Het is „ongelooflijk om te zien”, zei de Amerikaanse president Donald Trump woensdag in de Rozentuin van het Witte Huis, bij zijn langverwachte aankondiging van ‘wederkerige heffingen’ op importen uit tal van landen: „Bedrijven stromen ons land binnen in een mate die we nog nooit eerder hebben waargenomen. En banen en geld volgen.”
Niet alleen toonde Trump een bord met een waslijst aan tarieven die hij oplegt aan landen in alle delen van de wereld, ook somde hij een reeks Amerikaanse en buitenlandse bedrijven op die in de afgelopen maanden investeringsplannen in de Verenigde Staten ter waarde van tientallen of honderden miljarden dollars hebben aangekondigd – in totaal ruim 1.500 miljard dollar.
De toezeggingen tonen volgens de president aan dat zijn economische beleid – met name importheffingen om bedrijven aan te sporen hun productie naar de VS te verplaatsen – al direct vruchten afwerpt. „Veel van de grootste bedrijven ter wereld hebben toegezegd om te gaan bouwen, bouwen, bouwen”, verklaarde Trump triomfantelijk.
Zo sprak de president lovende woorden over Apple. De techgigant oogstte applaus in de Rozentuin voor een plan om de komende vier jaar 500 miljard dollar te investeren in Amerikaanse vestigingen. Hetzelfde bedrag is in januari in het vooruitzicht gesteld door een consortium van het Japanse Softbank, OpenAI en Oracle: zij hopen dat de komende jaren onder de naam ‘Stargate’ te investeren in initiatieven met betrekking tot kunstmatige intelligentie in de VS. Een vijfde van dat geld is direct beschikbaar.
Chipfabrieken
Ook prees Trump de Taiwanese chipmaker TSMC, die vorige maand een plan ontvouwde om 100 miljard dollar te steken in vestigingen in de Amerikaanse staat Arizona. Met de voorgenomen nieuwe chipfabrieken, twee geavanceerde verpakkingsfaciliteiten en een nieuw onderzoekscentrum zullen de totale investeringen van het bedrijf oplopen tot 165 miljard dollar – de grootste buitenlandse directe investering in de geschiedenis van de VS.
Trump noemde meer voorbeelden. Farmaceut Johnson & Johnson – „geweldig bedrijf” – heeft investeringen van 55 miljard dollar over vier jaar aangekondigd, branchegenoot Eli Lilly legde 27 miljard op tafel voor productie van medicijnen in de VS. En vorige maand presenteerde de Zuid-Koreaanse autoproducent Hyundai een investeringsplan ter waarde van 20 miljard dollar, dat onder meer een staalfabriek in de zuidelijke staat Louisiana omvat. Topbestuurder Euisun Chung stond aan Trumps zijde in het Witte Huis bij de bekendmaking van dat plan. „Deze investering is een duidelijk bewijs dat tarieven zeer effectief zijn”, verklaarde Trump daarbij.
Klopt dat? Is er inderdaad een direct verband tussen de aangekondigde investeringen en importheffingen? In hoeverre tonen de miljardeninvesteringen aan dat het handelsbeleid van de president effect heeft?
Er zijn aanwijzingen dat toegenomen onzekerheid over internationale handelsbarrières een rol speelt bij het streven van sommige bedrijven om hun aanwezigheid in de VS te verstevigen. Zo zei José Munoz, de internationale topman van Hyundai Motor, in januari tegen Axios dat uitbreiding van de aanwezigheid in de VS de beste bescherming biedt tegen handelstarieven. „We hebben besloten om flink te investeren in Amerika, omdat het onze belangrijkste markt is.”
Toch is er scepsis dat de tot nu toe aangekondigde investeringen een directe reactie zijn op Trumps heffingen. Om te beginnen omdat met investeringsplannen over het algemeen een langer tijdsbestek is gemoeid. Investeringen van tientallen miljarden dollars worden doorgaans niet binnen enkele weken of maanden goedgekeurd en gepresenteerd. De plannen dateren in meerdere gevallen al van voor Trumps verkiezing in november en worden nu door de bedrijven aangegrepen om een wit voetje te halen bij de president.
De plannen van Apple illustreren dat. De techgigant belooft 500 miljard dollar aan investeringen en 20.000 banen in de VS in de komende vier jaar, en is van plan een fabriek voor servers te openen in Houston, Texas, zo liet het bedrijf in februari weten na een ontmoeting van topman Tim Cook met Trump. Voor de techgigant uit Californië, een concern met een marktwaarde van ruim 3.000 miljard dollar, is 500 miljard over vier jaar echter een bescheiden verhoging van het al gebruikelijke bestedingstempo. In 2021, aan het begin van de termijn van toenmalig president Joe Biden, kondigde Apple een investeringsplan van 430 miljard dollar over vijf jaar aan.
Dergelijke plannen zijn voor Apple „enigszins business as usual geworden”, zei analist Eileen Burbidge van Passion Capital tegen de BBC. „Maar ze klinken Donald Trump als muziek in de oren.”
Ook het ambitieuze doel van Sam Altman, topman van OpenAI, om honderden miljarden aan infrastructuur voor AI te bouwen, dateert al van voor de herverkiezing van Trump in november, zij het niet onder de naam ‘Stargate’. Een eerste datacenter voor dat initiatief is inmiddels in aanbouw in Texas; de locatie was in de zomer van 2024 al gekozen door Oracle, meldt Bloomberg.
Het streefcijfer van 500 miljard dollar is wel nieuw. Al direct na de aankondiging werd twijfel uitgesproken over de haalbaarheid van dat bedrag, onder meer door Trump-adviseur en AI-investeerder Elon Musk. Maar als doelstelling past het binnen de intensieve race voor investeringen in AI, die in 2024 op stoom kwam na de mondiale hype rond ChatGPT.
Subsidies
Ook op het gebied van halfgeleiders worden investeringen al aangemoedigd sinds vóór Trumps terugkeer in het Witte Huis en is er sprake van een hausse, ongeacht de politieke wind. Tijdens het presidentschap van Biden werd de Chips and Science Act (CSA), geïnitieerd tijdens Trumps eerste termijn, daartoe aangenomen. TSMC werd mede met subsidies onder die wetgeving naar Arizona gelokt. Onder Biden werden vijf leidende chipsmakers aangespoord om productiefaciliteiten in de VS op te zetten, mede om redenen van nationale veiligheid.
Ze maken het mooier dan het is door bestaande investeringen te hergebruiken
Al met al schat Daniel Keum, hoogleraar aan de Columbia Business School, dat ongeveer 80 procent van de aangekondigde uitgaven al voor de verkiezingszege van Trump op de planning stond bij bedrijven. „Ze maken het mooier dan het is door bestaande investeringen te hergebruiken,” zei hij tegen The Wall Street Journal. „Elk bedrijf speelt in op de vereisten van de regering.”
Daarbij speelt dat topmensen in het bedrijfsleven druk ervaren om steun uit te spreken aan Trump en zijn belofte van economische voorspoed. Ze bekijken actief hoe ze Trump aan gunstig nieuws kunnen helpen om bij hem in het gevlij te komen. De president heeft de rijksten van hen, de techbazen, actief naar zijn kamp getrokken; meerderen van hen baarden opzien met hun prominente aanwezigheid bij zijn beëdiging in januari.
De druk om steun te tonen voor Trumps ‘America First’-agenda loopt volgens Bloomberg dermate hoog op dat sommige bedrijven zich buitengesloten voelen. Zo zouden bestuurders van Amazon de afgelopen maanden hebben gesproken over de optie om een aankondiging te doen over hun Amerikaanse investeringen met Trump erbij, aldus Bloomberg op basis van een bron bij het concern.
Niet gerealiseerd
Een andere belangrijke kanttekening bij de superlatieven is dat grootse investeringsplannen niet altijd daadwerkelijk worden gerealiseerd. Tijdens de eerste termijn van Trump kondigde electronicaproducent Foxconn in 2018 een investering van 10 miljard dollar aan in een fabriek voor beeldschermen in Wisconsin. Slechts 700 miljoen werd uiteindelijk besteed. En als deel van de 430 miljard aan investeringen die Apple aankondigde in 2021, zou een vestiging in North Carolina worden gebouwd. Dat project is nooit van de grond gekomen.
Lees ook
Trumps heffingenpolitiek is een afrekening met decennia aan Amerikaans geloof in de vrijhandel
Geen van die nuances werd genoemd door Trump. Volgens hem kan zijn regering in twee maanden al bogen op meer bedrijfsinvesteringen dan de regering van zijn voorganger Joe Biden in vier jaar heeft bereikt: daarbij zou het volgens de gearchiveerde website van diens Witte Huis in totaal gaan om ongeveer 1.000 miljard dollar, veelal in groene energie en halfgeleiders. Trumps bewering berust echter grotendeels op de aankondigingen van Apple en Stargate van bij elkaar 1.000 miljard – plannen die nog niet zijn uitgevoerd.
Volgens een factcheck van The Washington Post is de claim daarom onjuist. De krant wijst erop dat het bij de investeringen die Trump opsomt gaat om 26 aankondigingen, terwijl investeringen onder Biden zijn gemeten in 675 concrete bouwprojecten. Het is volgens de krant veel te vroeg om de balans op te maken. „Het is goed mogelijk dat [Trump] reden heeft tot opscheppen over het aantrekken van investeringen wanneer zijn termijn is voltooid. Maar op dit moment is zijn bewering dat hij meer deals heeft binnengesleept in twee maanden dan Biden in vier jaar onzin.”
Hoe die balans uiteindelijk uitpakt zal ook afhangen van de negatieve effecten van de heffingen op het investeringsklimaat. Het bouwen van fabrieken duurt jaren, dus ondernemingen wegen bij verdere beslissingen ook mee hoelang ze verwachten dat de heffingen van kracht blijven. Jerome Powell, de voorzitter van de Federal Reserve, wees in dat verband vorige maand op „opmerkelijk hoge” niveaus van economische onzekerheid. „Ik ken niemand die veel vertrouwen heeft in de eigen voorspellingen.”
Correctie 4/4: in een eerdere versie van dit artikel werd in de intro chipmaker TSMC TSCM genoemd. Dat is hierboven aangepast.
