Zonder overdrijving kun je stellen dat de veiligheidsdreiging die Europa nu kent de grootste is sinds de Koude Oorlog. Burgers moeten daarop voorbereid worden, zeggen hoge militairen nu met regelmaat. Maar de politiek ook. Dus toen afgelopen maand gememoreerd werd dat twee jaar geleden Rusland op grote schaal Oekraïne binnenviel, buitelden strategische denkers over elkaar heen met wat volgens hen het belangrijkste advies is: eenheid tonen. Want als Rusland ergens belang bij heeft, dan is het Europese tweedracht. Ook de laatste dagen kwamen weer uiteenlopende berichten binnen die lieten zien dat Rusland probeert de EU intern te destabiliseren. Spionage, trollen, desinformatie: elk middel lijkt geoorloofd.
De pijnlijke waarheid is: Europa heeft Rusland helemaal niet nodig om verdeeld te zijn.
Dat werd duidelijk toen de Franse president Emmanuel Macron vorige week in Parijs een Oekraïne-top organiseerde. Het doel: alle neuzen dezelfde kant op krijgen. De uitkomst: de twee belangrijkste Europese lidstaten, Duitsland en Frankrijk, pal tegenover elkaar.
Consensus over het sturen van militairen naar Oekraïne is er niet, zei Macron, „maar als alles in beweging is moet je niets uitsluiten”. Terwijl hij twee jaar terug nog zei dat Vladimir Poetin „niet vernederd” moest worden, sprak hij nu krachtiger taal: de „nederlaag van Rusland is onontbeerlijk voor de veiligheid en stabiliteit van Europa”. Terecht huldigde hij het principe van „strategische ambiguïteit”: alle mogelijkheden openhouden en geen rode lijnen teneinde maximale druk op de tegenstander te houden.
Lees ook
Brussel wil dat EU-landen meer en slimmer investeren in een Europese defensie
Die dubbelzinnigheid bleek aan bondskanselier Olaf Scholz niet besteed. Op hoge toon liet hij weten dat van grondtroepen nooit sprake kon zijn. Daarom wilde hij ook geen Taurus langeafstandsraketten leveren: dan was Duitse grondhulp nodig. En passant schond hij zo de vertrouwelijkheid tussen bondgenoten omdat Fransen en Britten, die wél soortgelijke raketten stuurden, dus kennelijk al mensen op de grond hadden. Net als een deel van de Duitse oppositie en zelfs leden van Scholz’ eigen coalitie vragen Duitse officieren op via Rusland uitlekte opnamen zich af wat de werkelijke reden van Scholz’ weigering is om de Taurus te leveren. Gelijke levering met de Fransen en de Britten was een krachtig teken van Europese vastberadenheid geweest.
Het lekken van de Duitse opname is koren op de molen van Franse critici, die Duitsland al langer naïviteit op strategisch gebied verwijten. Eerder dit jaar botsten beide landen toen Duitsland het aanbod verwierp om de nucleaire Franse afschrikkingsmacht te delen. Dat was in het licht van Europese pogingen om tot een vorm van strategische autonomie te komen een logische stap geweest, maar Scholz blijft binnen de NAVO in de eerste plaats vertrouwen op de Amerikanen voor Europa’s veiligheid. Dat is, ook gezien het perspectief van een tweede termijn voor Donald Trump, een keus met risico’s.
Over „80 procent van de onderwerpen” zijn Duitsland en Frankrijk het eens, zei de Franse minister van Buitenlandse Zaken deze week in een poging de kou uit de lucht te nemen. Het is zorgelijk dat het resterende deel vooral veiligheidskwesties betreft. De Europese Commissie mag dan dinsdag veelbelovende plannen hebben ontvouwen om de Europese defensie-industrie in staat van paraatheid te brengen, het Frans-Duitse gekissebis geeft de indruk dat het zo’n vaart allemaal niet zal lopen. De Zeitenwende die Scholz eerder bepleitte vraagt van zowel Berlijn als Parijs stappen om ook strategisch nader tot elkaar te komen.
