De beste indicator om het wereldwijde klimaatbeleid te toetsen bevindt zich op 3.397 meter boven de zeespiegel, op de vulkaan Mauna Loa op Hawaï. In een kraakheldere lucht wordt hier al sinds 1958 vrijwel onafgebroken de concentratie van broeikasgassen in de atmosfeer gemeten. Het resulteert in de Keelingcurve, een beroemde grafiek die is genoemd naar de Amerikaanse chemicus Charles David Keeling. Als die grafiek één ding aantoont, dan is het wel dat het beleid faalt.
Toen Keeling 66 jaar geleden begon te meten bedroeg de concentratie van kooldioxide in de atmosfeer ongeveer 315 ppm (delen per miljoen). In 1992, het jaar van de grote Earth Summit in Rio de Janeiro en het begin van de klimaatonderhandelingen, was de hoeveelheid CO2 al toegenomen tot 356 ppm. De 29 klimaattoppen die sindsdien zijn gehouden, hebben de curve nooit weten om te buigen. Inmiddels is de CO2-concentratie gestegen naar ongeveer 420 ppm. De gevolgen zijn onmiskenbaar: een gemiddelde opwarming van de aarde met 1,3 graden Celsius, toenemende weersextremen, ondraaglijke hittegolven, zwaardere orkanen, grote overstromingen, langdurige droogte.
Het roept de vraag op of klimaatconferenties nog de beste manier zijn om tot mondiale afspraken te komen. Heeft het huidige systeem van onderhandelingen zijn langste tijd gehad?
Internationaal Gerechtshof
Impliciet lag deze vraag de afgelopen twee weken ook voor bij het Internationaal Gerechtshof in Den Haag. Het kleine eilandstaatje Vanuatu wil van de hoogste rechtbank ter wereld weten of (geïndustrialiseerde) landen volgens het internationaal recht de verplichting hebben om ernstige schade aan klimaatsysteem en milieu te voorkomen. En zo ja, hoe ver die verplichting reikt. Met andere woorden: wordt met de jaarlijkse klimaattoppen voldoende gedaan om een gevaarlijke opwarming van de planeet te bestrijden? In de loop van volgend jaar komen de rechters waarschijnlijk met hun vonnis.
Veel experts die nauw betrokken waren – en soms nog steeds zijn – bij de onderhandelingen, denken het antwoord al te weten. In een open brief aan het klimaatbureau van de Verenigde Naties pleitten ze tijdens de klimaattop in Bakoe vorige maand voor fundamentele veranderingen. De ondertekenaars erkennen dat onderhandelingen in het verleden succesvol zijn geweest – met het Parijsakkoord in 2015 als hoogtepunt. Maar de gesprekken gaan „niet langer snel genoeg voor de exponentiële veranderingen die nodig zijn om een veilig klimaat voor de mensheid te garanderen”. Er is „een verschuiving nodig van onderhandeling naar implementatie”.
Dat is een vriendelijke manier om te zeggen dat landen eindelijk eens moeten gaan doen wat ze beloven. Landen weten heel goed wat ze te doen staat, en ook aan beloftes is geen gebrek. Nu wordt het volgens de open brief tijd om „toezeggingen na te komen en de urgente energietransitie en uitfasering van fossiele energie te garanderen”.
Festivalachtig
Een prominente woordvoerder van de critici is Christiana Figueres, hoofd van het klimaatbureau van de Verenigde Naties ten tijde van het Parijsakkoord. Begin vorig jaar zei ze op een klimaatbijeenkomst dat „al die multilaterale aandacht regeringen er alleen maar van afleidt om thuis hun huiswerk te maken”. Met een verwijzing naar de vele tienduizenden mensen die jaarlijks op zo’n klimaattop afkomen, zei Figueres: „Ik zou liever zien dat 90.000 mensen thuisblijven en hun werk doen.”
Ze kreeg bijval van Rachel Kyte, onderzoeker van klimaatdiplomatie, die zich ergert aan het festivalachtige karakter van klimaattoppen. „De Verenigde Naties moeten een manier vinden om ons op te delen in werkgroepen om dingen gedaan te krijgen”, aldus Kyte. „En ons dan weer samen brengen in een bijeenkomst die minder een jamboree is en meer een sober werkevenement.”
De open brief ging over de klimaattop, maar had net zo goed over andere milieuconferenties kunnen gaan. Ook daar klinken mooie woorden, bestaat een groot gevoel van urgentie en hebben partijen volop goede bedoelingen. Maar toen het begin november op de biodiversiteitstop in Colombia aankwam op implementatie, ontbrak een quorum om tot een akkoord te komen. De onderhandelingen waren, zoals zo vaak, uitgelopen en delegaties vreesden hun vliegtuig te missen als ze een stemming zouden afwachten. Op de plastictop in Zuid-Korea twee weken geleden bleken de meningsverschillen tussen plasticproducenten en landen die dreigen te stikken in plasticafval onoverbrugbaar groot. Er werd niet eens geprobeerd om tot een akkoord te komen. Volgend jaar zien ze wel weer verder.
Twee jaar geleden pleitte Europarlementariër Bas Eickhout in NRC voor „politiekere” onderhandelingen, kleinere en kortere conferenties met minder achterkamertjes. Laat landen vooral openlijk zeggen waar ze staan, vond Eickhout. „Dan wordt meteen zichtbaar wie een besluit blokkeert”, dan blijkt vanzelf dat olielanden als enig doel hebben „om hun fossiele rijkdom te verpatsen” en dat China helemaal niet wil meebetalen aan schade in arme landen.
Lees ook
dit interview met een van de hoofdadvocaten van Vanuatu
Bij het Internationaal Gerechtshof waren afgelopen weken geen achterkamertjes in gebruik. Alles wat gezegd werd, was voor iedereen te volgen. Maar de hoorzittingen maakten ook pijnlijk zichtbaar dat de rijke landen het stroperige onderhandelingsproces wel best vinden. Ook al klinken ze na een klimaattop vaak teleurgesteld, op een stevig vonnis van rechters, die hen wijzen op de verplichting om ernstige klimaatschade te voorkomen en om te betalen als het toch gebeurt, zitten ze niet te wachten.
‘Ze zijn vergeten bedankt te zeggen”, schamperde Emmanuel Macron maandag op de jaarlijkse conferentie voor Franse ambassadeurs. Met ‘ze’ doelde hij op de leiders van de landen in de Afrikaanse Sahel-regio. ‘Bedankt’ hadden die volgens de Franse president moeten zeggen voor de antiterrorismeoperaties die de Fransen er vanaf 2013 jarenlang uitvoerden.
De effectiviteit van die missies wordt betwijfeld. Terroristen zijn er in sommige landen nog volop, terwijl de Franse militairen sinds halverwege 2023 door het ene na het andere Sahel-land worden weggestuurd. Toch blijft Macron overtuigd van het succes: „Wij hadden gelijk”, zei de president. „Ik zeg dit voor alle Afrikaanse regeringen die niet de moed hebben gehad om de publieke opinie onder ogen te komen: geen van hen zou vandaag de dag nog een soeverein land zijn als het Franse leger niet in deze regio was ingezet.”
De uitspraken leidden tot woede in de landen in kwestie. Frankrijk heeft, zo twitterde de Senegalese premier Ousmane Sonko, „de capaciteit, noch de legitimiteit om de veiligheid en soevereiniteit van Afrika te waarborgen”.
Lees ook
Het ‘weg met Frankrijk!’ galmt door heel West-Afrika
Sonko en andere Afrikaanse leiders zijn ook woedend over een andere uitspraak van Macron. De president stelde dat het geen autonome beslissingen waren van Tsjaad, Senegal en Ivoorkust om het Franse leger weg te sturen: dit zou in overleg met Parijs zijn gegaan. „We hebben aan de Afrikaanse regeringsleiders voorgesteld onze militaire aanwezigheid te herorganiseren. En aangezien we erg beleefd zijn, hebben we hen het voortouw laten nemen wat betreft de aankondiging”, zei Macron.
Dit is in de meeste gevallen onwaar, zei de voormalige Franse ambassadeur in Senegal en Mali Nicolas Normand tegenover nieuwssite Public Sénat. Er hebben inderdaad discussies plaatsgevonden met Macrons persoonlijk attaché Jean-Marie Bockel, maar niet met Dakar – en Parijs was volgens de ambassadeur wel degelijk overvallen door ‘de snelheid’ van de besluiten van Senegal en Tsjaad. Macrons bewering zou enkel kloppen wat betreft Ivoorkust, dat eind december het einde van de Franse aanwezigheid aankondigde.
‘Onbeschoft en respectloos’
Premier Sonko van Senegal, dat eind november duidelijk maakte dat de Franse militairen moeten vertrekken, reageerde hier dan ook woedend op. „Er heeft geen enkele discussie plaatsgevonden”, zei hij. Het besluit van Senegal zou voortkomen uit „de eigen wil […] als vrij, onafhankelijk en soeverein land”. Ook Tsjaad reageerde getergd. Toen dat land rond dezelfde tijd bekendmaakte dat de Fransen moesten vertrekken, kwam dat als een verrassing voor Parijs. Minister van Buitenlandse Zaken Abderaman Koulamallah sprak in een interview met radiozender RFI dan ook van „onbeschofte en ronduit respectloze” uitspraken van Macron, die moet leren „dat de tijd van de kolonieën is afgelopen”.
In eigen land beschuldigt de hardlinkse partij LFI Macron van „een onaanvaardbaar, neokoloniaal paternalisme”, dat de dipomatieke verhoudingen in de weg kan zitten. Als Frankrijk enige rol van betekenis wil blijven spelen in zijn voormalige kolonieën, kan het de machthebbers inderdaad beter te vriend houden.
Maar de uitspraken zijn wel erg kenmerkend voor de Franse president, die wel vaker mensen in eigen land of het buitenland tegen zich in het harnas jaagt. Half november noemde Macron Haïtianen „volstrekte idioten” die verantwoordelijk zijn voor de drugsoorlog in hun land. En vorige maand zei hij tegen de (Franse) bewoners van het door een cycloon verwoestte eiland Mayotte dat ze blij mochten zijn dat ze bij Frankrijk horen. Ook daar bespeurden critici een neokoloniaal geurtje.
‘Ik heb mijn hele leven gezien hoe deze stad altijd maar kromp. Hoe flats leeg stonden, werden afgebroken, hoe alles kleiner werd en ophield te bestaan, hoe buren links en rechts alleen maar ouder werden.”
Toni Züchner (1990) is geboren en getogen in Hoyerswerda, een stadje in de Lausitz, een regio in Oost-Saksen in het oosten van Duitsland. Hoyerswerda bestaat uit een middeleeuws stadscentrum en een ‘nieuwe stad’ die vanaf de jaren vijftig uit de grond werd gestampt voor werknemers van het nabijgelegen Schwarze Pumpe, de energiecentrale van de DDR.
De ‘Neustadt’ van Hoyerswerda werd in de jaren zestig gezien als een socialistische modelstad, van waaruit de DDR-burgers driemaal per dag per bus naar de omringende bruinkoolgroeves of de gas- en brikettenfabrieken in Schwarze Pumpe werden gereden. De kinderen van de jonge arbeidersstaat konden ondertussen op het gras tussen de typisch Oost-Duitse ‘Plattenbauten’ spelen, onder toeziend oog van de moeders die even geen dienst hadden. De wijken in de ‘nieuwe stad’ werden ‘wooncomplexen’ (‘WK’s’) genoemd en waren genummerd van één tot en met tien.
Toni Zürcher werkt als programmamaker bij cultureel centrum Kulturfabrik in Hoyerswerda. „Er zijn hier nog altijd een paar goeie kroegen, hoewel je goed moet zoeken.” Foto: Matthias Schumann
Tot 1990 groeide Hoyerswerda explosief. In de jaren na de val van de Muur werden de brikettenfabrieken en de energiecentrales van Schwarze Pumpe stilgezet, verloren zo’n 70.000 mensen hun baan, en begon de grote leegloop. Tussen 1990 en 2008 kromp Hoyerswerda, dat in 1990 zo’n 72.000 inwoners telde, met ruim 43 procent. „Dat gat”, zegt Züchner, „is nooit meer gedicht.”
Ook Züchners vader, die in de bruinkooldagbouw werkte, stond begin jaren negentig op straat, en vond gelegenheidswerk in het voormalige West-Duitsland. „Verhuizen was bij ons altijd onderwerp van gesprek: op een dag zouden we mijn vader achterna reizen. Dat mijn ouders dat niet deden – ze moesten altijd de eindjes aan elkaar knopen – had er uiteindelijk mee te maken dat ik en mijn zusje het hier fijn hadden op school.” Tot in zijn tienerjaren, vertelt Züchner, woonde het gezin in ‘WK 10’. Het flatgebouw is inmiddels gesloopt.
Gulaschkanone
Anno 2024 is de ‘Neustadt’ van -Hoyerswerda een wat droefgeestige gatenkaas, waar ooit modern ogende flats en winkelcentra worden afgewisseld door bergen puin van net gesloopte WK’s, groene vlaktes waar de sloop al een tijd terug ligt, en fors vervallen flats die goeddeels leegstaan. Voor de Lausitzhalle, een groots opgezette concertzaal uit de jaren tachtig die de belangrijkste musici en ensembles uit de DDR een podium moest bieden, staat op een doordeweekse dag in december een ‘Gulaschkanone’, een grote legergroene warmhoudpan op wielen, waar plastic bordjes met macaroni en goulash te koop zijn.
In de tien verdiepingen tellende flat WK 5 – waar in de jaren tachtig een lokale Dadaïstische beweging de kop opstak (‘Hoyerswerdada’) – staat inmiddels een derde van de woningen leeg. Ongeveer de helft van de overige woningen wordt nog bewoond door de eerst generatie van arbeidskrachten. In de hele stad is maar liefst een derde van de inwoners ouder dan tachtig jaar, en ook in de flat is de gemiddelde leeftijd van witte Duitsers hoog. In de andere helft van de woningen in WK 5 wonen migranten, vooral uit Afghanistan, Syrië en Venezuela. De woningen in de flat zijn voor veel mensen de eerste eigen plek na het azc. „In Hoyerswerda is niet veel te doen”, zegt een jonge man uit Venezuela schouderophalend. Verder vindt hij het er oké, en de oudere Duitsers zijn niet onvriendelijk, zegt hij.
Mozaïek op een muur van de Lausitzhalle, in het centrum van Hoyerswerda. Het mozaïek, ontworpen door Fritz Eisel, komt uit 1984, toen de hal werd geopend als het Huis van Mijnwerkers. Foto: Matthias Schumann
In Hoyerswerda was de krimp en de vergrijzing in de afgelopen decennia immens, maar vrijwel alle regio’s in Saksen kampen met dezelfde problemen. Alleen de steden Leipzig en Dresden groeien. Halverwege de jaren tien werd de grote krimp een halt toe geroepen door de honderdduizenden vluchtelingen die in 2015 en 2016 naar Duitsland kwamen en die over alle deelstaten en gemeentes werden verspreid.
In dezelfde periode, zegt geograaf Tim Leibert van het Leibniz-Institut für Länderkunde, trok ook de economie aan in het voormalige Oost-Duitsland, wat zorgde voor meer banen en betere perspectieven voor jonge mensen uit de regio. Toch zijn de gevolgen van de massaontslagen uit de jaren negentig en de daaropvolgende krimp nog altijd merkbaar, zegt Leibert. „De jonge vrouwen die in de jaren negentig als eersten hun biezen pakten, hebben elders kinderen gekregen; die kinderen, op hun beurt, zijn nu weer in de leeftijd om een gezin te beginnen – maar dus niet in Hoyerswerda.”
Helft woningen gesloopt
De burgemeester van Hoyerswerda, de sociaal-democraat Torsten Ruban-Zeh, zit ondanks de neergaande trend niet bij de pakken neer. Energiek vertelt hij hoe de flats in Neustadt nu eenmaal gesloopt moeten worden omdat de leegstand anders te groot zou worden. „Hele blokken die leegstaan – dat doen we niet.” Volgens Ruban-Zeh is al bijna de helft van de woningen in Neustadt gesloopt. Hij wijst er op dat het aantal mensen dat naar Hoyerswerda komt iets hoger ligt dan degenen die er vertrekken, en dat ook het geboortecijfer iets stijgt; helaas doet het hoge sterftecijfer die positieve ontwikkelingen teniet. „De krimp moeten we voorlopig accepteren, daar valt niets tegen te doen.”
Tegelijkertijd doet de stad veel om het tij te keren, en de deelstaat Saksen investeert fors om de regio nieuw leven in te blazen. Ruban-Zeh wil met eigentijdse, duurzame woningen – „en niet zo uniform als in de Platte, drie kamers op zestig vierkante meter” – jonge gezinnen aantrekken. In de Lausitz moet een nieuwe campus ontstaan voor astrofysica en aan de rand van Hoyerswerda werkt de Technische Universiteit van Dresden aan een nieuw instituut dat de mobiliteit van de toekomst onderzoekt. Het bruinkoolgebied moet worden omgeturnd in een kenniseconomie – rest de vraag of er genoeg mensen kunnen worden geworven om de nieuwe banen in te vullen. De bruinkoolgroeves om Hoyerswerda heen zijn in ieder geval al grotendeels getransformeerd tot meren.
De ‘Neustadt’ van Hoyerswerda gold ooit als socialistische modelstad, nu worden flatgebouwen daar gesloopt. Veel tussen de jaren 50 en 80 verrezen gebouwen staan door de extreme krimp leeg. Torsten Ruban-Zeh, burgemeester van Hoyerswerda, in zijn werkkamer. „Mensen verlangen naar erkenning voor waar hun leven uit bestond, en dat wordt door de AfD handig uitgespeeld.”
Foto’s: Matthias Schumann
Franz Bleck en Vanessa Tietz, allebei zestien jaar oud, zitten in de jeugdgemeenteraad van de stad, en maken zich hard voor de belangen van de jongere generatie. Zo wordt er al jaren gepleit voor een skatepark in de stad. Bleck: „Ik geloof niet dat er heel veel mensen in Hoyerswerda skaten, er zijn er een paar, maar het is ook niet alleen voor skaters bedoeld. Het moet een trefpunt worden.” Na hun eindexamen zullen ze allebei vertrekken om te studeren. Bleck „sluit niet 100 procent uit” dat hij ooit terugkomt naar Hoyerswerda. Vanessa Tietz acht de kans erg klein: „Ik wil iets internationaals doen. Dat wordt van hieruit moeilijk.”
De krimp is niet alleen tekenend voor Hoyerswerda en Saksen, maar, zo schrijft socioloog Steffen Mau in zijn boek Ungleich Vereint, gaat op voor alle voormalig Oost-Duitse deelstaten, en staat in sterk contrast tot de West-Duitse deelstaten.
In het voormalige West-Duitsland wonen 60 procent meer inwoners dan voor de Tweede Wereldoorlog; in het gebied van de voormalige DDR is het 15 procent minder, waardoor het inwoneraantal er terug is op het niveau van 1905 (Berlijn niet meegerekend). Dit groei-schisma tussen Oost en West is volgens Mau overal in Europa aan weerszijden van het IJzeren Gordijn terug te zien.
Vanessa Tietz, lid van de jeugdgemeenteraad, bij haar middelbare school in Hoyerswerda. „Ik wil iets internationaals doen. Dat wordt van hieruit moeilijk.” Foto: Matthias Schumann
Lees ook
Duitsland is ongelijk verenigd – en zal dat ook blijven
Jonge vrouwen
In de landelijke regio’s in het voormalige Oost-Duitsland zijn het met name jonge vrouwen die verhuizen, wat leidt tot een mannenoverschot. In sommige gemeentes is de verhouding in de leeftijdsgroep van 20 tot 29 jaar maar liefst honderdveertig mannen tegenover honderd vrouwen.
Geograaf Leibert: „Vrouwen zoeken vaker een baan in de dienstverlening, vaker in stedelijke gebieden. Bovendien zijn vrouwen minder traditioneel in hun beroepskeuze, en volgen zij vaker hun eigen pad, ook omdat ze minder vaste rolmodellen hebben. Mannen volgen meer de beroepen van de mensen om zich heen, hun mannelijke familieleden bijvoorbeeld, en zijn ook vaak meer geworteld in hun dorp of regio, door bijvoorbeeld hun sportclub.”
Voor de achterblijvers is de krimp vaak een bron van onvrede. „Enerzijds worden sociale verbindingen verbroken. Maar degene die vertrekt drukt ook uit geen toekomst meer te zien en te vrezen ooit zo te eindigen als de mensen die hij of zij iedere dag op straat ziet”, zegt Leibert. „Het maakt mensen woedend als hun kinderen vertrekken. Moeders die ik voor een onderzoek een paar jaar geleden sprak, zeiden dat het arbeidsbureau hun kinderen heeft afgepakt. Destijds was de werkloosheid groot, en voor werk moesten veel mensen verhuizen. Die mensen worden natuurlijk gemist, en de achtergebleven mensen blijven die wonden voelen.”
Volgens onderzoek is de extreem-rechtse partij Alternative für Deutschland (AfD) juist sterk in de gebieden die krimpen, vergrijzen en waar een mannenoverschot is. Ook in Hoyerswerda is de AfD al jaren de sterkste kracht in de gemeenteraad. „Dat was al zo voordat ik burgemeester werd”, zegt Ruban-Zeh gelaten. „Maar bij ons is de AfD niet zo extreem als elders.”
In de tien verdiepingen tellende flat WK 5 staat inmiddels een derde van de woningen leeg.
Wapens voor Oekraïne
Het succes van de partij wijt Ruban-Zeh meer aan het beleid van de regering in Berlijn dan aan de demografie. „Met name wat betreft het buitenlandbeleid en het gebrek aan vredesbesprekingen tussen Oekraïne en Rusland. Dat houdt de mensen hier erg bezig.” Ruban-Zeh is tegen de Duitse wapenleveranties aan Oekraïne. Hij is zelf opgegroeid in Moskou, waar zijn vader op de ambassade werkte, is getrouwd met een Russische vrouw, en heeft nog een huis in Rusland, al is hij daar jaren niet meer geweest. „Mijn schoonvader bekommert zich er nu om.”
De socialistische modelstad Hoyerswerda is 35 jaar na de val van de Muur een soort schoolvoorbeeld van hoe de ‘Wende’ is mislukt, maar ook een voorbeeld van hoe er stapje bij beetje een uitweg uit de neergang wordt gezocht. Ruban-Zeh: „Natuurlijk, mensen voelen zich gekrenkt omdat alles wat er vóór 1990 hier was opgebouwd, van de ene op de andere dag waardeloos werd verklaard. Mensen verlangen toch een beetje naar erkenning voor waar hun leven tot dan toe uit bestond, en dat wordt door de AfD handig uitgespeeld. Tegelijkertijd zijn de mensen in het oosten misschien een beetje gevoeliger voor crises, omdat ze al eens hebben meegemaakt hoe ze in één klap alles verloren.”
Toni Züchner, die als programmamaker werkt bij cultureel centrum ‘Kulturfabrik’, woont graag in Hoyerswerda. „Er zijn nog altijd een paar goeie kroegen”, zegt Züchner, „hoewel je goed moet zoeken. Als je hier altijd al woont, bekijk je het van de positieve kant: ‘oh, die bestaat nog’. Als je van buitenaf hierheen komt ben je, denk ik, in shock.” Mensen van buiten, zeker die uit het westen, associëren Hoyerswerda bovenal met de neonazi’s die in 1991 dagenlang een migrantenverblijf met molotov-cocktails bestookten, zegt Züchner. „Dat is zo’n sterk stigma.” Voorlopig blijft hij: „Het is ook spannend wat hier allemaal gebeurt hè, politiek en maatschappelijk. Er is weer een soort ‘Wende’ gaande, maar nu is er wel geld en wordt er geïnvesteerd om alles enigszins gestructureerd en met een plan te laten verlopen.”
Het aanstaande vertrek van Justin Trudeau heeft Canada in diepe onzekerheid gestort. Na ruim negen jaar aan de macht laat de premier een Liberale Partij achter die volgens opiniepeilingen electoraal dreigt te worden weggevaagd bij naderende verkiezingen. De aanstaande beëdiging van Donald Trump als president van de Verenigde Staten plaatst het land ondertussen voor ongekende uitdagingen.
Canada zet zich schrap voor een economische recessie wegens Trumps herhaalde dreigementen heffingen van 25 procent in de stellen op importen uit het buurland. Trump eist strengere bewaking van de gedeelde grens, om migranten en drugs richting de VS te onderscheppen. Daarnaast fantaseert hij openlijk over aansluiting van Canada bij de VS.
Geen optimaal moment voor een machtsvacuüm in Ottawa. Toch is dat precies wat de Canadezen krijgen, nu Trudeau onder grote druk van zijn eigen partij zijn vertrek heeft aangekondigd. Hij blijft aan als premier totdat een nieuwe leider is gekozen, verklaarde hij maandag. Om de partij tijd te geven voor die zoektocht, blijft het parlement tot 24 maart gesloten. Zonder die omstreden opschorting zou zijn kabinet, dat regeert met een parlementaire minderheid, waarschijnlijk al eerder sneuvelen bij een motie van wantrouwen. De drie belangrijkste oppositiepartijen dreigen daarmee.
Lees ook
Trudeau stapt op. Na zijn doorbraak als mondiaal progressief boegbeeld, is zijn politieke val nu net zo diep
Zodra de Liberalen een nieuwe partijleider als premier aanwijzen en het parlement terugkeert, volgen waarschijnlijk snel verkiezingen, naar verwachting dit voorjaar. De Conservatieve Partij van de rechts-populistische oppositieleider Pierre Poilievre stevent daarbij volgens peilingen af op een ruime zege. Het blijft echter nog maandenlang onzeker wie het land – en de onderhandelingen met Trump – de komende jaren gaat leiden.
1 Wat is nu de volgende stap voor de Liberale Partij?
In feite volgden de Liberalen het voorbeeld van de Democraten in de VS, deze zomer: in de overtuiging dat hun leider niet opnieuw kon winnen, forceerden ze een late wissel. Waar de Democraten een zege van Trump hoopten af te wenden, willen de Liberalen Poilievre de pas afsnijden. Ze gaan ervan uit dat de sterke positie van Poilievre in de peilingen vooral ligt aan de impopulariteit van Trudeau, en dat veel kiezers open staan voor een alternatieve kandidaat.
Onder de voornaamste kanshebbers die worden genoemd, zijn de half december opgestapte minister van Financiën en vicepremier Chrystia Freeland en minister van Industrie François-Philippe Champagne. Ook Mark Carney, oud-gouverneur van de Canadese centrale bank en van de Britse centrale bank, geldt als een mogelijk opvolger. Geen van hen heeft zich nog officieel kandidaat gesteld.
Gezien de omstandigheden is er haast geboden bij de benoeming van een nieuwe leider. De partij streeft ernaar om die voor de terugkeer van het parlement op 24 maart in functie te hebben. Dat betekent een versnelde leiderschapsrace, waar normaal zo’n vier maanden voor staan. Deze woensdag vindt eerst fractieberaad plaats en vrijdag vergadert het partijbestuur over de te volgen procedure.
2 Hoe reageert Donald Trump op de politieke onrust in Canada?
Al voor Trudeaus aankondiging van zijn terugtreden, maandag, richtte Trump zijn pijlen onverminderd op de noorderburen. Niet alleen dreigt hij als president-elect met importheffingen en klaagt hij over een tekort op de onderlinge handelsbalans, ook herhaalt hij al weken het idee dat Canada een ‘51ste staat’ van de VS zou moeten worden.
Dinsdag zei hij dat doel niet met militaire maar met „economische kracht” te willen bereiken. Canadese politieke leiders deden het idee aanvankelijk af als grap, maar Trump houdt er niet over op. Van links tot rechts hebben politici het fel verworpen. Volgens Trudeau maakt aansluiting van Canada bij de VS evenveel kans als „een sneeuwbal in de hel”, schreef hij dinsdag op X.
Lees ook
Schrik en ongeloof in Canada over Trumps importdreigement
3 Wie verdedigt nu Canada tegen Trumps dreigementen?
Premiers van de Canadese provincies, veelal van conservatieve huize, springen inmiddels in het vacuüm door tegenover Amerikaanse leiders en media tegen de heffingen te pleiten – mede omdat die ook schadelijk zijn voor de economie van de VS. Zo verschijnt Doug Ford, de volkse premier van Ontario, regelmatig op Fox News om te onderstrepen dat beide landen baat hebben bij hun nauwe economische samenwerking.
