‘We zijn nu op een punt beland waar een oorlog tussen Rwanda en Congo mogelijk is’

Europa moet sneller beslissingen nemen en eensgezinder optreden, anders wordt het als geopolitieke speler nooit serieus genomen. Met die goede raad en wat politieke eigengereidheid nam EU-Buitenlandchef Josep Borrell maandag afscheid van de Europese ministers van Buitenlandse Zaken.

De wereld, zei Borrell, bevindt zich in een overgangsfase waarin ontwikkelingen steeds sneller de verkeerde kant opgaan. Er woeden oorlogen in Oekraïne en het Midden-Oosten, er zijn spanningen in de Zuid-Chinese Zee en er komt een nieuwe Amerikaanse regering die op deze brandhaarden moet reageren.

„Aan het begin van mijn mandaat heb ik gezegd dat we de taal van de macht moeten leren. Om die taal te spreken moet je eerst een eenheid vormen. Als je niet één bent, kun je geen macht tonen”, zei Borrell. „Je kunt niet doen alsof je een geopolitieke macht bent als het dagen, weken of maanden duurt voordat je handelt.” Borrell wordt, waarschijnlijk op 1 december, afgelost door de Estse oud-premier Kaja Kallas.

„Gebeurtenissen wachten niet op je”, waarschuwde hij zijn collega’s. „Rusland stopt niet met de oorlog omdat jullie erover nadenken”.

Geen woorden

Aan uitdagingen voor Europa geen gebrek. Met de verkiezing van Donald Trump komt een transactionele president aan de macht die Europa zal dwingen meer verantwoordelijkheid te nemen voor de eigen veiligheid. Rusland heeft net met een zware luchtaanval geantwoord op pleidooien voor een staakt-het-vuren. Israël luistert niet naar internationale kritiek op de Gaza-oorlog.

„Ik heb geen woorden meer voor de oorlog in het Midden-Oosten”, zei Borrell. Volgens de VN zijn er 44.000 mensen vermoord in Gaza. Het hele gebied is vernield, zei Borrell. Zeventig procent van de dodelijke slachtoffers zijn vrouwen of kinderen. De situatie in Gaza is „apocalyptisch”.

De Spaanse sociaal-democraat was niet van plan om zonder een beetje controverse afscheid te nemen. Een paar dagen voor zijn laatste vergadering stuurde hij nog snel een voorstel naar de EU-hoofdsteden: laten we de politieke dialoog met Israël opschorten.

Als je niet één bent, kun je geen macht tonen

„Na een jaar waarin de Israëlische autoriteiten pleidooien over het respecteren van internationaal recht in de Gaza-oorlog niet hebben beantwoord, kunnen we niet op de gebruikelijke voet verder gaan”, schreef hij later op zijn blog. Daarom stelde hij voor de politieke dialoog tussen de EU en Israël tijdelijk te staken en de import van goederen uit de illegaal bezette gebieden te verbieden.

De pro-Israëlische hoofdsteden wisten niet hoe ze het hadden. Ze namen het voorstel niet serieus, maar zagen het als een politieke zet van Borrell die op zijn laatste vergadering nog één keer het gesprek wilde sturen. Het was meer voor zijn eigen belang dan gericht op het zoeken naar eenheid over een controversieel onderwerp, aldus critici.

Hopeloos verdeeld

De EU is traditioneel hopeloos verdeeld over Israël. Spanje en Ierland kiezen in de oorlog sneller de kant van de Palestijnen, Nederland en Duitsland zijn voorzichtig met kritiek op Israël. Spanje lobbyde eerder bij andere Europese landen om ook de Palestijnse staat te erkennen. Ierland maakte zich er sterk voor de import van goederen uit de bezette gebieden te staken.

De Nederlandse minister van Buitenlandse Zaken, Caspar Veldkamp, veegde Borells voorstel maandagochtend bij aankomst in Brussel snel van tafel. Borrell heeft maandenlang gepleit voor dialoog met Israël „en maakt nu een draai van 180 graden. Ik begrijp dat niet helemaal. We moeten de deur openhouden.”

Minder controversieel dan zijn Israël-initiatief is Borells inzet voor Oekraïne. Hij sprak zich al snel na de grootschalige inval uit voor Europese wapensteun. Inmiddels heeft de EU voor 45 miljard euro aan wapens geleverd en 75.000 Oekraïense soldagen opgeleid. De EU-steun komt neer op 2 euro per EU-burger per week. „De vrijheid van Oekraïne en de veiligheid van Europa zijn toch meer waard dan de prijs van een kop koffie per week”, stelde Borrell maandag in een blog over een recente trip naar Oekraïne, getiteld ‘Laatste nachttrein naar Kyiv’. Tijdens zijn laatste vergadering verliet af en toe een minister de zaal om even verderop alvast kennis te maken met beoogd opvolger Kallas.

Delen

Mail de redactie

Een meerderheid in het Deense parlement is maandag akkoord gegaan met een plan om de uitstoot van broeikasgassen en stikstof fors te verminderen. Zeven van de twaalf partijen én vertegenwoordigers van de klimaat- en landbouwlobby gaan zich inzetten voor een plan voor een „Groen Denemarken”. Het Scandinavische land bestaat voor twee derde uit landbouwgrond, en wil 15 procent daarvan omvormen tot natuurgebied.

Verder moeten Deense veeboeren vanaf 2030 een unieke CO2-belasting betalen van zestien euro per uitgestoten ton CO2. Vijf jaar later wordt de CO2-tax verhoogt naar veertig euro per ton. Het geld dat de overheid in de eerste twee jaar ophaalt, wordt gebruikt voor de klimaattransitie in de landbouw. Hoe de extra belastinginkomsten na die twee jaar worden besteed, is nog onduidelijk.

Nederland zou er goed aan doen om het Deense plan te overwegen, zegt Sander Chan, universitair docent Milieubeleid aan de Radboud Universiteit. Het plan biedt volgens hem een uitweg voor het “onhoudbare” Nederlandse landbouwsysteem, omdat het laat zien dat klimaatbeleid en landbouwbeleid kunnen samengaan.

Op welk vlak vult het Deense model het bestaande Europese emissiehandelssysteem (ETS) aan, waarbij bedrijven moeten betalen voor hun CO2-uitstoot, en er steeds minder CO2-rechten op de markt komen?

„Met de vaste en transparante bedragen van de Deense regering weten de boeren beter waar ze aan toe zijn. Het ETS is veel minder goed te voorspellen. De afgelopen drie jaar fluctueerde de prijs enorm, tussen de 20 en 100 euro. Bovendien is niet altijd duidelijk welke commerciële partijen emissierechten krijgen en waarom. Menig energiebedrijf en oliebedrijf verkoopt de emissierechten ook met veel winst door. Maar de grootste winst van het Deense model is dat er een publieke investering vrijkomt. Met de CO2-belasting genereert de overheid inkomsten die kunnen worden geïnvesteerd in de klimaattransitie van de landbouw.”

Wat is een nadeel van het Deense model?

„Politiek gezien is het niet aantrekkelijk om een nieuwe belasting in te voeren. De Deense regering moet zorgen dat de opbrengsten ten goede komen aan de boeren in kwestie, anders ondermijnen ze het vertrouwen en kan het lijken of boeren worden uitgeknepen. Maar het Deense akkoord is gesloten in samenspraak met landbouworganisaties en milieugroepen. Dat maakt dat het maatschappelijk makkelijker gedragen wordt.”

Denemarken heeft een primeur. Waarom is de CO2-heffing nooit eerder ingevoerd?

„De Europese Unie was in de jaren negentig al voor een CO2-belasting, maar onder druk van de Verenigde Staten werd het marktdenken van de ETS doorgedrukt. Uiteindelijk is dat de standaard geworden. Het is aantrekkelijk om een markt te creëren, omdat commerciële partijen iets te winnen hebben.”

Op landbouwgebied zit Nederland in een impasse. Is de CO2-belasting een mogelijke oplossing?

„Zeker. Nederland is net als Denemarken een EU-land en grote landbouwproducent waar tegenstrijdige belangen spelen. De minister moet wel kunnen aantonen dat de herinvestering voor het klimaat effectief is, dat boeren profiteren en de consument niet voor alles opdraait.”

Delen

Mail de redactie

Het Openbaar Ministerie vervolgt 57 verdachten voor hun aandeel in de ongeregeldheden tijdens en na de Eredivisiewedstrijd tussen FC Utrecht en Go Ahead Eagles van mei dit jaar. Het merendeel van de verdachten zijn aanhanger van FC Utrecht, drie van de verdachten zijn minderjarig.

De onrust begon al tijdens de wedstrijd, toen van beide kanten vuurwerk werd gegooid. Toen FC Utrecht de wedstrijd verloor, betraden aanhangers van de club het veld in een poging het uitvak vol fans uit Deventer te bereiken. Ook buiten het stadion ging het geweld door, waarbij de Mobiele Eenheid onder meer werd bekogeld met stenen, putdeksels en fietsen. Zij losten onder meer waarschuwingsschoten om de situatie onder controle te krijgen. Als straf speelde FC Utrecht de eerste wedstrijd na de onlusten zonder publiek.

In de dagen na de onlusten werd een groot onderzoek gestart om de relschoppers te identificeren. Onder meer op het televisieprogramma Opsporing Verzocht werden beelden vertoond, waarna meerdere verdachten zich meldden. De betrokkenen worden vooral verdacht van openlijke geweldpleging, maar enkelen worden ook verdacht van zware mishandeling.

Volgens het OM is een deel van de verdachten eerder veroordeeld. Een ander deel ontkent of weigert mee te werken aan het onderzoek. Zij moeten zich oor de rechter verantwoorden. De rest wordt opgeroepen voor een hoorzitting van het OM eind dit jaar of begin volgend jaar. Daarbij legt de officier van justitie een straf op en kan een verdachte beslissen daarin mee te gaan of de zaak alsnog aan een rechter voor te leggen.
 

Delen

Mail de redactie