024 gebeuren? Gaat de NAVO, als het bondgenootschap nog bestaat onder een Republikeinse winnaar, dan alleen nog lidstaten beschermen die niet 2 maar 4 procent van hun bbp aan defensie willen uitgeven en elke vorm van strategische export naar derde landen controleren?
Ook voor president Biden geldt ‘America First’. Met zijn Inflation Reduction Act pompt hij bijna 365 miljard dollar in Amerikaanse bedrijven. Hij heeft de Buy American-importvereisten verscherpt en de Europese defensie-industrie zo verder op achterstand gezet.
Is er een red team dat ergens in Nederland, of laat het Europa zijn, aan dergelijke scenario’s werkt? ‘Anticyclisch denken’ over onze defensie is geen overbodige luxe.
