Winterweer is op komst in Oekraïne. Dat zal een hoofdrol gaan spelen in de strijd

Posted on October 28, 2022 by admin

N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.

Oorlog Oekraïne Als de winter streng wordt, lijkt dat in het voordeel van Rusland te zijn, op dit moment de verdedigende partij. Maar Oekraïners hebben betere, warmere uitrustingen.

Steven Derix

28 oktober 2022 om 21:41

Leestijd 4 minuten

Bewoners van het door Rusland bezette Cherson wachten in de bus bij het stadje Olesjky vlakbij Cherson tot ze worden geëvacueerd naar de Krim.

Foto Alexander Ermotsjenko/Reuters

Deze herfst is extreem warm, en toch heeft de nadere winter nu al invloed op de oorlog in Oekraïne. In de afgelopen weken is het in het zuiden gaan regenen en is de zwarte vruchtbare aarde rond de stad Cherson veranderd in blubber. Het natte weer en het lastige terrein maakt de opmars richting Cherson lastiger dan in het het noordoosten, zo zei de Oekraïense minister van Defensie Oleksi Reznikov deze week. Een herhaling van het bliksemoffensief van september lijkt er in het zuiden niet meer in te zitten.

De komende weken zullen de omstandigheden op het slagveld bovendien alleen maar moeilijker worden. In de oostelijke Donbas is het overdag nog een aangename 12 graden, maar volgende week daalt ’s nachts de temperatuur richting vriespunt – niet erg prettig voor de soldaten in hun loopgraven.

Dick Zandee, defensiespecialist bij het Instituut Clingendael, volgt de snel veranderende omstandigheden op het slagveld op de voet. „Ik heb me laten vertellen dat de bodem in de Donbas al behoorlijk drassig is.”

Patstelling

De aanstaande winter zal een hoofdrol spelen in de oorlog in Oekraïne. Sommige militaire analisten voorspellen dat ‘Generaal Winter’ zal leiden tot een patstelling tussen de Oekraïense en Russische troepen in het veld, maar volgens Zandee is het beeld „geschakeerder” dan dat. „De winter zal zeker niet leiden tot een complete stilstand van de gevechten”, zo zegt de defensiespecialist.

In de Oost-Europese krijgsgeschiedenis hebben sneeuw en ijs niet zelden een beslissende rol gespeeld. In 1812 ruïneerde de snel invallende winter de Grande Armée van Napoleon bij zijn terugtocht uit Moskou. Tijdens de Winteroorlog van 1939 bleken de Finse verdedigers beter aangepast aan de arctische omstandigheden in Karelië en zaaiden ze dood en verderf onder de aanvallende Sovjetsoldaten. Tijdens het beleg van Leningrad 1941-1944 daarentegen was het bevroren Ladogameer de enig aanvourroute en kon de ingesloten stad alleen ’s winters worden bevoorraad.

Een man uit het door Rusland bezette Cherson is per bus aangekomen in het stadje Dzjankoi op de Krim.
Foto Alexei Pavlisjak/Reuters

Het ligt er dus maar aan, zo zegt Dick Zandee. „Als de winter heel streng is en de ondergrond bevriest, kun je goed manoeuvreren met zware pantservoertuigen op rupsbanden. Maar als het blijft bij een paar nachten vorst en een hard laagje op de modder, zak je onherroepelijk weg.”

Eind februari, tijdens het begin van de oorlog, moesten de Russische tanks op de wegen blijven vanwege het moerassige terrein en werden ze een gemakkelijk doelwit voor Oekraïense teams met anti-tankraketten – „sitting ducks”, zegt Zandee. Nat weer maakt grote offensieve operaties met pantservoertuigen daarom lastig. Maar de oorlog speelt zich niet allen af in het open veld, en de straatgevechten in de buitenwijken van Cherson zullen worden gevoerd door infanterie. Bij een stadsoorlog is de winter niet doorslaggevend, al zal het „weerstandsvermogen” van de voetsoldaat „die sterft van de kou” snel afnemen. Voor de inzet van (raket-)artillerie, hét sleutelwapen van de oorlog, speelt het weer al helemaal geen rol: voor het afvuren van een HIMARS-raket maakt het niet uit of het vriest.

Ik heb begrepen dat de bodem in de Donbas al behoorlijk drassig is

Alles overziend zal de intredende winter eerder de verdedigende partij (de Russen) in de kaart spelen dan de offensief ingestelde Oekraïners, denkt Zandee. Daar staat tegenover dat de NAVO heeft nagedacht over goede winteruitrusting voor de Oekraïense soldaten, van thermo-ondergoed tot straalkachels. De kit van de Russische gemobiliseerde soldaten – sommige rekruten wikkelen bij afwezigheid van sokken hun voeten in met katoenen lappen – is echter „schokkend”, zegt Zandee. „Als je bedenkt dat de Russische krijgsmacht bestaat uit een actieve en een mobilisabele component [een beroepsleger aangevuld met reservisten], dan is het ongelooflijk dat men niet in staat is om voor materieel en uitrusting te zorgen.”

Behoudende strategie

Rusland speelt in op de naderende winter met massale ‘strategische’ bombardementen op Oekraïnes energie- en elektriciteitsvoorziening, waardoor burgers zonder verwarming en stroom kwamen te zitten. Maar op het slagveld lijkt de nieuwe Russische commandant generaal Sergej Soerovikin te kiezen voor een behoudende strategie, waarbij de nadruk de komende maanden zal liggen op het vasthouden van veroverd gebied.

Een jongen die is geëvacueerd uit het door Rusland bezette Cherson wacht bij het stadje Olesjky bij Cherson op het vervolg van de reis naar de Krim.
Foto Alexander Ermotsjenko/Reuters

In de afgelopen weken zijn de Russen begonnen met het terugtrekken van zwaar materieel en troepen uit Cherson – waarschijnlijk om elders het front te kunnen versterken. Strijders van het Wagner-huurlingenleger, dat onafhankelijk van de Russische strijdkrachten opereert, doen nog altijd hardnekkige pogingen om de strategische plaats Bachmoet in de Donbas in te nemen, maar worden steeds teruggeworpen. De inname van Bachmoet zou een psychologische opsteker zijn, maar in feite houden de Russen rekening met nieuwe nederlagen. Achter de huidige frontlijn bouwen Wagner-huurlingen aan een tweede verdedigingslinie met betonnen zogeheten drakentanden, een tankgracht en prefab betonnen bunkers.

In oostelijke richting volgt de ‘Wagnerlinie’ het huidige front, maar in het noorden loopt die langs de rivier de Siverski Donets, vlak boven de stad Loehansk. De Russen lijken daarmee rekening te houden met een scenario waarin ze een groot deel van de noordelijke Donbas moeten opgeven. Zolang de westerse hulp blijft komen, zegt Zandee, is Oekraïne in het voordeel – ondanks de belemmeringen die het winterweer oplevert.

Lees ook:De Oekraïense graandeal was geen middel tegen hongersnood

Droneaanvallen

Maar na de zoveelste serie drone-aanvallen zat Kiev deze week wel in het donker. President Zelensky speelde er op in, een speech die hij buiten opnam, naast een neergehaalde Iraanse Shahed-163. Achter de Oekraïense president lag de verduisterde hoofdstad, maar Zelensky vond als altijd de juiste woorden voor zijn burgers: „Goedenavond, strijders van het licht.”

Een versie van
dit artikel
verscheen ook in

de krant
van 29 oktober 2022

Vrouwelijke 17de-eeuwse kolonialist Maria van Aelst krijgt in toneelbewerking weinig verdieping

admin
November 18, 2024
0

Er is een meme die vaak opduikt in de context van Amerikaans imperialisme en oorlogszucht. Op de tekening zien we een man en een vrouw met een Arabische achtergrond, in een bergachtig gebied. In de lucht hangen drie vliegtuigen met de Amerikaanse vlag erop, die bommen boven het landschap loslaten. De man kijkt met een blik van verwondering naar boven en zegt: „They say the next ones will be sent by a woman!” De vrouw slaat haar ogen neer en antwoordt: „Really makes you feel like you’re part of history.”

Ik moest aan de satirische cartoon denken bij het zien van De mannen van Maria, de theaterbewerking van de gelijknamige roman van Anneloes Timmerije. De voorstelling is een initiatief van actrice Anna Drijver, die tevens de hoofdrol speelt, en werd aangekondigd met dezelfde heldhaftige publiciteitstekst als het boek: „Het waargebeurde verhaal van een vrouw die in een bikkelharde tijd zag wat haar mogelijkheden waren, haar eigen weg koos en deed wat geen enkele vrouw voor haar had gedaan.” Expres of per ongeluk word je als kijker zo op het verkeerde been gezet. Wat hoofdpersonage Maria van Aelst namelijk heeft ‘gedaan’ is, zo blijkt uit de voorstelling: in het begin van de zeventiende eeuw net zo’n gruwelijke kolonisator van het latere Indonesië worden als de mannen om haar heen.

**Anna Drijver** in de voorstelling ‘De mannen van Maria’.

Eenzijdig perspectief

Toneelschrijver Maxine Palit de Jongh traceert in haar bewerking hoe Van Aelst van slachtoffer van het patriarchale systeem zélf tot dader werd. Als meisje wordt ze naar ‘de Oost’ verscheept als ‘volksplanter’: ze wordt op een ‘meisjesmarkt’ geveild aan de hoogste bieder om Batavia met witte kinderen te kunnen bevolken. Als haar eerste echtgenoot overlijdt, zet ze via een zaakwaarnemer een eigen handel in sieraden op, en laat zich in haar huishouden ondersteunen door enkele tot slaaf gemaakte vrouwen. Haar gruwelijkste daden komen voort uit haar seksistische indoctrinatie: omdat haar is ingepeperd dat haar enige bestaansrecht als vrouw voortkomt uit haar rol als moeder, drijft haar kinderloosheid haar tot het ontvoeren van de dochter van een van haar dienstmeisjes.

Hoewel Palit de Jongh twee passages heeft toegevoegd waarin dieren aan het woord zijn, als metaforen voor het land dat de Nederlanders exploiteren, blijft het eenzijdige perspectief van Van Aelst dominant in de voorstelling. Haar gebrek aan introspectie levert voor een hedendaagse theatervoorstelling onoverkomelijke problemen op: ze is in haar slaafse hunkering naar weelde, huwelijk en moederschap een voorspelbaar product van haar opvoeding en omgeving en wordt nooit een interessant individu. De conventionele spelregie van Olivier Diepenhorst biedt ook geen verdieping: het spel van Drijver toont weinig tegenkleur ten opzichte van de emoties die al in de tekst besloten liggen en neigt in haar portrettering van de personages die Van Aelst tegenkomt naar karikatuur.

Vanwege het gebrek aan opvallende regiekeuzes blijft onduidelijk wat Drijver nu precies zo interessant vond aan dit verhaal, en waarom ze het naar het toneel wilde brengen. De spanning tussen proto-feminisme en kolonialisme is te zwak uitgewerkt om te beklijven, waardoor je als kijker lang voor het einde je aandacht verliest.

Vogelgriep laait op bij Puttense kippenboerderij: ‘Zware klap’

admin
November 18, 2024
0

Laatste update:

14:27

Nederland was bijna een jaar lang vogelgriepvrij, maar in een biologisch leghennenbedrijf in het Gelderse Putten is het virus weer ontdekt. Om verdere verspreiding te voorkomen gaat de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) de circa 23.000 kippen van het bedrijf ruimen. Dat meldt de Rijksoverheid maandag. De laatste uitbraak dateert van vorig jaar december.

Vogelgriep is net als het coronavirus een zoönose, een ziekte die zowel dieren als mensen kan treffen. Overigens worden kippen van het merendeel van de honderd varianten niet meer ziek. Vooral wilde vogels (als zwanen, ganzen en eenden) nemen het virus mee naar Nederland en dragen het virus bijvoorbeeld over via poep of veren. Het eten van eieren van besmette vogels is voor mensen niet gevaarlijk.

De uitbraak komt niet als een verrassing voor BBB-minister Femke Wiersma (Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur). „Dat dit vroeg of laat zou gebeuren, wisten we, maar het blijft ingrijpend”, schrijft ze op haar X-kanaal. „Ik kan mij voorstellen dat dit een zware klap is voor de betrokken pluimveehouder. We nemen passende maatregelen en houden de situatie nauwlettend in de gaten.”

Screening

De NVWA gaat de dertien pluimveebedrijven die in een zone van drie kilometer van de plek van de uitbraak liggen, klinisch screenen. Vervolgens zal de Gezondheidsdienst voor Dieren (GD) de betreffende boerderijen monitoren. Zo worden er bijvoorbeeld monsters van kadavers onderzocht en blijft de dienst contact houden met de bedrijven.

De 58 pluimveebedrijven die in een straal van tien kilometer liggen, mogen van de overheid geen „pluimvee en broed- en consumptie-eieren” vervoeren. Ook mag er geen mest van vogels en gebruikt strooisel worden afgevoerd. Bedrijven die naast vogels ook ander vee hebben, mogen ook niet de mest en het strooisel van andere dieren en dierlijke producten afvoeren.

LTO

De genoemde lokale maatregelen moeten verspreiding van de vogelgriep naar andere delen van het land voorkomen. Verder moet pluimvee in de buurt van Putten worden opgesloten in een hok en moeten hobbykippen worden afgeschermd, om de kans op contact tussen wilde besmette vogels en gehouden vogels te verkleinen. De NVWA gaat ook na of er producten of pluimvee van en naar de Puttense boerderij zijn vervoerd in de periode vóór de melding.

Boerenorganisatie LTO roept op tot een „onmiddellijke” landelijke ophokplicht, zo reageerde de organisatie maandagmiddag na bekendmaking van het nieuws uit Putten. „We zitten vanwege de vogeltrek in een risicovolle periode en zien ook besmettingen in omringende landen.”

De enige vrouw die keizer van China werd: Wu Zetian was machtig en meedogenloos – maar moorddadig?

admin
November 18, 2024
0

Als een vrouw uiterst intelligent en grenzeloos ambitieus is, doet dat zelfs tegenwoordig bij velen de wenkbrauwen fronsen. Laat staan in het China van de 7de eeuw.

In 624 krijgen houthandelaar Wu Shiyue en zijn vrouw een dochter. In die tijd geven Chinezen meisjes geen voornaam. Maar dit kind zou op latere leeftijd zichzelf een naam geven, als ze de eerste – en enige – vrouwelijke keizer van China is.

Hoe het burgermeisje Wu Zetian (wat niet de naam is die ze zichzelf gaf) het tot een van de machtigste vrouwen van haar tijd wist te schoppen, is onderwerp van de tentoonstelling Wu Zetian – De enige vrouwelijke keizer van China in het Princessehof in Leeuwarden.

Het museum neemt de bezoeker mee naar het begin van de Tang-dynastie (618-907). Aan de hand van Wu’s geschiedenis en opmerkelijk goed geconserveerde eeuwenoude objecten schetst de rijke expositie een beeld van deze fascinerende vrouw en het leven in het 7de-eeuwse China.

Mythes

Als Wu veertien is, neemt keizer Taizong het beeldschone meisje op in zijn harem – ze krijgt de bijnaam ‘de betoverende juffrouw Wu’. Als hij sterft, wordt ze naar een klooster gestuurd, maar opmerkelijk genoeg haalt Taizongs zoon, keizer Gaozong, haar terug en geeft haar een positie twee rangen onder de keizerin.

Hoe het Chinese hof er in die tijd uitziet, wordt op de tentoonstelling overtuigend in beeld gebracht met voorwerpen van keramiek maar ook van edelmetaal als zilver en goud, plus reproducties van muur- en zijdeschilderingen op de zaalmuren. Dames aan het hof zijn vaak hele dagen bezig met het verzorgen van hun uiterlijk, maar ze spelen ook spelletjes, musiceren of schrijven poëzie.

Hoe Wu zich een weg omhoog konkelt aan het hof, behoort tot een van de mythes die door de eeuwen heen rond haar zijn ontstaan. Vermoordt ze haar eigen dochter om de keizerin daarvan te kunnen beschuldigen? Tegenwoordig wordt gedacht dat het kindje aan wiegendood stierf – maar er rijzen ook nog beschuldigingen van hekserij aan het adres van de keizerin. Gaozong degradeert zijn echtgenote in 655 tot gewone burger, en kiest Wu als nieuwe keizerin.

Van Wu Zetian zelf zijn geen voorwerpen te zien op de expositie: haar met haar man gedeelde tombe in het Qianling Mausoleum blijft gesloten. Uit het graf van een schoondochter zijn wel fraaie artefacten te zien, zoals een puntgave, drievoetige pot en meerdere ragfijn gedetailleerde ruiterfiguren.

Hemelse koning, afkomstig uit de tombe van generaal An Pu en zijn vrouw. Sancai aardewerk, China, 709. (113 centimeter hoog).

Dekselpot met diamantpatroon, sancai aardewerk, China, 618-907. (30×24,5 cm.)

Vrouw te paard, sancai aardewerk, China, 618-907. (42×35 cm.)

Foto’s: Luoyang Museum

Hoogstaand vakmanschap

Veel van de tentoongestelde aardewerken stukken, vaak mens- of dierfiguren, zijn gemaakt van een speciaal soort keramiek. Sancai – letterlijk driekleurig – is crèmekleurig aardewerk dat vaak met twee of drie maar ook wel met meer heldere kleuren wordt geglazuurd.

De prachtige figuren geven zowel het hoogstaande vakmanschap van de Chinese pottenbakkers weer als de duurzaamheid van keramiek: zijn deze objecten echt al ruim duizend jaar oud? Mooie voorbeelden hiervan zijn een beeld van een ambtenaar waarvan het gezicht niet helemaal gelukt lijkt: hij heeft een scheve mond. Maar juist daardoor lijkt het beeld heel echt. De man kijkt met trotse blik en sardonische glimlach de hedendaagse wereld in. Een beeldje van een vrouw met schoudertas doet bijna modern aan. Net als veel vrouwen nu draagt ze de forse tas niet over de schouder, maar aan de arm, en gezien het formaat sleept ze heel wat spullen mee.

De zaalteksten zijn deels in de eerste persoon enkelvoud, zodat de keizer(in) zelf lijkt te spreken. Ze vertelt dat haar man wegens zijn slechte gezondheid veel staatszaken aan haar overlaat. Ze hervormt de landbouw met lagere belastingen en herverdeling van land, ze laat oorlogen voeren waardoor het Chinese rijk uitdijt. Dat wakkert welvaart en technologische vooruitgang aan.

Tijdens de Tang-dynastie kunnen de Chinezen al wit porselein maken: op de tentoonstelling zijn meerdere porseleinen stukken te zien, zoals een vaas met elegant slanke hals uit 709 – duizend jaar voordat in Europa het eerste porselein wordt gemaakt.

Soldaten te paard, muurschildering uit een tombe van de Tang-dynastie, Qianling Mausoleum, China, 618-907.

Luoyang Paviljoen, toegeschreven aan Li Zhaodao, China, 675-758.

Foto’s: Taipei National Palace Museum

Sociale hervormingen

Als Gaozong na een beroerte in 683 overlijdt, heeft Wu al zo’n twintig jaar de werkelijke macht in handen. Die weigert ze op te geven: twee van haar zonen zijn kort keizer, maar ze zet hen af en roept zichzelf in 690 uit tot keizer Wu Zhao. In de vijftien jaar dat ze in eigen naam regeert, voert ze onder meer sociale hervormingen door die meer ruimte geven voor ontwikkeling van gewone burgers. Dat maakt de keizer bij hen populair.

Ook geeft Wu Zhao ruimte aan meerdere religies. Het boeddhisme eert ze met haar bijdrage aan de Longmen-grotten in de provincie Henan: ze voegt, eerst samen met haar man en later zelf, tempels en beelden toe aan het complex. Beroemd is de kolossale zittende boeddha, waarvan het gezicht naar Wu zou zijn gemodelleerd. In de laatste zaal van de expositie wordt een spectaculaire poging gedaan om de grootsheid van dit complex weer te geven: de muren tonen metershoge foto’s van de vele beelden daar.

In 705, als Wu Zhao 81 en ziek is, dwingt een zoon haar afstand te doen van de troon. Hij eert haar wel met de titel Wu Zetian, ‘Wu de weg van de hemel volgend’. Na haar dood, enkele maanden later, wordt dat de naam waarmee ze de geschiedenis in gaat.

Meedogenloos was Wu Zetian ongetwijfeld, dat geldt voor vrijwel elke heerser van haar tijd. Maar dat ze voor de macht over vele lijken ging – inclusief die van familieleden – is waarschijnlijk geroddel van later datum, bedacht door geschiedschrijvers die een machtige vrouw een tegennatuurlijke gruwel vonden. Kwaadsprekerij ontkennen of proberen te nuanceren heeft amper effect, zien we ook nu nog. De enige vrouwelijke Chinese keizer ‘zelf’ haar verhaal laten vertellen en slechts summier aandacht besteden aan alle ongefundeerde mythes, is daarom een uitstekende keuze.

Aardewerk beeldje van een vrouwelijke polospeler, afkomstig uit Luoyang, China. (36,5×41×13 cm.)

Vrouwelijke drummer, sancai aardewerk, China, 618-907.

Vergulde bronzen draak, afkomstig uit een graftombe uit de Tang-dynastie, 618-907. (21,8×12,8 cm.)

Foto’s: Luoyang Museum, Luoyang City Cultural Relics and Archaeology Research Institute

Luister naar