Premier Dick Schoof heeft „in principe goede hoop” en „het is eigenlijk wel de bedoeling” dat de vier coalitiepartijen PVV, VVD, NSC en BBB er vrijdag uit zijn: dan moet duidelijk worden of zijn kabinet kiest voor een noodwet om met asielmaatregelen te komen, of toch voor een ‘gewone’ wet. Maar zeker is, zegt Schoof: „Het wordt een spannende week.”
In zijn wekelijkse persconferentie, deze keer op maandag en niet afgelopen vrijdag omdat de premier een EU-bijeenkomst had, probeert Schoof verder zo weinig mogelijk te zeggen. Hij wil niet vertellen „wat er op tafel ligt” bij de onderhandelingen tussen de PVV, die de noodwet wil, en NSC, die de noodwet niet wil. Maar zegt daarna wel dat de noodwet „nog steeds op tafel ligt”. Hij zegt dat zelfs een paar keer en niet zomaar: het asielnoodrecht is nog steeds een optie, anders zou PVV-leider Geert Wilders dat al hebben ‘weggegeven’ in de onderhandelingen. Bij zo’n wet, die in het regeerprogramma staat van het kabinet, worden de Tweede en de Eerste Kamer tijdelijk buitenspel gezet.
Schoof kiest beeldspraak om duidelijke antwoorden te vermijden. Hij heeft het over „de landingsgrond” voor de noodwet en lijkt te bedoelen dat de meeste oppositiepartijen in de Tweede Kamer er niets van moeten hebben, ambtenaren op ministeries er negatief over hebben geadviseerd en een meerderheid in de Eerste Kamer nu al tegen zo’n wet is. En dus zijn er nu ook „andere opties”, zegt Schoof, waar ze het aan tafel over hebben. Vooralsnog alleen met de PVV en NSC. „Daar zit de grootste brug die overspannen moet worden”, zegt Schoof. Pas daarna komen VVD en BBB erbij zitten om mee te praten. „Er is pas besluitvorming als alle vier de partijen er achter staan.”
Extreme omstandigheden
Als dat niet lukt, zou het kabinet kunnen vallen. Als een beslissing wordt uitgesteld tot na het herfstreces dat volgende week begint, versterkt dat nog meer het idee dat vooral de oppositiepartijen benadrukken: dat er helemaal geen asielcrisis is die je alleen maar met een noodwet, bedoeld voor extreme, ongewone omstandigheden, zou kunnen oplossen. Schoof zelf had het eerder nog wel over een ‘asielcrisis’, op maandag wil hij daar niets meer over zeggen.
In zijn persconferentie moet hij, zoals veel vaker, antwoord geven op de vraag of hij wel echt de leiding heeft. Of zijn het de fractievoorzitters? „Ze zitten”, zegt hij, „in elk geval bij mij aan tafel.” Er zou, maar ook dat wil Schoof niet bevestigen, op maandagavond weer verder worden gepraat.
Marjolein Faber, minister van Asiel en Migratie voorafgaand aan de wekelijke ministerraad op het Catshuis in Den Haag. Foto Bart Maat
Net voor de vergadering van de ministerraad, op maandagochtend in het Catshuis, probeert ook minister Marjolein Faber van Asiel en Migratie (PVV) te benadrukken dat zij de leiding heeft als het om asielmaatregelen gaat. „Ik ben nog steeds in charge.” En toch gaan de onderhandelingen tot nu toe buiten haar om. Dat zij nog steeds werkt aan een ‘dragende motivering’ voor een noodwet, lijkt in de coalitie niemand nog echt belangrijk te vinden. Vorige week zei Faber dat die af was, een uurtje later was ze hem toch nog aan het „finetunen”. Op maandag zegt ze: „Ik zeg er niets over, we wachten de gesprekken af.”
Lees ook
Ambtenaren noemden asielcrisis ‘juridisch en politiek onverdedigbaar’, maar kabinet drukte door
Hoe kan het dat huisartsenketen Co-Med drie jaar lang ondermaatse zorg mocht leveren? Iedereen zag dat het misging, maar niemand greep in. Onderzoeksjournalisten Jeroen Wester en Lineke Nieber doken in de inmiddels failliete keten. Wat zij tegenkwamen? Misleiding, een giftige werksfeer en geld dat bedoeld was voor zorg, maar aan heel andere dingen werd uitgegeven.
Heb je vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected].
Alejandro Toledo, tussen 2001 en 2006 president van Peru, is maandag veroordeeld tot ruim twintig jaar gevangenisstraf voor witwassen en samenzwering. Volgens de rechter nam Toledo voor tientallen miljoenen dollars aan steekpenningen van het Braziliaanse bouwbedrijf Odebrecht, dat in ruil daarvoor de contracten kreeg voor de aanleg van twee stukken snelweg.
De omkoping kwam in 2016 aan het licht bij een groot internationaal onderzoek naar Odebrecht, een bouwgigant die miljoenen dollars aan steekpenningen aan autoriteiten in heel Latijns-Amerika betaalde in de ruil voor aanbestedingen voor grote bouwprojecten en overheidscontracten. In onder meer Mexico, Guatemala, Colombia, Brazilië en dus Peru kwam het tot zaken tegen autoriteiten.
Toledo zou zeker 35 miljoen dollar hebben ontvangen om de 650 kilometer lange snelweg tussen Brazilië en Peru door Odebrecht te laten aanleggen. De kosten van die aanleg werden destijds geraamd op zo’n 500 miljoen dollar, maar Peru betaalde uiteindelijk zeker 1,25 miljard dollar. Onder meer Jorge Barata, oud-directeur van Odebrecht, getuigde in de zaak tegen Toledo.
Speciale gevangenis voor ex-presidenten
Ook drie andere voormalige presidenten van Peru worden beschuldigd van omkoping door Odebrecht. Eén van hen, Alan García, beëindigde zijn leven in 2019 om zijn arrestatie te voorkomen. Pedro Pablo Kuczynski en Ollanta Humala, de twee andere verdachte ex-presidenten, zijn nog niet veroordeeld, maar tegen hen worden ook tientallen jaren gevangenisstraf geëist.
Toledo zal worden vastgehouden in een speciale gevangenis voor Peruaanse ex-presidenten in de hoofdstad Lima. Ook oud-president Pedro Castillo zit daar vast. Castillo wordt verdacht van “rebellie” nadat hij in 2022 probeerde het Congres te ontbinden.
Het begon twee jaar geleden, op een reis over Peloponnesos, het grootste Griekse schiereiland. „Het lijkt wel of je met dubbele tong praat”, zei mijn vrouw op een avond tijdens het eten. „Hoeveel wijn heb je op?”
„Twee glazen maar”, zei ik.
De volgende dag was het weg; ik schonk er verder geen aandacht aan.
Maar het kwam terug. Eerst met de uitspraak van de k en de r. „Doe er maar kaas op”, wilde ik zeggen. Mijn vrouw verstond het niet en ik moest het opschrijven.
Toch eens naar de huisarts. Doorgestuurd naar de specialisten van neurologie. Zo begon het circus van onderzoeken en testen. De uitslag: door een neurologische aandoening wordt de doorgifte van de zenuwprikkel vanuit de hersenen naar de spier geblokkeerd. Ik heb geen kracht meer in mijn lippen en tong. Spreken gaat moeizaam, eten en drinken is een opgave. Er is geen remedie. Kortom: ik heb ALS.
Het werd het einde van mijn werk en ook, in zekere zin, van wie ik ben, mijn identiteit.
Lange tijd gaf ik les aan de School voor Journalistiek in Utrecht. Mijn colleges gingen over Europese politiek en verslaggeving uit Brussel. Vanaf 1990, met de opkomst van het internet, richtte ik mijn aandacht op digitale journalistiek en datajournalistiek: artikelen gebaseerd op cijfers, grafieken en kaarten. Op redacties van media in Nederland en Europa was veel belangstelling voor trainingen over deze onderwerpen.
Na mijn vroege pensionering – de VUT bestond nog – begon ik een eigen bedrijf en werkte ik veel in Zuidelijk Afrika, waar ik onder andere Engelstalige trainingen en colleges gaf over datajournalistiek. In de coronaperiode gaf ik de trainingen online.
En toen werd ik sprakeloos.
‘Wel bij de les blijven’
Je stem is een belangrijk onderdeel van je identiteit. Je herkent een ander direct aan zijn of haar stem; een paar woorden zijn voldoende om iemand voor je te zien. Elke stem is uniek, je definieert jezelf ermee.
Dat realiseerde ik me toen ik een oude opname van mezelf terugzag. Ik had mijn stem nog. Het was een lezing over het werk dat ik deed voor de Zuid-Afrikaanse bank ABSA, die in elke vestigingsplaats financieel-economische journalisten wilde trainen in het gebruik van online data. Ik sprak helder, luid en verstaanbaar – nu spreek ik zachter, trager, wat lispelend.
Confronterend: ik wás toen een ander.
Wie je bent, wordt ook bepaald door anderen en hoe zij je zien. Dat merkte ik toen ik op een dag lege flessen inleverde bij de Albert Heijn. Daarna heb je de keuze het statiegeld te doneren of er een bonnetje voor te krijgen. Ik wilde dat eerste, maar drukte kennelijk op het verkeerde knopje, want bij het weglopen tikte er iemand op mijn schouder: ik was het bonnetje vergeten. Ik probeerde uit te leggen wat er gebeurd moest zijn, maar dat lukte niet. Hij keek me niet-begrijpend aan en zei: „Wel bij de les blijven.”
Ben ik nu op weg een lispelende oude baas te worden in de ogen van anderen?
Zo zijn er meer manieren waarop de communicatie met andere mensen stroever loopt. Ik kan de kenmerkende ‘kliks’ uit het Xhosa, de taal die in Zuid-Afrika veel gesproken wordt, niet meer maken, mijn tong doet het niet meer. Een korte opmerking, een kwinkslag of een grapje, iets over het weer – het is bijna niet meer mogelijk. De spontaniteit is weg, zomaar even contact maken met iemand. Ik moet langzamer praten, duidelijker articuleren en dan hopen dat de ander begrijpt wat ik te zeggen heb. Elk gesprek moet worden voorbereid.
Denken en gevoel
Het probleem gaat verder, want soms kan ik niet meer zeggen wat ik denk. Ik kan de woorden niet goed maken en moet op zoek naar een andere formulering. Onlangs had ik een debat over de geopolitieke rol van Israël in het Midden-Oosten – ik geef toe, dat is nogal een abstract (en gevoelig) onderwerp. Het kostte veel moeite om precies te zeggen wat ik dacht. Ik zocht naar woorden, maar als ik ze gevonden had, kon ik ze niet zeggen. Dus: zoeken naar andere woorden. Maar soms lukt het niet die te vinden. Ik loop vast in mijn denken en geef het op. Zo leidt het verlies van de stem ook tot een verandering in het denken.
Maar de stem is er ook om gevoel uit te drukken. Plezier, haat, liefde en genegenheid: hieraan geeft de stem uitdrukking. Ook die mogelijkheid tot expressie gaat verloren. Ik kan niet meer meezingen met ‘La donna è mobile’, het lied van de Hertog van Mantua in Verdi’s opera Rigoletto. De kleinkinderen (van zes en drie) voorlezen gaat niet meer: ze verstaan me niet.
En het gaat om méér dan alleen de stem. Al heel lang hadden mijn zoon en ik het idee om samen te gaan duiken, het koraal en de vissen te bekijken. Nu kan het niet meer. Ik krijg mijn lippen niet goed dicht en kan mijn oren niet meer klaren.
Omdat mijn tong het niet doet, moet ik eten met een mes verder de mond in duwen. Bij het slikken kan ik mijn lippen nauwelijks sluiten en bijgevolg zit ik te knoeien. Een slab is geen luxe – het is eten als een baby. Mijn vrienden begrijpen het wel, maar toch was het vernederend toen ik me in een restaurant verslikte in een slok rode wijn en de tafel en mijzelf besproeide.
Praten onder het eten kan ik niet zonder me te verslikken. Ook dat is een aanslag op mijn identiteit en wie ik ben in het sociale leven: dat een goed gesprek met eten en drinken erbij niet meer aan mij besteed is, is een flinke klap. Communicatie, contact maken met anderen, het is toch bijna hetzelfde als een mens zijn?
Onderzoek
Ik geef geen colleges en trainingen meer, maar ik werk nog wel veel met computers. Ik vind het leuk om zelf te programmeren met een micro controller board als Arduino. Artificial intelligence (AI) is daarbij een fantastische hulp. Zo ontdekte ik ook dat de mogelijkheid bestaat om van je stem een digitale kloon of kopie te maken.
Zou dat een oplossing kunnen zijn voor mensen in mijn situatie? Op de website van het ALS Centrum Nederland staat een kort artikel van een logopediste over voicebanking (het opslaan van de eigen stem als die nog „van voldoende kwaliteit” is) en stemdigitalisering, maar verder lees ik er in Nederland nog weinig over.
Het bekendste voorbeeld van iemand die gebruikmaakte van een spraakcomputer is natuurlijk de Britse natuurkundige Stephen Hawking, bij wie al op jonge leeftijd ALS werd geconstateerd. Halverwege de jaren tachtig kreeg hij een spraakcomputer tot zijn beschikking, waarop hij woorden kon kiezen door zijn wang te bewegen.
Inmiddels zijn er veel meer mogelijkheden. Het omzetten van tekst naar audio, zoals het automatisch laten voorlezen van krantenartikelen, is al heel gebruikelijk. Een tekst die ik schrijf kan door een computerstem worden voorgelezen.
Kan het ook met je eigen stem? Ja, zolang je een opname hebt van hoe je in goeden doen klonk. Mijn huidige stem is niet geschikt.
Gelukkig had ik nog oude opnames van mezelf. Van lezingen, toespraken, een training, et cetera. Zo kon ik drie varianten van mijn stem ‘klonen’: mijn collegestem, mijn Engelstalige trainingstem en mijn ‘gewone’ stem.
Met AI worden op basis van zo’n opname honderden variabelen van de stem – zoals frequentiehoogte, snelheid, ritme, accent – herkend en vastgelegd, om er een digitale stem mee te genereren. Hoe meer variabelen, hoe beter de kopie.
Het is leuk om die ‘nieuwe’ stem te horen. Ik hoor hoe mijn teksten voorgelezen worden en het is net alsof ik ze uitspreek. Een exacte kopie is het niet, ik hoor zelf kleine verschillen, maar het lijkt er behoorlijk op.
Een alien aan de balie
Er zijn verschillende van dit soort programma’s te vinden, zoals Speechify, Elevenlabs en NaturalReaders. Het gebruik is simpel; meestal kun je gratis (maar dan wel tijdelijk en/of met beperkte mogelijkheden) uitproberen hoe het werkt.
Je hebt genoeg aan een opname van je originele stem van één minuut. De app maakt er een kopie van, waarmee je tekst kunt laten voorlezen. Je kunt de stem ook finetunen door bijvoorbeeld tempo, toon en gevoel bij te stellen. Je kunt hem corrigeren als woorden verkeerd uitgesproken worden. Mijn revalidatieartsen waren nogal verbaasd toen ik hen mijn voice clone-experimenten liet horen.
Voor mijn kleinkinderen typte ik een verhaaltje, om het daarna om te zetten naar spraak. „Opa kan weer praten!”, riepen ze.
Het is beter dan opgesloten zitten in mezelf, tussen de gedachten die ik niet langer kan overbrengen, maar een volwaardige oplossing is het natuurlijk niet. Het is een nogal indirecte en trage vorm van communicatie, waar anderen onbekend mee zijn. Toen ik op vakantie in Frankrijk wilde inchecken bij een hotel, had ik dat voorbereid. Ik pakte mijn tablet erbij, startte de app op en liet mijn stem – in perfect Frans – zeggen dat ik een reservering had en wilde inchecken. De vrouw achter de balie keek alsof ze een alien zag.
Tegenover mijn vrouw kan ik me nog altijd verstaanbaar maken met mijn eigen stem, maar soms begrijpt ook zij me niet meer. Dan is het een uitkomst: dan laat ik het woord dat ik niet meer kan uitspreken door de computer zeggen.
De Duitse filosoof en socioloog Jürgen Habermas beschouwt communicatie, taal, de stem en het gesprek als essentieel voor het mens-zijn. Doordat we met elkaar in gesprek kunnen gaan, geven we onszelf en de samenleving vorm. Zonder stem heb je geen deel aan zo’n debat – je kunt letterlijk je stem niet laten horen. Met voice cloning probeer ik mijn identiteit zo goed mogelijk te behouden, ook al heb ik aan tafel niet meer het hoogste woord.
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data123354120-52392f.jpg|https://images.nrc.nl/elTog0bzAKqKeFm0JmH0-uNuTzQ=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data123354120-52392f.jpg|https://images.nrc.nl/Oxo0_lxPGApDAGbMuvXfF7m2ro8=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data123354120-52392f.jpg)
