Woede in Georgië om wet tegen ‘buitenlandse invloed’

Zegt Georgië zijn democratische, Europese ambities vaarwel? Een nieuw wetsvoorstel, dat het werk van maatschappelijke organisaties en media aanzienlijk kan bemoeilijken, zorgt al dagen voor felle protesten. Dinsdag kwam het voor het parlementsgebouw in Tbilisi tot een harde confrontatie. De betogers droegen EU-vlaggen bij zich, de oproerpolitie greep in met traangas en waterkanonnen. Tientallen mensen werden gearresteerd.

„Mijn leven wordt hier straks kapot gemaakt”, zegt Mariam Gegoetsjadze, mede-oprichter van de pro-Europese mensenrechtenorganisatie Shame Movement, over de telefoon. „Ik kan niet eens meer denken aan andere problemen. Als ik hier blijf word ik gearresteerd, of vermoord.”

Lees ook: De bevolking van Georgië wil aansluiten bij Europa, maar de regering gooit roet in het eten

In Georgië zijn wel vaker betogingen, maar dit protest „voelt totaal anders dan voorheen”, zegt Gegoetsjadze. De woede richt zich op de wet tegen ‘buitenlandse invloed’ die regeringspartij Georgische Droom (GD) wil invoeren. Ngo’s en mediaorganisaties die jaarlijks 20 procent of meer (financiële) hulp ontvangen uit het buitenland, moeten zich straks registreren als ‘buitenlandse agent’. Doen ze dat niet, dan kunnen ze fikse boetes en celstraffen tegemoet zien.

Op 14 februari werd het wetsvoorstel „over transparantie van buitenlandse invloed” voor het eerst besproken. Volgens de indieners moet de wet de transparantie bevorderen en voorkomen dat met buitenlands geld de „polarisatie” in Georgië wordt „aangewakkerd”. Het werk van ngo’s zou er verder niet door worden belemmerd.

Maar critici zien overeenkomsten met Rusland, dat sinds 2012 een soortgelijke wet kent waarmee het maatschappelijke tegengeluid in het land grotendeels is gesmoord. „Nee tegen de Russische wet”, riepen de demonstranten deze week dan ook in Tbilisi. Rusland houdt sinds een vijfdaagse oorlog in 2008 twee afvallige regio’s bezet, Abchazië en Zuid-Ossetië, ongeveer 20 procent van het Georgische grondgebied.

Ook de Georgische president Salome Zourabisjvili is zeer kritisch over de plannen van de regering. „Deze wet komt niet uit het niets. Het is iets dat door Moskou wordt gedicteerd”, zei ze eerder deze week. De Amerikaanse ambassade in Tbilisi noemde de jongste ontwikkelingen deze week in een verklaring „een donkere dag voor de democratie van Georgië”.

Presidentieel veto

President Zourabisjvili wil haar veto gebruiken, maar dat kan uiteindelijk ook worden omzeild. GD beschikt in het parlement over een meerderheid die groot genoeg is om het presidentiële veto uiteindelijk te verwerpen. „Het veto van de president is meer een manier om het wetsvoorstel te vertragen dan om het volledig tegen te houden”, zegt Wouter Zweers, Europa-onderzoeker bij Clingendael.

Officieel is Georgische Droom, aan de macht sinds 2012, een pro-Europese partij. In de praktijk voert de partij al langer een koers die moeilijk te verenigen is met democratische principes, inclusief intimidatie van politieke tegenstanders en een conservatie agenda op het gebied van lhbti-rechten. GD verdedigt de wet met het argument dat ook de Verenigde Staten een Foreign Agents Registration Act kennen. Volgens Zweers van Clingendael gaat die vergelijking niet op. „De Amerikaanse wet is veel nauwer omschreven en gaat minder ver met beperkingen. Die is echt meer gericht op specifieke groepen zoals bijvoorbeeld lobbyisten.”

„In Georgië heeft ‘agent’ in deze context de lading van spion en daarmee impliciet van staatsvijand”, zegt ook Kaukasus-analist Jelger Groeneveld.

Lees ook deze reportage over Georgië uit 2022: ‘Het is logisch dat de EU niet met Georgië wil werken’

De oprichter van de Georgische Droom, de oligarch Bidzina Ivanisjvili, zorgt voor nog meer spanningen. Hoewel hij zich meer op de achtergrond van de partij bevindt, vermoedt Brussel dat hij vooralsnog zijn lijntjes kort houdt met Rusland wegens economische belangen. De regeringspartij voerde bijna een jaar lang campagne waarin EU- en VS-ambtenaren ervan werden beschuldigd dat ze Georgische ngo’s en de oppositie tot ‘marionetten’ hadden gemaakt.

In maart vorig jaar diende Georgië formeel het verzoek in kandidaatlid van de EU te worden, gelijktijdig met Oekraïne en Moldavië. De verzoeken om de kandidaatstatus van Kyiv en Chisinau werden ingewilligd, maar die van Georgië niet.

Brussel waarschuwt nu dat de ambitie van het land om EU-lid te worden in gevaar dreigt te komen. Het controversiële wetsvoorstel is „onverenigbaar met de waarden en standaarden van de Europese Unie”, aldus Josep Borrell, de EU-buitenlandchef.