Dat hij zou meespelen was eigenlijk geen geheim, toch hield Frans Timmermans lange tijd de kaarten tegen de borst. Als de coalitie zelf verdeeld was over de NAVO-norm, dan zou GroenLinks-PvdA het kabinet „niet aan een meerderheid helpen” – zelfs niet bij een vraag die de nationale veiligheid raakt.
Bovendien verbond Timmermans voorwaarden aan de enorme verhoging van de defensie-uitgaven (van 2 tot 3,5 procent van het bruto binnenlands product) waar de NAVO om vraagt. Extra geld voor defensie (het gaat om bedragen tot 19 miljard euro) mag niet leiden tot bezuinigingen op de zorg, onderwijs en uitkeringen – aldus Timmermans.
Dat vindt hij nog steeds, maar tijdens het plenaire Kamerdebat zal GroenLinks-PvdA zich dinsdagmiddag alsnog scharen achter het besluit van het demissionaire kabinet om akkoord te gaan met de NAVO-norm van 3,5 procent voor de krijgsmacht. Plus 1,5 procent voor vitale infrastructuur. Daarmee is een meerderheid van de Kamer vóór.
Wij willen de regering niet zonder mandaat naar de aanstaande NAVO-top in Den Haag laten gaan
Het kabinet heeft geen plan en schuift de vraag hoe deze defensie-investeringen moeten worden betaald, door naar een volgend kabinet. Waarom steunt u de enorme verhoging van de defensie-uitgaven alsnog?
„Door de val van het kabinet is een nieuwe situatie ontstaan. Wij willen de Nederlandse regering niet zonder mandaat naar de aanstaande NAVO-top in Den Haag laten gaan. Over de precieze invulling van die 3,5 procent is nog heel veel onduidelijk: het tijdpad waarin de norm moet worden gehaald, over Europese samenwerking, over waar het van moet worden betaald. Dergelijke vragen spelen in alle NAVO-landen, niet alleen in Nederland. En met de verkiezingsuitkomst in de hand kunnen we dat gaan bediscussiëren.”
De manier waarop Nederland de defensiemiljarden gaat betalen, wordt de inzet van de verkiezingen?
„Nou, zo heb ik er niet over nagedacht. Er is nu eenmaal een NAVO-top in Nederland. Ik was als minister van Buitenlandse Zaken bij de NAVO-top in Wales, in 2014, toen besloten werd 2 procent van het bbp aan defensie uit te geven. Daarna is iedereen gaan bepalen hoe die 2 procent moest worden ingevuld, sommige landen voldoen daar nog steeds niet aan. Het is meer een inspanningsverplichting. Hoe je de verplichting invult, wordt onderwerp van nationaal debat, tijdens de verkiezingen.”
U had toch veel eerder kunnen zeggen dat u voor die 3,5 procent bent?
„Nee, want in tijden van grote internationale spanning kan het niet zo zijn dat het kabinet op zo’n cruciaal punt verdeeld is en dat ik dan ga zorgen voor een meerderheid. Maar nu het kabinet is gevallen en de demissionaire regering tegen de Kamer zegt: wij willen graag op de NAVO-top ons committeren aan de nieuwe NAVO-norm, is er een nieuwe situatie ontstaan, waarin ik zonder enige reserve kan zeggen: jullie kunnen de steun van GroenLinks-PvdA krijgen, maar over de invulling van het bedrag zullen we moeten praten. Want wij denken daar heel anders over dan de rechtse partijen.”
In een defensieplan dat u presenteerde voor de val van het kabinet stelde u voor de staatsschuld te laten oplopen, dat de lasten voor het bedrijfsleven omhoog kunnen en dat de overheid een belang moet nemen in de defensie-industrie. Ouderwets-linkse standpunten.
„Van de kant van het bedrijfsleven hoor ik ook dat we ons niet moeten blindstaren op de staatsschuld – binnen de EU-normen is er nog veel ruimte – en dat er enige druk ontstaat op de zuinige begrotingspolitiek. Maar wat wel klassiek links-rechts zal zijn, is de discussie over welke belastingbetaler de meeste centjes zal moeten gaan opbrengen.”
Wat Yesilgöz zei, was zó overdreven, zó’n ridiculisering van de mensen die ik vertegenwoordig
Intussen concentreerde het restant van de coalitie zich op de vraag wie wat te zeggen krijgt op het gebied van migratie.
„Is dat een constatering of een vraag?”
Blijkbaar denkt rechts dat kiezers zich nog steeds vooral zorgen maken over migratie.
„Ik ga de discussie over migratie niet uit de weg. Maar ik vind het mijn verantwoordelijkheid om mensen in Nederland weer wat vaste grond onder voeten te geven. En volgens mij begint dat toch echt bij internationale veiligheid. De wereld staat in brand. We moeten ervoor zorgen dat we ons beter kunnen verdedigen, maar ook dat we onze tolerantie, maatschappelijke solidariteit en rechtsstaat op een hoger plan kunnen brengen, zodat Europa de dictators van deze wereld van het lijf kan houden.”
VVD-leider Yesilgöz zei tijdens haar partijcongres dat u de PvdA in de fusie met GroenLinks heeft overgeleverd aan het „extreme links-radicale activistische deel” van die partij.
„Dat was zó overdreven, zó’n ridiculisering van de mensen die ik vertegenwoordig. We hebben meer dan honderdduizend leden in deze twee partijen. En die mensen zó wegzetten is… wat moet ik daarop zeggen?”
Yesilgöz opereert in de stijl van Wilders?
„Dat zijn uw woorden.”
Begint morgen met het debat over de NAVO-norm de verkiezingscampagne van 2025?
„Volgens mij is die campagne allang begonnen.”
Lees ook
‘Kom tot inkeer’, zegt Frans Timmermans tegen Dilan Yesilgöz, met nadruk op elk woord
