Stenen die zuurstof maken, waarom ook niet? De diepzee doet wetenschappers wel vaker versteld staan, nu er steeds meer onderzoek naar wordt gedaan. Zo werden er vorig jaar opeens 5.000 nieuwe soorten bekend, soms met de meest wonderbaarlijke verschijningsvormen. En blijken sponzen zich over de bodem te kunnen verplaatsen, terwijl ze geen poten of zelfs maar een zenuwstelsel hebben.
Maar stenen die zuurstof maken, dat is van een andere orde, omdat de vondst fundamentele vragen opwerpt over het ontstaan van complex leven op aarde. Vorige week publiceerden onderzoekers van de Scottish Association for Marine Science onderzoeksresultaten waar ze zelf jarenlang over hebben getwijfeld: stenen die zij vanaf 4.000 meter diepte in afgesloten kamers uit de Grote Oceaan hadden opgetakeld, bleken kleine beetjes zuurstof te produceren. Tot nu toe heerste de overtuiging dat alleen levende wezens zuurstof kunnen maken: algen en planten die met behulp van zonlicht in staat zijn tot fotosynthese. Met zuurstof vanuit algen zou drie miljard jaar geleden langzaam ander leven zijn ontstaan. Nu rijst de vraag of er misschien ook een andere zuurstofbron was.
Misschien, want er zijn sceptische collega-wetenschappers die niet kunnen geloven dat de zuurstofvondst is toe te schrijven aan iets anders dan een meetfout. Daarmee bevindt dit onderzoek zich in de fascinerende schemerzone tussen ‘dit kan niet waar zijn’ en ‘baanbrekend’. Het credo ‘meer onderzoek is nodig’, is hier dan ook van toepassing.
Eén ding is al wel bewezen: de onafhankelijkheid van de onderzoekers. Met de publicatie hielden ze hun rug recht, terwijl hun resultaten rechtstreeks tegen de belangen van hun financiers lijken in te gaan. De stenen in kwestie zijn zogeheten mangaanknollen, die behalve mangaan ook kobalt, koper en nikkel bevatten. Sinds kort denken sommige mijnbouwbedrijven de technologie klaar te hebben om de knollen op commerciële schaal naar boven te kunnen halen, een potentiële miljardenindustrie.
Het Canadese bedrijf The Metals Company loopt voorop. Dat kan echter pas beginnen als de Internationale Zeebodemautoriteit, een onbekende organisatie op Jamaica, de regels voor de nieuwe sector heeft opgesteld. Die autoriteit is gebonden aan internationale wetgeving die voorschrijft dat diepzeemijnbouw alleen is toegestaan als dat ecologisch verantwoord kan. Natuurorganisaties en een groeiend aantal overheden pleiten voor uitstel, zolang er nog weinig bekend is over mogelijke schade. Dit spanningsveld leidt tot tal van nieuwe onderzoeken, die vaak onafhankelijk gefinancierd zijn, maar soms mede door belanghebbende bedrijven of overheidsdiensten worden betaald.
Zo was The Metals Company medefinancier van het Schotse onderzoek. Een andere geldschieter was het diepzeemijnbouwbedrijf UK Seabed Resources, dat eigendom was van de Amerikaanse wapenfabrikant Lockhead Martin tot het vorig jaar werd overgenomen door Loke Marine Minerals, een Noors bedrijf dat de eerste diepzeemijnbouwer in Noorse wateren wil worden. Beide financiers zitten vast niet te wachten op onderzoek dat de Zeebodemautoriteit tot terughoudendheid kan nopen. The Metals Company kondigde vorige week meteen een tegenartikel aan.
De wetenschappers in Schotland hebben dus op twee manieren hun nek uitgestoken: richting sceptische collega’s én richting bedrijven die de toekomst van de zeebodem in hun voordeel willen bepalen. Deze opstelling verdient lof en alle navolging.
Lisanne Smit (30) heeft chocola bij zich. De wijkverpleegkundige is op bezoek bij gastouder Johanna Elsma, want het is vandaag de Dag van de Gastouder en Smit wil haar bedanken. Elsma vangt haar zoon van anderhalf een paar dagen per week op. Het jongetje voelt zich er duidelijk thuis – op de rand van het aanrecht ligt een geopende zak brood waar hij meteen aan begint te trekken. Hij heeft honger.
Gastouderopvang Bern en Brochje in Franeker heeft meer klanten zoals Smit die onregelmatige uren werken. Haar dochters hebben hier ook een tijdje gezeten. „Met pijn in ons hart moesten we tijdelijk naar een andere gastouder uitwijken toen Johanna een dag minder ging werken. Ik kon die dag niet vrij krijgen van mijn werk.”
„Dat moet ik nog altijd aanhoren,” lacht Elsma.
Politieagenten
De afgelopen acht jaar is het aantal gastouders gehalveerd: van 34.504 naar 16.805. Deze week debatteert de Tweede Kamer over een wetsvoorstel dat beoogt de kwaliteitseisen voor de gastouderopvang aan te scherpen. Daarmee zou het onder andere verplicht worden dat gastouders een ‘pedagogisch werkplan’ opstellen en zich jaarlijks laten bijscholen. Brancheorganisatie Kinderopvang (BK) noemt de nieuwe wet zorgelijk: „Deze wet gaat voor extra regeldruk en financiële lasten zorgen.”
Om de gastouders tegemoet te komen, verhoogt het kabinet in 2025 het uurtarief waarover ouders kinderopvangtoeslag mogen ontvangen met 21 cent. Volgens brancheorganisatie BK is die verhoging ontoereikend. Uit hun eigen kostenprijsonderzoek blijkt dat een verhoging van 1,10 euro per uur is vereist om de kosten van de kwaliteitsverhoging te kunnen dekken.
Ochtenduren
Gastouderopvang is flexibeler dan de crèche. Ouders die op onregelmatige tijden werken, zoals verpleegkundigen en politieagenten, vormen dan ook 38 procent van de clientèle. Als een verpleegkundige bijvoorbeeld om 7 uur ’s ochtends moet beginnen, is de reguliere kinderopvang, die pas om half acht opengaat, geen optie. Maar door het dalende aantal gastouders wordt het voor deze ouders steeds moeilijker opvang te regelen.
Tegelijkertijd vergroot die afname de vraag naar kinderopvang, en verlengt die de wachttijden bij de resterende gastouders. Die kunnen hun klanten kiezen, en ook voor gastouders is werken in de avond- en vroege ochtenduren doorgaans minder aantrekkelijk dan negen-tot-vijf-tijden draaien. Kinderen opvangen van ouders met vaste werktijden genereert bovendien een stabieler inkomen dan kinderen opvangen van ouders met onregelmatige werktijden.
Ouders met onregelmatige diensten, die gastouderopvang juist vaak hard nodig hebben, vissen ook hier vaker achter het net.
Rachel Perkims (36) is psychiatrisch verpleegkundige en haar man, Tiago, is politieagent. Met drie kinderen onder de zeven jaar en beiden een baan met onregelmatige diensten, is het puzzelen voor ze: „Het is lastig om de roosters op elkaar aan te passen. Gelukkig hebben we een goede gastouder en een behulpzame familie die de kinderen kunnen opvangen.” Hun gastouder krijgt veel aanvragen van ouders, maar die moet ze vaak teleurstellen: ze zit al overvol.
Ook Tiago Perkims merkt dat zijn collega’s bij de politie moeite hebben met het regelen van kinderopvang: „Ze hebben eigenlijk allemaal hetzelfde probleem als ik.” Wel wijst hij erop dat het ouderschapsverlof goed geregeld is bij de politie. Voor Rachel is verlof aanvragen lastiger: „Door het grote personeelstekort in de zorg en veel collega’s die langdurig ziek zijn, is het moeilijk om de diensten in te vullen.”
Het combineren van onregelmatig werk met een jong gezin vergt veel planning, maar het stel ziet ook voordelen: „Door de onregelmatige diensten zijn we vaker bij de kinderen. Als de één ze naar school brengt omdat hij later begint, kan de ander ze ophalen. Als partners leef je dan wel meer langs elkaar heen. Maar ieder voordeel heeft z’n nadeel, toch?”
Krapte
Op Prinsjesdag werd in de Troonrede over de krapte op de arbeidsmarkt gesproken als „een groot en groeiend maatschappelijk probleem”. Parttimers die meer uren maken, werden gezien als „een andere manier om relatief snel” die krapte te bestrijden.
Maar, zo zegt Michel van Erp, als ouders de opvang niet goed kunnen regelen, worden ze voor een moeilijke keuze gesteld. Van Erp is woordvoerder van NU’91, een beroepsorganisatie voor zorgmedewerkers. „In het ergste geval besluiten mensen dan om niet meer in de zorg te werken.” Volgens Van Erp is het dalende aantal gastouders direct te linken aan het personeelstekort in de zorg.
Gastouders vinden het moeilijk om over het tarief te praten, omdat de ouders vaak bekenden zijn
Lisanne Smit, de verpleegkundige uit Franeker, hoort deze geluiden ook op haar werk. „Sommige collega’s gaan minder uren werken omdat ze de opvang niet geregeld krijgen. Zo is een van 24 uur naar 12 uur werken gegaan omdat ze geen goede gastouder kon vinden. Ander voorbeeld: twee collega’s laten zich omscholen tot pedicure, zodat ze hun eigen uren kunnen kiezen.”
In het begin van haar carrière waren Smits diensten erg onregelmatig. „Ik bracht mijn oudste dochter regelmatig al om zes uur naar Johanna. Soms appte ik op het laatste moment: ‘Help! Kun je?’”
Elsma: „Je draait als gastouder echt mee in het gezin.”
Het onderwerp gaat Smit aan het hart: „Het geeft echt veel stress als je je kinderen niet bij een goede opvang kan onderbrengen. De verwacht dat je werkt en je kinderen naar een opvang brengt – en dan is die er niet.”
Lees ook
Zorgplannen van de nieuwe regering zijn ‘populair, te ondoordacht en te weinig lange termijn’
Imagoprobleem
Gjalt Jellesma, van Belangenvereniging van Ouders in de Kinderopvang (BOinK), denkt dat de verhoogde regeldruk, het instabiele inkomen en het imago mensen ervan weerhouden om gastouder te worden. „Het wordt nog steeds gezien als een veredelde oppas,” zegt Jellesma. Volgens hem moet de sector professionaliseren. De verscherpte kwaliteitseisen waar woensdag over wordt gedebatteerd, kunnen daarbij helpen.
Zowel BOinK als Brancheorganisatie Kinderopvang vinden dat de kosten voor die imagoverbetering niet mogen worden verhaald op de gastouders. In tegenstelling tot de reguliere kinderopvang brengen gastouders alleen de uren in rekening die een kind daadwerkelijk aanwezig is. Daardoor is hun inkomen minder stabiel dan dat van een crèchemedewerker. Daarnaast hanteren gastouders een lager uurtarief dan reguliere kinderopvanglocaties. Dit is deels te verklaren door het lagere maximale uurbedrag waarvoor ouders kinderopvangtoeslag van de overheid kunnen ontvangen – voor gastouders is dit bedrag 7,53 euro per uur, voor reguliere kinderopvang 10,25 euro per uur.
Karaktertjes
Elsma is inmiddels neergestreken op de grond met haar rug tegen de bank. In haar armen heeft ze een klein jongetje dat net wakker is na een middagdutje en op haar benen speelt een levendig meisje. „Ik heb zo’n mooi beroep! Ik vind het prachtig om ze te zien groeien en hun karaktertjes te zien ontwikkelen. Maar omdat je als team met de ouders werkt, vervagen sommige grenzen, wat het lastig maakt om zakelijk te blijven.”
BK onderschrijft dit gevoel: „Gastouders vinden het moeilijk om over het tarief te praten, omdat de ouders vaak bekenden zijn. Dus vragen ze te weinig per uur. Helemaal met de aankomende verscherpte kwaliteitseisen wordt het financieel lastig voor ze. Gastouder zijn is geen verdienmodel meer.”
Donald Trump zou dinsdag door het bureau van de nationale inlichtingendirecteur (DNI) van de zittende regering-Biden zijn ingelicht over veronderstelde pogingen van Iran om hem „te vermoorden”. Dat heeft zijn campagneteam na afloop gemeld. De DNI zou de Republikeinse presidentskandidaat hebben ingelicht over „reële en specifieke dreigingen van Iran” om Trump te vermoorden, „in een poging de VS te destabiliseren en chaos te zaaien”, aldus de persverklaring.
De afgelopen maanden was de oud-president twee keer doelwit van een schutter. In juli werd Trump in zijn oor geschoten door een 20-jarige man in Pennsylvania. Deze maand werd een 58-jarige man opgepakt die zich gewapend ophield in bosjes nabij Trumps golfbaan in Florida. De tenlastelegging tegen hem werd dinsdag uitgebreid met de verdenking van poging tot moord, nadat hij vorige week al was aangeklaagd voor verboden wapenbezit.
Bij geen van deze twee incidenten is een link gelegd met Iran. Wel meldde de DNI in juli daags na de mislukte moordaanslag, dat het „al jaren Iraanse dreigingen tegen functionarissen uit de voormalige regering-Trump in de gaten houdt”. Teheran zou het mede op hen voorzien hebben na de uitschakeling van de Iraanse topgeneraal Qassam Soleimani, in januari 2020. Trump gaf toen het bevel om deze generaal van de machtige Republikeinse Garde per raketaanval te doden in Bagdad.
Trump: ‘Amerikaanse leger kijkt toe‘
Ook meldden de VS begin deze maand dat Iraanse hackers deze zomer e-mails zouden hebben buitgemaakt van medewerkers van Trumps campagneteam, om deze te delen met journalisten en met medewerkers van toenmalig Democratische presidentskandidaat Joe Biden. Het is echter onduidelijk of er sindsdien inderdaad meer Iraanse pogingen tot inmenging of geweld zijn ontmaskerd.
De ex-president zelf liet dinsdagnacht via een bericht op sociale media weten dat er sprake zou zijn van „grote bedreigingen tegen mijn leven vanuit Iran”. Hij voegt toe dat „het hele Amerikaanse leger toekijkt en afwacht”, terwijl „Iran al pogingen heeft gedaan die niets uithaalden”.
Hij bedankte wel beide partijen in het Congres voor het vrijmaken van meer geld voor de Secret Service, de dienst die (ex-)presidenten beveiligt. In de nasleep van de juli-aanslag kreeg de dienst veel kritiek, waarna het hoofd van de Secret Service opstapte.
Volgens de Libanese minister van Buitenlandse Zaken, Abdallah Bou Habib, is het „waarschijnlijk” dat bijna een half miljoen Libanezen zijn ontheemd door Israëlische aanvallen. Dat zei hij dinsdagavond in een uitgezonden interview, zo melden internationale persbureaus.
Het is niet duidelijk of de minister doelt op het aantal ontheemden sinds de grootschalige Israëlische aanvallen van afgelopen week, of sinds het begin van het conflict. Voor de opvoering van de Israëlische aanvallen waren zo’n 110.000 mensen in Libanon ontheemd.
Habib, die aanwezig was bij een bijeenkomst van de Verenigde Naties op dinsdagavond, zei teleurgesteld te zijn in de speech die de Amerikaanse president Joe Biden daar hield over de-escalatie. „Het was niet sterk. Het was niet veelbelovend en het gaat het probleem niet oplossen.” Volgens Habib zijn de Verenigde Staten „het enige land dat een verschil kan maken in het Midden-Oosten met betrekking tot Libanon”.
Komende middernacht (Nederlandse tijd) komt de Veiligheidsraad van de VN bijeen om de escalatie van het geweld te bespreken. Naar verwachting zal de Israëlisch premier Benjamin Netanyahu op vrijdag aan het woord zijn.