Terwijl de Gaza-oorlog nog in volle gang is, begon Israël vrijdag een nieuwe oorlog. Het Iran van de ayatollahs en het Israël van Benjamin Netanyahu liggen al jaren op ramkoers. Iran bleef maar herhalen dat het aartsvijand Israël van de kaart wil vegen. Netanyahu werd niet moe te prediken dat Iran een nucleair wapen ambieert en dat Israël dan nooit meer veilig zou zijn.
Tien jaar geleden werd die confrontatie nog langs diplomatieke weg tijdelijk ontzenuwd. Iran sloot een nucleaire deal met het Westen: minder nucleaire activiteit in ruil voor sanctieverlichting. Het Atoomagentschap mocht naleving van de afspraak controleren.
Twee mannen zagen niets in de diplomatieke oplossing: Benjamin Netanyahu en Donald Trump. In zijn eerste termijn trok Trump, na druk van Netanyahu, de VS terug uit het akkoord. Teheran voerde de nucleaire activiteiten na verloop van tijd weer op.
Donald Trump gaf Iran dit voorjaar 60 dagen om tot een nieuwe nucleaire deal te komen, waaraan een vergelijkbare transactie ten grondslag ligt als de vorige keer: vermindering van nucleaire activiteiten in ruil voor sanctieverlichting. Nog voordat de onderhandelingen waren afgerond viel Israël aan. Sindsdien zijn Israël en Iran verwikkeld in een snel escalerende luchtoorlog met nachtelijke bombardementen over en weer die aan beide kanten burgerslachtoffers eist.
Het is het tweede conflict waarin Israël internationaal recht schendt. In Gaza voert het een genocidale oorlog tegen Palestijnen. Met de aanval op Iran lijkt het internationaal recht te schenden omdat er, voor zover bekend, geen onmiddellijke bedreiging van Israël aan ten grondslag lag.
Trump geeft evenmin veel om internationale regels en afspraken. Wel werpt hij zich steeds weer op als de grote politiek dealmaker – met bar weinig resultaat. In Oekraïne is hij steeds weer op de hand van Poetin. Zijn bemoeienis van Gaza leverde niets op. In een poging Iran tot concessies te dwingen liet hij Netanyahu de aanval openen. Trump breekt regels af en moedigt agressors aan. Met Trump wordt de wereld onveiliger, en niet, zoals hij zegt te ambiëren, vrediger.
Het slechtste scenario zou zijn als de VS zich door Netanyahu in de oorlog zouden laten sleuren om in Iran een machtswisseling te bespoedigen. De ‘regime-change’ die Netanyahu zegt na te streven is allerminst zeker. Het kan makkelijk tot nog meer rampspoed leiden. Maar ook als de confrontatie ‘beperkt’ blijft is met de Israëlische agressie en nieuwe politieke fase aangebroken in de regio.
Eerste slachtoffer zijn de Palestijnen in Gaza. Een conferentie over een twee-staten-oplossing is afgeblazen. Bondgenoten van Israël die net begonnen Netanyahu aan te pakken voor zijn optreden in Gaza, zien zich nu genoodzaakt Israël te steunen.
Het is in ieders interesse dat de oorlog niet verder uit de hand loopt. Iran moet de weg naar de onderhandelingstafel terugvinden. Het regime in Teheran moet inzien dat het nu veel zwakker staat dan een paar jaar geleden en dat het met zijn nucleaire dreigingen zijn hand heeft overspeeld. Ook de schade die Israël aan de nucleaire installaties heeft toegebracht moet bescheidenheid afdwingen. Het is aan de leiders van de Golfstaten om Iran daarvan te overtuigen.
Het is intussen aan het Westen om via Trump Netanyahu in te tomen. De leiders van de grote westerse landen (G7) hebben daartoe de komende dagen alle gelegenheid tijdens een top in Canada. Het alternatief voor diplomatie is een spiraal van geweld met nog veel meer slachtoffers.
