Zero-Covid is mislukt, maar de Chinese leider Xi is ‘onfeilbaar’


Zero-Covid Met zijn halsstarrige vasthouden aan ‘zero-Covid’ stond de Chinese leider Xi Jinping in de traditie van Mao Zedong.

Het Nationale Volkscongres applaudiseert voor Xi Jinping, in mei 2020. Het congres zou eigenlijk in maart plaatsvinden, maar werd vanwege de coronacrisis uitgesteld.
Het Nationale Volkscongres applaudiseert voor Xi Jinping, in mei 2020. Het congres zou eigenlijk in maart plaatsvinden, maar werd vanwege de coronacrisis uitgesteld.

Foto Kevin Frayer/Getty

Achteraf gezien is het wonderlijk: hoe heeft de Chinese leider Xi Jinping ooit serieus kunnen denken dat hij corona volledig de kop zou kunnen indrukken, iets wat nergens anders is gelukt? Vrijwel vanaf het begin van de uitbraak was al duidelijk dat het een onmogelijke opgave zou zijn. Zoals een expert van de WHO in de lente van 2020 al zei: we moeten leren leven met corona, want de ziekte gaat niet meer weg.

Xi wilde daar niet aan, maar China moet er nu alsnog aan geloven. De ziekte verspreidt zich in een noodvaart door het land. China is daar slecht op voorbereid, juist omdat de overheid steeds herhaalde dat het in China nooit zover zou komen en alle middelen inzette op controle, niet op leven met corona.

De Chinese president Xi Jinping bleef onverantwoord lang vasthouden aan zero-Covid. Dat zegt veel over hem, maar ook over een sterke stroming binnen het Chinese communisme. Xi zegt dat je alles kunt bereiken wat je wilt, als je maar weet te regelen dat alle neuzen dezelfde kant op wijzen. Met andere woorden: als je ideologisch correct bent, kun je de realiteit naar je hand zetten.

In zijn grenzeloze inzet op een onrealistisch doel toont Xi zich een ware navolger van China’s eerste communistische leider Mao Zedong

Dat is een breuk met een andere stroming binnen de Communistische Partij van China (CPC). Onder Deng Xiaoping en zijn opvolgers koos de CPC juist voor een omgekeerde aanpak. Alles wat in de praktijk bleek te werken, werd ook automatisch ideologisch juist. Zoals een beroemde uitspraak die wordt toegeschreven aan Deng luidt: het maakt niet uit of een kat zwart is of wit, als hij maar muizen vangt.

Grote Sprong Voorwaarts

In een lang commentaar in het Volksdagblad, de krant van de CPC, stond onlangs: „Om te meten of het systeem van een land succesvol en superieur is, is het belangrijk om te kijken of het alle partijen kan opdragen en organiseren om gezamenlijk te reageren op grote risico’s en uitdagingen.” Top-down dus, en vanuit het geloof dat die top ook het beste weet wat goed is voor het hele land.


Lees ook Xi Jinping’s lange mars naar absolute macht

In zijn grenzeloze inzet op een onrealistisch doel toont Xi zich een ware navolger van China’s eerste communistische leider Mao Zedong. Een van de meest beruchte campagnes was die voor het produceren van ijzer en staal, tijdens de Grote Sprong Voorwaarts (1958-1962). Mao wilde dat China in korte tijd de grootste staalproducent ter wereld zou worden, hoewel het land arm, agrarisch en onderontwikkeld was. Dus moesten boeren al hun ijzeren voorwerpen inleveren, ook de woks waarmee ze kookten. Die werden dan in primitieve ovens omgesmolten tot ijzer. IJzer dat nergens voor te gebruiken bleek.

Xi verspilde beperkte medische middelen voor zijn hogere doel van zero-Covid. Voorafgaand aan de grote omslag in beleid in december werd er steeds minder gevaccineerd. Heel gek, want zo raakte vooral de oudere bevolking ook steeds slechter beschermd. Waarschijnlijk had China er gewoon de capaciteit niet voor, omdat alle medici en paramedici al werden ingezet voor het testen en isoleren van de bevolking om ervoor te zorgen dat zero-Covid zou slagen.

Er werd ook niet geïnvesteerd in IC-bedden: die zouden toch niet nodig zijn, want corona zou in China niet uit de hand lopen. Nu dat wel gebeurt, zijn er schattingen dat op het hoogtepunt van de coronagolf de vraag naar IC-bedden het aanbod vijftien keer zal overtreffen.

Uitdijende quarantaines

Wel kwamen er steeds meer quarantainefaciliteiten bij voor mensen die besmet waren, of die mogelijk in contact waren gekomen met mensen die besmet waren. Of zelfs voor mensen die mogelijk weer in contact waren gekomen met mensen die niet zelf besmet waren, maar die wel in aanraking waren geweest met iemand die besmet was. Door die uitdijende cirkels kon één enkele besmetting in een klap duizenden anderen treffen. Hoogleraar Liu Jing van de Cheung Kong Graduate School of Business in Beijing rekende begin 2021 al uit dat het aantal mensen dat tot dan toe in quarantaine was geplaatst maar liefst tienduizend keer zo hoog ligt als het aantal mensen dat daadwerkelijk met corona besmet is geraakt.

China nam strenge coronamaatregelen maar wist het virus daarmee uiteindelijk toch niet te verslaan.
Foto’s Getty/Xinhua

China kwam met het concept van de tijd-ruimte-contacten: als je binnen een bepaalde tijd binnen een bepaalde afstand van een (mogelijk) besmet persoon was geweest, dan wisten de autoriteiten je via een verplichte app te vinden.

De Chinese aanpak had zeker in het begin een grote aantrekkingskracht. Xi kon hierin lang op veel steun van de bevolking rekenen. De ziekte was erg dodelijk en gevreesd, overheden in andere landen leken schokkend ineffectief en nonchalant in de bescherming van hun burgers. Was het niet aantrekkelijker om gewoon even wat vrijheid in te leveren in ruil voor veiligheid? En was het Chinese politieke systeem misschien inderdaad superieur nu het corona zo effectief buiten de deur wist te houden?

Xi zelf onderstreepte dat graag, misschien wel iets té graag. Het leidde ertoe dat China alles op alles zette om eigen vaccins te ontwikkelen, terwijl China op dat gebied achterliep op bijvoorbeeld India. Dat gebeurde niet alleen, en misschien zelfs niet in eerste instantie, om de eigen bevolking te beschermen. Het was zeker ook om de wereld te laten zien dat China ook daar de eerste en de beste in kon worden.


Lees ook China kiest voor vaccindiplomatie, de eigen bevolking kan wachten

Dus bracht China heel snel experimentele, slecht geteste vaccins op de markt die in China zelf aanvankelijk te gevaarlijk werden geacht voor mensen van boven de zestig. Hun werd dan ook afgeraden om zich te laten vaccineren. De vaccins werden op grote schaal en met veel bombarie geëxporteerd naar armere landen die kampten met enorme tekorten. Zo probeerde China die landen nauwer aan zich te binden.

China weigert tot op de dag van vandaag koppig om vaccins te importeren, terwijl dat wel zeer effectief zou zijn voor een betere bescherming van de eigen bevolking. Maar Xi ziet import als een blamage. Dan zou blijken dat het toch niet is gelukt om snel goede vaccins uit de grond te stampen, hoe graag Xi dat ook wilde. Maar zelfstandig goede mRNA-vaccins ontwikkelen is net zo moeilijk als hoogwaardig staal produceren als je land eigenlijk nog niet zo ver is.

Excuses zitten er niet in

De Chinese propaganda zegt nu precies het omgekeerde van wat er in november nog werd gezegd. Toen was corona zeer gevaarlijk. Nu is het minder erg dan een griepje. Toen moest je je om de dag verplicht laten testen. Nu wordt testen afgeraden. Toen moest je absoluut je huis uit om anderen in je gebouw niet te besmetten. Nu is het beter om maar gewoon thuis uit te zieken, en zelfs om besmet naar je werk te gaan als je je nog redelijk voelt.


Lees ook Zonder zero-Covid is er in China geen houden meer aan

Die enorme draai wordt in China niet als een draai gebracht, maar juist als een verfijning van bestaand en correct beleid, een beleid dat China uiteindelijk de nog steeds onvermijdelijke overwinning op corona zal bezorgen. Want zoals het Volksdagblad het ellenlange commentaar afsluit: „De overwinning zal uiteindelijk toebehoren aan het heroïsche Chinese volk!”

Excuses maken zit er bij Chinese leiders vrijwel nooit in, en zeker niet bij Xi. Hij heeft zichzelf de afgelopen jaren steeds meer gepositioneerd als onfeilbaar, bijna als de paus van de CPC. Ook dat heeft hij gemeen met Mao.

Maar accepteert de bevolking dan de draai die geen draai mag heten? Misschien. Veel mensen zijn gewend aan overheidstaal die meer een soort rituele bezwering van de werkelijkheid is dan een poging om die werkelijkheid echt te omschrijven.

De overwinning zal uiteindelijk toebehoren aan het heroïsche Chinese volk!

Commentaar Volksdagblad

Het hangt er uiteindelijk ook niet vanaf hoe goed, uitgebreid of vernuftig die draai wordt verkocht. Het hangt af van het effect van de draai. Gaan er veel slachtoffers vallen onder erbarmelijke omstandigheden? Wordt dat nieuws wijd en zijd bekend en raakt het veel families? Of blijft de schade relatief beperkt, en bloeit de economie snel weer op?

In het eerste geval kan er nog grootschaliger onrust ontstaan dan er eerder in november als reactie op het zero-Covidbeleid ontstond. Maar anders zullen veel mensen waarschijnlijk proberen ook deze crisis maar weer zo snel mogelijk achter zich te laten. Dan zal de Chinese aanpak van corona alsnog de officiële Chinese geschiedenis ingaan als de zoveelste overwinning van een superieur systeem onder een superieure leider.