Willem Bosch: ‘Zo’n serie is een mammoettanker’

Een wildwest-achtige periode voor tv-series, noemt Willem Bosch het. Door de opkomst van streamingdiensten is er voor Nederlandse seriemakers als Bosch (38) veel mogelijk. „Maar het kan ook zo weer instorten”, zegt hij. 2024 is in ieder geval een goed jaar voor hem. Vorige maand verscheen de door hem geschreven serie Een van ons bij Canal+, deze week wordt Nemesis gelanceerd, de eerste Nederlandse dramaserie van Disney+.

Nemesis is een complotthriller over fout geld. Lies Visschedijk speelt Sylvia van Maele, een officier van justitie die te maken krijgt met levensgevaarlijke financiële criminelen. Samen met FIOD-rechercheur Lars van Deumen (Romana Vrede) stuit ze op een grote samenzwering. Ook naar het toeslagenschandaal wordt verwezen. De achtdelige serie, waarin ook rollen zijn voor Peter Blok, Jade Olieberg en Chris Peters, verschijnt wereldwijd, in 23 talen.

Eerder maakte Bosch onder meer de serie The Spectacular en schreef hij aan titels als Feuten, Van God Los en Penoza. De scenarist en regisseur heeft met Nemesis voor het eerst ook een andere titel: showrunner. De showrunner is bij het maken van een serie de leider, de knopendoorhakker voor alle afdelingen. Deze positie bestaat in de VS al lang, in Europa wordt hij minder gebruikt. Bosch: „Als showrunner ben je een maker, maar ook een bedrijfsleider. Het betekent in Amerika echt iets, het is een titel die je niet zomaar mag gebruiken. In Europa gingen we daar wat losser mee om.” Bij een grote productie van een megabedrijf is die losheid er minder. „Dit is wel andere koek, met een mate van professionaliteit die ik heel leerzaam vind. Het was ook wennen.

„In Nederland heeft iedereen toch wel een neiging om het allemaal gezellig met elkaar te doen. Terwijl dat Amerikaanse systeem veel meer afgekaderd is. Dat is allemaal met een reden: zo’n serie is een mammoettanker, je kan niet zomaar het roer omgooien.” Wel hoopt hij dat er een eigen stempel op onze series blijft, zegt hij in een gesprek met NRC. „Je merkt gewoon dat wij in Nederland ook een slag van professionalisering van de sector aan het doormaken zijn. Ik verwelkom dat heel erg. Maar wat Nederlands is en hopelijk Nederlands blijft: er zit een rock-’n-roll-element aan hoe wij dingen maken. Een vleugje anarchisme. Je moet het ook weer niet dood-denken en voorbereiden.”

Begin 2022 voorspelde je in een interview met Het Parool een bloeitijd voor Nederlandse film en tv.

„Daar zitten we denk ik, voor series. De poel aan talent in Europa is enorm en specifiek in Nederland al helemaal. Ik denk dat Nederland nog steeds veel te winnen heeft. We hebben het nog steeds over de Denen die geweldige dingen maken. Er is geen enkele reden waarom wij dat niet zouden kunnen. Goed, misschien ben ik een beetje aan het manifesteren.

„Maar kijk naar de Gouden Kalveren dit jaar. Van de vijftien films die genomineerd kunnen worden, weet je dat er drie films zijn die de prijzen gaan verdelen. Bij de series is de concurrentie veel moordender. Daar kan ik tien titels opnoemen die hadden kunnen winnen.”

Op seriegebied is Nederland goed bezig, terwijl de filmindustrie zoekende is?

„Dood en begraven zou je ook kunnen zeggen. Daar ga ik geen vrienden mee maken. Als je kijkt naar het discours, waar mensen het over hebben? Wat speelt een rol in de samenleving? Dat zit nu bij series. De Joodse Raad, dat heeft iedereen gezien. Geweldig. Of Maxima. Je moet echt van goeden huize komen om mee te doen bij de Kalveren. Dit zeg ik niet om de vlag uit te hangen, zeker niet over mijn eigen werk. Maar als ik kijk naar mijn collega’s, zie ik dat het zelfvertrouwen er inderdaad is.”

Voor een deel, zeker in Amerika, is er ook een streamingbubbel gebarsten.

„De afgelopen jaren is de besef gekomen dat het veel mensen niet uitmaakt of het Engels gesproken is. Je hoeft niet te verhuizen naar Hollywood om de beste dingen te maken. Het begint allemaal op vergelijkbaar niveau te komen. Het doet mij denken aan de filmwereld in de jaren zeventig. Het studiosysteem begon in Amerika in te storten en ineens begonnen al die Fransen, Italianen en Spanjaarden aan de deur te kloppen.”

Hoe ontstond het idee voor Nemesis?

„We wilden eerst iets maken over het Nederland van Mark Rutte en het idee dat moreel besef voor sukkels is. ‘Visie is als een olifant die het zicht belemmert’, zei Rutte eens. Het compleet wegnemen van een politiek standpunt in de toplaag. Uiteindelijk word je een beetje door de tijd ingehaald, in die zin dat er een nieuwe regering is. Maar daar begon het.

„Je hebt een grote groep mensen in de bestuurslagen van het land die een principeloze manier van leven hebben. Mensen die zich niet door een moreel idee laten leiden. Al ga je later in de serie ook wel zien dat het niet allemaal monsters zijn. Die mensen met macht doen ook gewoon maar mee met het systeem.”

Je hebt ook een personage, een podcastmaker die onderzoek doet. Zij zegt: dat je er niks van snapt is precies de bedoeling.

„Je moet het op een gegeven moment gewoon accepteren: oké, je begrijpt hier niks van, maar het is niet pluis. We hebben natuurlijk al zo veel vergelijkbare misdaadseries gehad. Dan heb je weer een vracht met cocaïne. Dat soort series zijn erg onderhoudend op hun eigen manier. Deze serie wil laten zien dat een groot deel van die misdaad zich afspeelt op bankrekeningen. Waar gaat dat geld heen?”

Bemoeide Disney zich er veel mee?

„Er is altijd bemoeienis, maar er is een moment dat een streamingdienst zegt: we vertrouwen deze makers. Dus zij moeten het gaan doen. Dat kan ook moordend zijn. Je wordt er totaal op afgerekend, op cijfers. Maar je maakt ook iets met een flinke inzet, via Disney+ gaat het de hele wereld over. Dat maakt de toon, het ritme en de thema’s die je wilt behandelen net anders. Commerciëler klinkt een beetje vies, maar het is wel gemaakt voor een groot publiek.

„Je hoort weleens verhalen dat streamers bepaalde eisen stellen. Dat het algoritme zegt dat je binnen vijf minuten een moord moet hebben, anders haken kijkers af. Dat heb ik nooit meegemaakt. Natuurlijk moet er iets gebeuren in het verhaal. Dat is bij de NPO ook. Er is wel veel meer data dat vroeger. Wie blijft er hangen, wie wordt abonnee vanwege een serie, welke doelgroep kijkt? Er zit een hele formule achter. Daar heb ik geen probleem mee. Er bestaat ook kunst die puur bestaat voor de kunst. En dat is goed. Maar hier zit te veel geld in, zo’n serie kost miljoenen.”

Vorige maand verscheen Een van ons. De serie is geïnspireerd op de moord op Marianne Vaatstra, al kregen personages andere namen en werd de setting van Friesland naar Groningen verplaatst. Er kwam lof en erkenning, ook bij de Gouden Kalveren (nominatie scenario, gewonnen met regie en hoofdrol). Daarnaast was er ophef, nabestaanden waren tegen de serie.

Hoe kijk je naar de reacties op Een van ons?

„Je weet van tevoren nooit hoe dat gaat. Wij besloten om meer afstand te nemen. Je maakt een afspraak met het publiek dat het om fictie gaat. De serie gaat over een volksgericht. Van Nederland dat op drift raakt, het gaat over boze burgers en complotdenkers. Die Vaatsra-zaak heeft onze kranten, ons nieuws, vijftien jaar lang beheerst. Dus daar wil ik als schrijver iets over vertellen.”

Het ligt ook heel gevoelig

„Ja, ik ben dan ook nooit helemaal overtuigd van mezelf. Ik denk altijd: daar zit ook wel weer iets in. Er valt heel veel over te zeggen en het is begrijpelijkerwijs voer voor discussie.

„Je ziet ook wel dat die ophef er is voordat het überhaupt te zien is. Je kunt zeggen: ga het eerst kijken. Ik ben benieuwd wat mensen er dan van vinden. Maar ik wil voorkomen dat ik er een beetje verongelijkt over klink. Want ik snap natuurlijk dat je op een dunne lijn loopt. Het is dan wel fijn dat de serie goed ontvangen wordt.”

Hou je recensies en ontvangst in de gaten? De première van Nemesis was in de Amsterdamse Stadsschouwburg. Spannend?

„Ik kan zelf tien positieve en tien kritische recensies in mijn hoofd voorstellen. Dat hoort er altijd bij. Maar je merkte aan de zaal wel dat mensen er goed op reageerden. Ik probeer het mezelf niet te persoonlijk aan te trekken. Uiteindelijk ben ik vooral iemand met drie kinderen die straks naar tekenles moet. Dus je bent daar ook niet de hele tijd mee bezig.”

Toch zit je midden in een soort van nieuwe storm en een evolutie. Toen jij begon als schrijver had je voornamelijk de NPO.

„Mijn enige opdrachtgever was in het begin de NPO. En nog en beetje het Filmfonds. Nu zijn er al die partijen bij gekomen. En ik moet zeggen dat de NPO zich ongelooflijk kranig staande houdt tussen alle nieuwe aanbieders.

„De cultuurbezuinigingen van het kabinet in 2011 hadden grote invloed op me. Ik stond ook met potten en pannen te demonstreren. Deze mensen gaan ons nooit meer geven dan dit, dacht ik toen wel. En dit gebedel gaat ook nooit helpen. Sommige makers kunnen echter niet anders en zijn echt afhankelijk van subsidie. Het theater wordt nu weer gedecimeerd. Het is compleet willekeurig. Zo’n gezelschap als Orkater, dat is echt belangrijk. Daar kijk ik met huivering naar. Dan ben ik blij dat ik met televisie nu even goed zit.”

Maar het kan hard gaan: Een van ons zou eerst voor Viaplay gemaakt worden, toen ging het naar Canal+.

„Daar moet je als maker in navigeren. Je weet nooit hoe het over een jaar ervoor staat.”

Wat is het leukste om te doen? Schrijven of regisseren?

„Regisseren is heel erg leuk. Dat is gewoon het circus, één grote chaos. Ik voel me thuis in dat pandemonium van hijskranen en figuranten. Het is elke dag een mini-ontploffing van creativiteit. Het is wel doodvermoeiend, ik kan het niet driehonderd dagen per jaar doen. Als ik moet kiezen, identificeer ik mezelf als schrijver. Ik heb het meest zin om weer naar huis te gaan en te beginnen met knutselen. Je weet gewoon niet hoe lang men mij wil hebben in deze wereld. Maar schrijven kan altijd, schrijven ga je gewoon doen tot je dood gaat.”

Delen





Mail de redactie