Hij probeerde het met een staatsgreep, met moord, intimidatie en met een politieke partij. Maar uiteindelijk moest ook Desi Bouterse, voormalig bevelhebber en sterke man van Suriname, buigen voor de rechtsstaat en zijn toevlucht nemen tot juridische stappen.
Alweer vier jaar geleden werd hij, toen nog president, door de Krijgsraad veroordeeld tot twintig jaar cel wegens zijn aandeel in de Decembermoorden van 1982. Vijftien tegenstanders van zijn militaire regime werden die maand op zijn bevel vermoord, een diep trauma voor de Surinaamse samenleving. Het vonnis was een mijlpaal in een zestien jaar lange rechtsgang, waar constant de schaduw boven hing van de man die Suriname lange tijd in een houdgreep had.
Dat het Surinaamse Hof van Justitie dit vonnis over een voormalig staatshoofd nu in hoger beroep heeft bekrachtigd, mag gerust historisch heten. Het toont de moed en standvastigheid van de rechterlijke macht in Suriname én van de nabestaanden van de slachtoffers, die het onrecht bleven aanklagen. Suriname is een gemankeerde democratie met zware sociaal-economische problemen en ondermijnende corruptie – maar de rechtsstaat is er niet bezweken.
Met de uitspraak heeft de Surinaamse rechter nog bij diens leven een finaal oordeel geveld over de inmiddels 78-jarige Desiré Delano Bouterse, de sergeant die in 1980 met een groep militairen de macht greep uit onvrede over het regeringsbeleid. Daarna groeiden zijn macht en zijn populariteit, die hij nog steeds geniet bij een deel van de bevolking. Nog in 2010, toen het proces tegen hem al was begonnen en hij in Nederland was veroordeeld voor drugshandel, werd hij tot president gekozen.
Die status van onaantastbare ‘Baas’, bewonderd en gevreesd, was het resultaat van sluw populisme en van ontzag voor de macht en welvaart die hij had weten te vergaren buiten de onmachtige ‘oude’ politiek’ om. Veel jonge Surinamers, voor wie de jaren tachtig een ver verleden zijn, zagen in hem de voorman van een meer eigentijds Suriname. Zijn misdaden werden daarbij weggewuifd met een beroep op de toekomst of uit ergernis over Hollandse bemoeizucht.
Lees ook
‘Deze slimme indiaan krijgen ze nooit te pakken’
Dat een oud-couppleger en veroordeelde drugshandelaar nog zoveel aantrekkingskracht kon hebben in het kleine land, zegt iets over de politieke malaise van Suriname, maar ook over de maatschappelijke verloedering die hij zelf heeft veroorzaakt: uitdunning van de middenklasse, braindrain en de opkomst van een spijkerharde ieder-voor-zich-moraal.
In dat opzicht doet de loopbaan van Bouterse denken aan die van Pablo Escobar, ook een criminele ondernemer met ‘hart voor het volk’ en nationaal-politieke ambities. Al verliep de carrière van Bouterse omgekeerd. Escobar begon als crimineel en probeerde zich op te werken tot vader des vaderlands, Bouterse als ‘idealist’ die gestaag afgleed naar de onderwereld.
De uitspraak van het Surinaamse Hof maakt nog eens duidelijk hoe vals de romantiek is rond zulke ‘volkshelden’. Het ideaal van een nieuw, modern Suriname dat Bouterse met zijn partij NDP de kiezers voorhield, verhulde een corrupte strijd om geld en macht voor hemzelf en zijn vertrouwelingen. Met Switi Srnan als particulier wingewest.
Die teloorgang van Bouterse heeft ook een tragische kant. Met zijn ambities had hij Suriname kunnen dienen in plaats van het te gijzelen. Op zijn keuze is hij nu in eigen land afgerekend: ‘Baas’ Bouterse bleek vooral een zelfzuchtige, moorddadige gangster.
Leeslijst
