Wie is Billy Joel? Hij is bekend als zanger, als onderhoudend causeur, hartstochtelijk performer. Maar wie is Billy Joel (1949, New York) werkelijk? Over de Amerikaanse artiest, bekend van onverslijtbare liedjes als ‘Piano Man’ en ‘Goodnight Saigon’ is nu een nieuwe, tweedelige documentaire verschenen, And So It Goes, te zien op HBO.
Zou een kleine vijf uur aan archiefbeelden en interviewfragmenten met Joel en zijn vrienden duidelijk maken wie Joel werkelijk is? Of is dat geen belangrijke vraag bij een artiest die zich als een muzikale Houdini uit de hokjes wrong en steeds terugkwam in een nieuwe genre, met steeds grotere hits? Want in deze film wordt duidelijk: voor hem draait alles om musiceren, componeren, optreden, opnemen.
Tot in de jaren negentig was hij een eenpersoons hitmachine die permanent op tournee was en in hoog tempo succesalbums maakte. Hij was steeds in het nieuws, onder andere als de helft van glamourkoppel met Christie Brinkley, het supermodel uit Californië met wie hij negen jaar getrouwd was. De periode na de geboorte van dochter Alexa was de enige tijd dat Joel „geen zin had om te werken”. Voor het eerst in twintig jaar nam hij vrij.
De decennia daarvoor had hij onafgebroken muziek gemaakt, en gestreefd naar erkenning. Het ging niet om geld en roem – daar kan hij niet goed mee omgaan – maar om een diepere, persoonlijke behoefte: te weten dat hij goed genoeg is, en dat mensen hem waarderen.
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data135520622-b75689.jpg|https://images.nrc.nl/V7pddz24BLL2TQmIhZLQLca8XGM=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data135520622-b75689.jpg|https://images.nrc.nl/QCtkQ9N7xIgb-tt_DuZe2oGhiB8=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data135520622-b75689.jpg)
Beeld HBO
Zijn gevoel de buitenstaander te zijn ontstond als kind in Long Island, waar zijn ouders na zijn geboorte in de Bronx naar toe verhuisden. Nadat zijn ouders op zijn zevende uit elkaar gingen, waren ze het enige gezin in het blok met gescheiden ouders. Vader nam geen contact meer op, er was weinig geld, moeder dronk. Het gezin was Joods, ook dat maakte hem een uitzondering in de buurt.
Piano (Man) als redding
De piano werd zijn redding, zowel professioneel als persoonlijk. Billy speelde altijd piano, vanaf zijn vierde. Zoals iemand opmerkt in de documentaire: „Billy is in een nieuwe ruimte nooit op zijn gemak, behalve als er een piano staat”. Hij speelde zijn eigen liedjes, geïnspireerd door composities van Bach, Beethoven, Chopin. Hij begon te zingen en werd, na enkele pogingen met bands – het Beatle-esque The Hassels en rockband Atilla – een soloartiest. Zijn liedjes zaten vol melodie en harmonie, zijn stem klonk vol. Toch bleef succes uit. Mede doordat hij vaak wisselde van stijl, daardoor kreeg hij geen duidelijk muzikaal ‘gezicht’. Totdat de doorbraak kwam met nummer ‘Piano Man’ (1973), over de buitenstaanders-rol van de kroegpianist. Met zijn band trok hij voortaan non-stop door de Verenigde Staten.
Hij werd geliefd als een onvermoeibare performer die van achter zijn vleugel wegrent om gitaar te spelen, in spagaat te vallen, en op tijd terug is voor de volgende piano-riff. Met oude vrienden uit Long Island, vormde hij een hechte muziekgroep, die nu en dan een auto een hotelkamer binnenreed, en veel middelen gebruikte – getuige de liedtekst „I wish coke was still cola”.
Hij zou wereldhits hebben, met onder andere ‘Just The Way You Are’ over eerste echtgenote Elizabeth Weber en ‘Uptown Girl’ over tweede echtgenote Brinkley. Hij zou Grammy’s winnen voor albums als The Stranger en Glass Houses terwijl hij door recensenten werd bekritiseerd als ‘te gepolijst’. Uiteindelijk kon hij de druk van de popmuziek niet meer verdragen. Hij stopte met popliedjes schrijven in de jaren negentig, en wijdde zich aan zijn eerste liefde, de klassieke muziek uit zijn jeugd. Hij maakte een goed ontvangen album met door hem geschreven pianomuziek in ‘klassieke’ stijl, Fantasies & Delusions (2003). Hij kondigde zijn bandleden aan te stoppen met optreden, in 2010, omdat hij het tijdens zijn vierde huwelijk rustig aan wilde doen. De afgelopen tien jaar gaf hij alsnog meer dan 100 concerten in Madison Square Garden, New York.
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data135520634-558cdf.jpg|https://images.nrc.nl/vyBZeg3gsJKyi6LYrQTmXxkPNLc=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data135520634-558cdf.jpg|https://images.nrc.nl/cnMnfuqt_yFAdM-V6VKHfyf2OxM=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data135520634-558cdf.jpg)
Beeld HBO
Zoektocht naar zijn vader
Ondertussen speelde voor Joel in al die jaren een persoonlijke kwestie, en wel de zoektocht naar zijn vader. Na een reeks mislukte pogingen kreeg hij bericht dat zijn vader in Wenen verbleef. De in Duitsland geboren vader Howard die met zijn ouders voor de nazi’s gevlucht was naar Amerika, bleek na de scheiding teruggekeerd naar Europa. Daar had hij een nieuw gezin, met een zoontje, uitgerekend in Wenen, zoals Joel opmerkt, de ‘muziekstad’. Hij bezocht zijn vader, maar het contact was en bleef moeizaam. Vader, ook een pianist, was een gesloten man. Hij noemt het een teleurstelling.
Joel werd in zijn leven vaker ‘teleurgesteld’ door naasten. Bijvoorbeeld door zijn manager Frank Weber die zijn geld gebruikte om huizen en renpaarden voor zichzelf te kopen. Toen Joel 5 miljoen dollar belastingschuld had en zich realiseerde dat Weber nooit zou terugbetalen, ging hij opnieuw keihard aan het touren en musiceren om het geld terug te verdienen. Dat leidde uiteindelijk tot een breuk in zijn huwelijk.
De breuk kwam ook doordat Joel zich, vertelt stiefzoon Sean, moeilijk kan uiten in gesprekken. Zijn diepere gevoelens bewaart hij voor zijn liedjes; niet alleen de openhartige teksten, maar ook de muziek zou een weerslag zijn van zijn emotie, zegt Sean.
Uiteindelijk blijkt de vraag ‘Wie is Billy Joel?’ ook na vijf uur materiaal over zijn jeugd, zijn familiegeschiedenis, zijn muzikale hartstochten, de getuigenissen van zijn vrienden, en de – enigszins overbodige – bijdragen van bewonderaars als Paul McCartney („‘Just The Way You Are’, dat nummer had ik willen schrijven”), Pink en Bruce Springsteen, niet te worden beantwoord. Joel lijkt meer op zijn vader dan hij zou wensen.
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data135520748-878ede.jpg|https://images.nrc.nl/kYzrDHkANu4zEb7yqNduVM_j3H8=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data135520748-878ede.jpg|https://images.nrc.nl/c_gw2Ca0coU_x1Ku7ZTsyw-d1nw=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data135520748-878ede.jpg)
Beeld HBO
