Wilders zegt te willen regeren, maar zijn programma blijft buitengewoon radicaal

Wie het interview met PVV-leider Geert Wilders in De Telegraaf leest, zou kunnen denken dat er een totaal andere Geert Wilders is opgestaan. De PVV-leider wil na elf jaar bikkelharde oppositie dolgraag weer regeren in een rechts kabinet, zegt hij, en zich in eventuele onderhandelingen na de verkiezingen „constructief” opstellen. Wilders zegt ook dat hij een andere toon wil kiezen, dat in het zaterdag gepubliceerde PVV-programma de „scherpe kantjes” eraf zijn, en dat hij in de campagne niet meer zo op de man wil spelen zoals hij altijd gretig deed. Persoonlijke aanvallen noemt hij nu „niet altijd handig”.

De Telegraaf noemt het hoofdstuk in het PVV-programma over asiel en migratie „een stuk milder”. Maar wie het leest, ziet vooral nog veel van dezelfde radicale teksten en standpunten. De PVV wil de grenzen sluiten vanwege „de voortdurende asieltsunami” en asielzoekers die uit buurlanden richting Nederland komen aan de grens tegenhouden met omstreden pushbacks. Over de islam neemt de partij nog altijd hetzelfde vergaande standpunt in: moskeeën en islamitische scholen moeten allemaal dicht, de Koran verboden.

In plaats van mildheid is bij Wilders wel een iets grotere compromisbereidheid zichtbaar. Hoewel de PVV nog altijd streeft naar een asielstop, waarbij geen enkele asielzoeker Nederland meer binnen mag, zegt Wilders in De Telegraaf dat hij in kabinetsonderhandelingen ook genoegen neemt met maatregelen die de instroom van asielzoekers „fors” verminderen. Die opstelling lijkt van enige realiteitszin te getuigen: een asielstop is namelijk politiek en juridisch onhaalbaar, omdat Nederland door internationale verdragen en Europese afspraken verplicht is asielzoekers op te nemen.

‘Geen blokkade meer’

Wilders zoekt in het Telegraaf-interview nadrukkelijk toenadering tot de nieuwe VVD-lijsttrekker Dilan Yesilgöz, die regeren met de PVV niet langer categorisch afwijst. Onder premier Mark Rutte was samenwerken met de PVV niet mogelijk zolang Wilders zijn strafbare uitspraken over ‘minder Marokkanen’ in Nederland niet zou terugnemen. Rutte’s opvolger Yesilgöz zei vorige week bij tv-programma Op1 dat zij die uitspraken nog altijd „walgelijk” vindt, maar dat deze geen blokkade meer vormen. Yesilgöz „kijkt nu vooruit”, en zei het verkiezingsprogramma van de PVV te willen afwachten. Wilders wijst Yesilgöz er in De Telegraaf op dat het asielvraagstuk „alleen met de PVV”, en niet met linkse partijen, kan worden opgelost.

BBB heeft samenwerking met de PVV nooit uitgesloten, Omtzigt wel

Getalsmatig is een (centrum-)rechts kabinet met de huidige peilingen een mogelijkheid. In de nieuwste peiling van I&O Research van deze zaterdag komen Nieuw Sociaal Contract van Pieter Omtzigt, de VVD, BBB en de PVV samen boven de tachtig zetels uit. BBB heeft samenwerking met de PVV in een kabinet nooit uitgesloten, Omtzigt wel. In een interview met Tubantia zei hij eerder dat partijen voor hem „moeten voldoen aan de basisvoorwaarden van rechtsstatelijkheid”, en de PVV doet dat volgens hem niet. Tegelijkertijd sloot Omtzigt een gedoogconstructie zoals tijdens het kabinet-Rutte I, of vanuit een minderheidskabinet met de PVV samenwerken op het thema migratie, uitdrukkelijk niet uit.

De vraag is wat Dilan Yesilgöz denkt als ze het programma van de PVV leest. Hoewel een compromis tussen PVV en VVD op het onderwerp asiel mogelijk lijkt, is de rest van het verkiezingsprogramma ook bepaald niet mild of gematigd. Het klimaatbeleid, door de VVD de laatste jaren omarmd, moet van PVV „door de shredder” omdat het „onbetaalbare waanzin” is. Ook het stikstofbeleid „moet worden geschrapt”. De PVV keert zich tegen verdere militaire en financiële steun voor Oekraïne, voor de VVD juist een belangrijk punt. En de PVV wil nog altijd uit de EU.

Verlies in de peilingen

Wilders wacht hoe dan ook een lastige campagne. De PVV, die nu zeventien zetels in de Tweede Kamer heeft, staat op verlies in de peilingen. Voor veel PVV-kiezers zijn Omtzigt en BBB een aantrekkelijk alternatief, hoewel de partij van Wilders ook zou kunnen profiteren van de onrust bij JA21. Inhoudelijk lijkt de focus op asiel en migratie logisch: uit het I&O-onderzoek bleek zaterdag dat veel kiezers de PVV op dit thema ‘issue owner’ vinden, en de partij hierop vertrouwen. Die waardering bij met name rechtse kiezers kreeg Wilders tot nu toe vooral door de compromisloze positie die hij op het onderwerp koos. Wilders moet hopen dat diezelfde kiezers nu ook zijn wens om te regeren en compromissen te sluiten kunnen waarderen.