Als zelfs Geert Wilders zich deemoedig opstelt, dan weet je: hier is iets aan de hand. In de aanloop naar het debat over Trumps ‘vredesonderhandelingen’ rond Oekraïne had de PVV-leider nog dreigend op de rem gestaan: géén Nederlandse bijdrage. Maar dinsdag moest ook Wilders erkennen dat er „heel veel geopolitieke vragen op tafel liggen” nu de Amerikaanse president niet alleen heeft besloten om „agressor” Rusland een handreiking te doen, maar ook bereid lijkt om de NAVO de rug toe te keren. Nederland móet zich daartoe verhouden, vond ook Wilders. Hij blijft tegen grondtroepen, maar over ándere bijdragen („materieel, geld, vliegtuigen of wat dan ook”) valt te praten.
Wilders deed nog wel een poging om een positieve draai te geven aan Trumps handelen. Hij vond het goed dat er in ieder geval iets wordt geprobeerd. Maar juist Trump is het voordeel van de twijfel snel aan het verspelen. Dinsdag gooide hij Oekraïne voor de bus, door te zeggen dat het land de oorlog zelf is begonnen en te weinig heeft gedaan om tot een schikking te komen. Een onacceptabele omkering van de feiten. Woensdag volgde online een laaghartige tirade tegen Zelensky. In Trumps idee van ‘vrede’ is duidelijk geen plek voor de Oekraïense president, die iets heeft wat je niet kan kopen: moed.
De afgelopen jaren werkten westerse landen constructief samen om Oekraïne te helpen, met wapens, financiële steun, de opvang van vluchtelingen, sancties en andere maatregelen om Poetins Rusland internationaal te isoleren. In één week tijd heeft Trump dat diplomatieke front gesloopt. Oekraïne en Europa werden niet of nauwelijks betrokken bij de ‘vredesonderhandelingen’ met Rusland, dinsdag in de Saoedische hoofdstad Riad, en bij nader inzien is dat maar goed ook, want aan een hedendaags Jalta zou niemand zijn handen vuil moeten willen maken. De Amerikanen bereikten niets in Riad, behalve dan voor Rusland. Dat land kon deze week dankzij Trump zijn herintrede maken op het internationale toneel. Het doelbewust bombarderen van burgers, het martelen en executeren van krijgsgevangenen – wat Trump betreft staat het goede economische en geopolitieke betrekkingen met Rusland niet in de weg.
Terwijl over Rusland lovende woorden klinken, moeten behalve Oekraïne ook andere Amerikaanse bondgenoten het ontgelden. Canada, Mexico, maar ook Jordanië, dat voor de VS een sleutelrol speelt in het Midden-Oosten maar nu in de kou wordt gezet. Trumps vicepresident JD Vance haalde hard uit naar de EU, in een platvloerse speech over vrijheid van meningsuiting. De NAVO is nu definitief onderdeel van Trumps transactionele gedachtegoed, waarin veiligheidsgaranties boterzacht zijn, tenzij de VS er iets voor terugkrijgen. Aan Oekraïne zou door de VS een contract zijn voorgelegd over grondstoffen en andere economische kroonjuwelen dat neerkomt op totale onderwerping tot in lengte van dagen.
Lees ook
Nu Trump de kant van Poetin kiest, lijkt een einde aan de oorlog in Oekraïne eerder verder weg dan dichterbij
Frans Timmermans (GroenLinks-PvdA) verwoordde het treffend dinsdag: we zijn getuige van een strijd tussen macht en recht. Het recht stelt cruciale grenzen aan de macht, en de macht is zich daar nu van aan het ontdoen. Het moge duidelijk zijn dat de EU niet mee mag gaan in de verwrongen logica waarin slachtoffers het aan zichzelf te wijten hebben en daders worden neergezet als slachtoffers. Niet alleen de toekomst van Oekraïne staat hier op het spel, maar ook die van het internationale recht en de meest basale morele principes.
