N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2023/03/data98058558-2f181b.jpg)
Foto Sem van der Wal / ANP
„Waarom moeten studenten van nu gelijk hun handje ophouden zodra iets niet meezit? Ik heb vroeger nooit een beurs gehad, lenen was er niet bij. Een deel werd betaald door mijn ouders en een deel heb ik zelf verdiend. Door de tijd heen verandert er van alles aan de studiefinanciering. Elke generatie studenten heeft zijn eigen pechgeneratie. Nooit is er iemand voor gecompenseerd. Waarom zou dat nu wel zo moeten zijn?”
Of, in dezelfde trant: „Studiefinancieringsbeleid verandert nu eenmaal. We kunnen niet blijven compenseren, elke keer als dat verandert. Er vallen altijd mensen buiten de boot. Ik snap je frustratie, maar je gaat dit vaker meemaken. Het leven is nou eenmaal niet eerlijk.”
Dit soort commentaar kom ik regelmatig tegen als het gaat over het studiefinancieringsbeleid van de overheid en het lot van de zogeheten pechgeneratie. Wat we blijkbaar te weinig beseffen is dat het hier niet gaat om een ‘pechgeneratie’, maar om een grote groep die binnen hun eigen generatie keer op keer de dupe is van falend overheidsbeleid.
Niet rooskleurig
Beeld je eens in: jij gaat studeren. De basisbeurs is net afgeschaft, je moet gaan lenen. Dat is balen, maar het bezuinigde geld van de basisbeurs zal in elk geval naar verbetering van het onderwijs gaan. Bovendien zal de schuld niet meewegen voor je hypotheek, heb je ruime tijd om het af te lossen en de rente staat op nul. Je hebt niet veel keuze dus je begint met je studie en neemt er een baantje bij.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data79885849-d47a23.jpg)
Lees ook dit opiniestuk: Neem studenten serieus: compenseer ze volledig voor het leenstelsel
Een aantal jaar later heb je ondanks je bijbaantjes al een flinke studieschuld opgebouwd waarover inmiddels toch rente wordt berekend. Van de beloofde investering in verbetering van het onderwijs is niks terechtgekomen. Ondertussen ziet het er voor je pas afgestudeerde vrienden die een huis willen kopen niet rooskleurig uit: er is een wooncrisis en de studieschuld blijkt wel degelijk te worden meegerekend bij een hypotheekaanvraag. De overheid geeft toe dat het ‘sociaal’ leenstelsel niet werkt, de basisbeurs komt terug. De compensatie van 2.000 euro die wordt aangekondigd blijkt verwaarloosbaar – die dekt misschien net die rente op de gemiddeld 24.000 euro schuld na vijf jaar studeren. Samen met honderden duizenden mede-leenstelselstudenten en afgestudeerden ben je boos.
Zelf zit je in je laatste studiejaar. Je komt met de huidige inflatie amper rond met je lening en je bijbaan en afstudeertraject zijn moeilijk te combineren. Gelukkig mag je nog net gebruikmaken van de basisbeurs straks, tenminste dat dacht je. Toch niet. Je valt ‘buiten de boot’ omdat je niet binnen de nominale tijd afstudeert en daarmee binnen de nieuwe wet geen recht meer hebt op de basisbeurs. Je bent niet alleen: 89 procent van de wo- en 64 procent van de hbo-studenten is ook niet binnen de vier jaar klaar – door onder andere te stapelen, van studie te wisselen of door andere studievertraging als gevolg van de coronapandemie. Nog los van vertraging vanwege de druk om zoveel mogelijk ervaringen op je cv te zetten zoals stages, bestuursjaren en buitenlandverblijven.
Parlementaire enquête
De argumenten dat huidige studenten niet moeten zeuren, dat het vroeger ook zwaar was en dat er altijd wel een pechgeneratie is leiden af van wat er aan de hand is. Het gaat hier niet om ‘pech’. Het woord ‘pech’ doet denken aan iets onaangenaams dat je toevallig overkomt, zoals een onvoorspelde regenbui die je witte broek vies maakt of een vogel die op je hoofd poept – dat is pech. Wanneer de onaangename situatie waarin je je bevindt het directe gevolg is van een nalatige overheid die bovendien heeft toegegeven dat het voormalige beleid gefaald heeft, dan is het een heel ander verhaal. Het gaat hier niet meer om pech, er is geen sprake van toeval. Er is een duidelijke oorzaak.
Het leven is misschien niet eerlijk, maar overheidsbeleid zou dat wel moeten zijn
Het gaat ook niet om slechts een paar, maar om een hele grote groep mensen. Deze groep heeft een schuld die ze jarenlang zal achtervolgen, het is een slepend dossier. Wat mij betreft zijn we op weg naar de volgende parlementaire enquête, tenzij de Eerste Kamer nog haar verantwoordelijkheid neemt. Het leven is misschien niet eerlijk, maar overheidsbeleid zou dat wel moeten zijn: er moet een serieuze compensatie komen voor honderdduizenden mensen.
Er is geen sprake van een pechgeneratie, maar van een ‘sociaal’ leenstelselaffaire, die kan worden toegevoegd aan een (inmiddels flinke) reeks van falend overheidsbeleid waarvoor onvoldoende verantwoordelijkheid wordt genomen. We noemen de ouders van de Toeslagenaffaire toch ook geen ‘pechouders’ of Groningen de ‘pechprovincie’?
Praat mee over dit onderwerp en stuur een brief!
Wilt u reageren op een artikel? Stuur via dit formulier een brief (maximaal 250 woorden) naar de opinieredactie van NRC.
