‘Ze willen álles slopen’: Amerikaanse ambtenaren in angst door drastische maatregelen van Trump en Musk

Ze zitten naast elkaar aan de brunch als zondagochtend weer nieuws uitlekt over de ontmanteling van USAID, het agentschap voor ontwikkelingshulp waar hij (47) ruim vijftien jaar werkt. Het gerucht dat het zal worden opgedoekt en ondergebracht bij het ministerie van Buitenlandse Zaken, waar zij (42) sinds de zomer in dienst is, gonst al het hele weekend. Blijft er iets over van internationale noodhulp, zorg, armoedebestrijding en democratische initiatieven? En van zijn baan?

„O wow, heb je dit gezien?”, vraagt hij. Hij leest van zijn telefoon voor hoe twee topambtenaren op non-actief zijn gezet nadat ze medewerkers van Elon Musk fysiek de toegang weigerden tot de interne systemen van USAID. „Gelukkig hebben ze zich verzet. Ik moet dit even delen met collega’s.” Hij begint een appje te tikken. „Je doet dit wel via Signal, toch?”, vraagt zij. „Je weet niet waar ze allemaal toegang toe hebben.” Met opgetrokken wenkbrauwen negeert hij haar advies om de versleutelde berichtenservice te gebruiken die níét in handen is van de miljardairs die tijdens Trumps inauguratie vooraan zaten.

‘Ze’ zijn de techbro’s van DOGE, het officieuze ministerie van Overheidsefficiëntie waarmee miljardair Musk uit naam van Donald Trump de federale overheid radicaal wil inkrimpen. De rijkste man ter wereld doet dit zonder officiële aanstelling, veiligheidsscreening of senaatshoorzitting, en zonder verantwoordelijkheid af te leggen aan iemand anders dan de president. Als ontvanger van miljarden aan overheidssubsidies voor zijn Tesla’s en SpaceX kleeft hij van de belangenconflicten.

In de eerste paar weken na Trumps inauguratie heeft Musks club al honderden ambtenaren kaltgestellt en miljoenen een oprotpremie aangeboden. Ze hebben een eigen server neergezet bij het agentschap voor personeelsmanagement van de overheid. Ze hebben zich toegang verschaft tot het betalingssysteem van het ministerie van Financiën. Ze dwongen de FBI vijfduizend dossiers te overhandigen van wie meewerkten aan de vervolging van Trump en de Capitoolbestormers over te dragen. Ze willen het ministerie van Onderwijs opheffen.

Maar als eerste moet het ontwikkelingsagentschap kapot. Volgens Trump wordt het „gerund door een stel radicale gekken”. Musk schreef, zonder bewijs, op zijn eigen X: „USAID is een criminele organisatie en moet dood.”

Loyaliteit

Heel Washington staat onder hoogspanning. De federale regering is voor de Amerikaanse hoofdstad wat Philips was voor Eindhoven. Van de ongeveer drie miljoen mensen die – exclusief militairen – bij de landelijke overheid in loondienst zijn, wonen er bijna 500.000 in en rond DC. Deze ambtenaren wisten dat Trump en Musk de bijl zouden zetten in beleid, kosten en personeel. De president voelde zich in zijn eerste termijn gehinderd door ambtenaren, die hij ‘the deep state’ noemt. Maar het tempo en de meedogenloosheid waarmee het nu gebeurt, maken mensen angstig en onzeker. Hele ministeries en specialismen als diversiteitsbeleid worden afgedankt. De nieuwe regering eist gedweeë loyaliteit.

Ambtenaren zijn daarom huiverig om met journalisten te praten. Op borrels en in horeca wordt er verbijsterd gefluisterd. „De Republikeinen willen echt álles slopen.” Iedereen heeft wel gehoord van een collega die al consequenties ondervindt. Reeds ontslagen medewerkers van USAID wilden maandag bij een protest niet vertellen wie ze zijn. Ze vrezen niet alleen voor hun eigen hachje, maar ook voor het land – voor de wereld. „Als Amerikaanse hulp verdwijnt, zijn de Chinezen en de Russen er snel bij om landen in hun invloedssfeer te trekken.”

Ook het brunchende stel wil onder geen beding met voornamen of functieomschrijvingen in de krant. „Ik weet dat ik me laat intimideren”, zegt zij. „Maar er staat te veel op het spel om je kop boven het maaiveld uit te steken.” Elke opmerking is nu politiek. En elke politieke opmerking kan (extra) reden zijn voor ontslag.

Solidariteit

Een belangrijke keuze die ambtenaren uiterlijk deze donderdag moeten maken, is of ze de aangeboden oprotpremie accepteren. Ruim twee miljoen ambtenaren kregen vorige week een mail, getiteld ‘fork in the road’ (tweesprong) – hetzelfde onderwerp stond niet toevallig ook boven een vergelijkbare mail die het personeel van Twitter kreeg nadat Musk het overnam. Het aanbod: wie voor 6 februari ontslag neemt, wordt tot eind september doorbetaald en behoudt zijn zorgverzekering.

Wie daar niet voor tekent kan later alsnog worden ontslagen, onder minder gunstige voorwaarden. De regeling geldt voor iedereen behalve militairen, postbodes, grensbewakers en ambtenaren betrokken bij nationale veiligheid. Al kwam de CIA dinsdag met eenzelfde vertrekregeling.

Zij was geneigd om het aanbod aan te nemen, hoe geweldig en uitdagend ze haar baan ook vindt. „Ik ben nog maar een half jaar in dienst, dus ik vlieg er waarschijnlijk sowieso uit. Dan liever met een financiële buffer.” Maar iedereen binnen haar afdeling heeft het haar ten sterkste afgeraden. „We worden aangemoedigd om standvastig en solidair te zijn. Het moreel is aan de ene kant heel laag, maar aan de andere kant zijn we strijdvaardig.”

Dat is ook te zien op de pagina voor federale ambtenaren op het online forum Reddit. „Ik heb niet jaren van mijn leven gewijd aan het dienen van dit geweldige land om vervolgens door een stel fascisten te worden weggepest”, schrijft één. Een ander: „Ik zal eerlijk zijn, voor die e-mail zocht ik naar een manier om uit deze nieuwe hel te komen. Maar nu ben ik erop gebrand om deze idioten zo gefrustreerd mogelijk te maken.”

Een demonstratie voor het Amerikaanse ministerie van Financiën om te protesteren tegen Elon Musk en zijn ministerie van overheidsefficiëntie op 4 februari 2025 in Washington, DC. Uiterlijk deze donderdag moeten ambtenaren beslissen of ze de aangeboden oprotpremie van Elon Musk accepteren. Ruim

Definitief vonnis

Bovendien stevent de Amerikaanse overheid medio maart af op een nieuwe shutdown als het Republikeinse Congres daar geen oplossing voor vindt. Het sluiten van de federale overheid door geldgebrek, kan dergelijke betalingen van Musk doorkruisen. Dinsdag meldde de nieuwssite Axios dat nog maar 1 procent van de aangeschreven ambtenaren het aanbod heeft aangenomen, zo’n twintigduizend mensen. Het doel was tien keer zo hoog.

Van het stel maakt de man zich „weinig zorgen om mijn baan”. Misschien vervalt zijn functie. Voor het ogenschijnlijk definitieve vonnis over USAID was zijn team al gehalveerd omdat alle externe inhuur op straat was gezet en mocht hij met ngo’s in bepaalde landen niet meer communiceren. Maar hij kan arbeidsrechtelijk niet zomaar ontslagen worden, denkt hij. Toch heeft hij al naar vacatures in het bedrijfsleven gekeken. Zij heeft minder zekerheid en de organsaties waar ze buiten de overheid zou willen werken, draaien grotendeels op subsidies die ook worden gekort.

Dat is nog voordat hem maandag de toegang tot het kantoor van USAID wordt ontzegd en dinsdag ook tot zijn e-mail. Op de website van het agentschap verschijnt een boodschap dat vanaf vrijdag al het personeel geschorst is. Duizenden USAID-medewerkers die in het buitenland gestationeerd zijn, worden teruggehaald.

De aanval van Musk c.s. op buitenlandse hulp en onderwijs is niet willekeurig. Het ‘America First’ sentiment van Trump maakt dat zijn kiezers de wereld de rug toe keren. Ze willen niet betalen voor noodhulp, wederopbouw, ziektebestrijding en schoolboeken ver weg. Republikeinen pleiten al langer voor het ontmantelen van het ministerie van Onderwijs, zodat dat het beleid en toezicht op scholen volledig de verantwoordelijkheid wordt van de vijftig individuele staten. Dat geeft rode bolwerken de vrijheid religie het openbare onderwijs binnen te trekken, particuliere christelijke scholen te subsidiëren en te breken met impopulaire lerarenvakbonden.

Op de federale begroting zal deze afbraak weinig uitmaken. In 2024 gaf de federale overheid in totaal 6.750 miljard dollar (6.480 miljard euro) uit. Van de ministeries is Onderwijs, met een staf van ruim 4.400 mensen en een budget van 238 miljard dollar de kleinste. USAID heeft zo’n tienduizend medewerkers, voornamelijk in het buitenland, en een budget van 40 miljard dollar per jaar. Musks ambitie is om één à twee duizend miljard dollar te snijden uit de overheidsbegroting. Om dat te bereiken moet er of in Defensie of in gezondheidszorg en sociale zekerheid gesneden worden, waar Trump geen trek in lijkt te hebben.

De USAID-ambtenaar van het stel voelt zich door alle ophef gesterkt in zijn drijfveren. „Door dit alles sta ik er opnieuw bij stil waarom ik juist dit werk doe: om de wereld een beetje beter te maken.” Na de nieuwste berichten over het opheffen van zijn agentschap appt hij: vanaf nu „uit overvloedige voorzichtigheid” toch liever via Signal.

Delen





Mail de redactie