‘Take back control’. Het is die slogan, die de belofte inhield van grip en van soevereiniteit, die sinds het Brexit-referendum achtereenvolgende Britse premiers in de problemen brengt. Nog wel het meest over het beperken van immigratie.
Rishi Sunak, de premier, kan het volgende slachtoffer worden. Vorige week kreeg hij met enige moeite zijn omstreden Rwanda-deal door het Lagerhuis, de komende weken wacht een moeizaam debat in het Hogerhuis. Rebellen binnen zijn eigen Conservatieve partij vinden het wetsvoorstel niet verregaand genoeg, critici wijzen erop dat Rwanda een allesbehalve veilig land is om mensen heen te sturen, en dat het voorstel indruist tegen mensenrechtenverdragen.
De deal, in een eerdere versie gelanceerd door toenmalig premier Boris Johnson, moet ervoor zorgen dat „iedereen die het Verenigd Koninkrijk illegaal betreedt” naar Rwanda – ruim 7.000 kilometer verderop – wordt overgebracht. Daar wordt een asielverzoek in behandeling genomen. Alleen degenen die recht hebben op asiel zullen terug worden gebracht.
Lees ook
Sunak lijdt tegenslag bij pogingen zijn omstreden asielplan te redden: Hogerhuis wil uitstel
Het moet afschrikkend werken. Maar ook de belofte inlossen die partijgenoot David Cameron – premier tussen 2010 en 2016 – deed om immigratie te beperken. De nettomigratie (immigratie minus emigratie) moest onder de 100.000 komen en is nu het zevenvoudige. Cameron wilde dat aantal bereiken door andere EU-lidstaten te overtuigen dat er „een noodrem” op arbeidsmigratie moest komen, in weerwil van het recht op vrij verkeer van personen binnen de Europese Unie.
Het eerlijke verhaal werd ook toen niet verteld. Dat er naast twee miljoen EU-burgers in het VK ruim een miljoen Britten in de EU woonden, vooral in Spanje. Dat de EU-burgers belasting betaalden, werkten in de zorg, in de landbouw en bouw. Juist de terreinen waar sinds Brexit een personeelstekort is.
De nettomigratie uit de EU is sindsdien gedaald, tot -87.000. Daar staat tegenover dat andere immigranten het VK nog steeds weten te vinden, vaak op uitnodiging van de Britten zelf. In 2022 ging het bijvoorbeeld om Oekraïense vluchtelingen en Hongkongers, weggevlucht voor Chinese repressie in de voormalige Britse kroonkolonie. En zoals altijd komen internationale studenten, kennismigranten – vooral voor de zorg – en gezinnen in het kader van hereniging naar het VK.
De Rwanda-deal is louter bedoeld voor vluchtelingen die per boot het Kanaal oversteken, met 33.000 in 2022 een beperkt percentage van de 1,2 miljoen immigranten. Nog los van het feit dat illegalen vaak op een toeristenvisum per vliegtuig komen en – in een land dat geen identiteitsplicht kent – dan ‘verdwijnen’. Geschat wordt bovendien dat van de bootvluchtelingen 1 procent naar Rwanda zal worden gestuurd als de wet wordt aangenomen en juridische procedures zijn doorlopen. Zestig procent van de bootvluchtelingen kreeg tot nu toe asiel omdat ze uit oorlogsgebieden komen.
Een slogan als ‘stop the boats’ klinkt net als ‘take back control’ krachtig. En premier Sunak is er alles aan gelegen om ze waarheid te laten worden in aanloop naar verkiezingen dit jaar. De Conservatieve partij staat in de peilingen op fors zetelverlies.
Migratiebeleid zou echter niet louter symboolpolitiek of verkiezingsretoriek mogen zijn. Net als Nederland kampt het VK met een laag geboortecijfer, vergrijzing en personeelstekorten. Zonder enige vorm van immigratie zal het Britse welvaartsniveau dalen. Dat is het eerlijke verhaal op basis waarvan de kiezer moet kunnen kiezen.
