De Bondsdagverkiezingen in Duitsland deze zondag zijn tegelijk wel en niet bijzonder spannend. Tenzij de opiniepeilingen er faliekant naast zitten gaat de christen-democratische CDU van Friedrich Merz met ongeveer 30 procent van de stemmen met de winst aan de haal. Alternative für Deutschland wordt gepeild op de tweede plaats, met de steun van zo’n 20 procent van het electoraat. Hier is nog wel de vraag in hoeverre alle potentiële AfD-kiezers hun voorkeur voor deze radicaal-rechtse partij hebben willen delen met de peilbureaus.
Verder lijken alleen de sociaal-democratische SPD van scheidend kanselier Olaf Scholz, de Groenen en Die Linke de kiesdrempel van 5 procent te gaan halen. Voor de liberale FDP – verantwoordelijk voor de regeringscrisis die deze verkiezingen noodzakelijk maakte – en de links-populistische Bündnis Sahra Wagenknecht spant het erom. Zoals het er nu naar uitziet ligt een Grosse Koalition van CDU en SPD, al dan niet aangevuld met een derde partij, in het verschiet. Merz heeft AfD herhaaldelijk uitgesloten van deelname aan het landsbestuur, en dat is maar goed ook. Woordbreuk op dit punt zou onvergeeflijk zijn.
Het is te hopen dat maandag de formatie van een nieuwe regering met voortvarendheid ter hand worden genomen, want voor een Duitslandvormig gat in het hart van Europa is het een bijzonder slechte tijd. De Atlantische verhoudingen staan sinds de hallucinante volte-face van Donald Trump tegenover Vladimir Poetins Rusland compleet op losse schroeven. Duitsland heeft verzekerd Oekraïne te blijven steunen, maar het is onduidelijk met welke militaire rol het land zich op zijn gemak voelt mocht er een vredesmacht nodig zijn om een bestand te gaan bewaken. Merz heeft gezegd dat het voor hem nu te vroeg is om te praten over de aanwezigheid van Duitse militairen nabij het front, maar dat gesprek zal hij eerder moeten gaan voeren dan hem lief is – hoe begrijpelijk ook zijn huivering om met wapens in de hand de ‘Bloedlanden’ te betreden waar Duitsland tussen 1941 en 1945 op beestachtige wijze heeft huisgehouden.
Voor de Duitse burger staan deze verkiezingen in het teken van twee onderwerpen: migratie en de economie. Mede vanwege een reeks bloedige aanslagen gepleegd door asielzoekers/statushouders bereikte het debat over migratie het afgelopen jaar een kookpunt. Twee derde van de kiezers geeft in enquêtes aan dat er minder migranten naar Duitsland moeten komen. Vooral de gebrekkige grip op de instroom van asielzoekers en het onvermogen afgewezen asielzoekers uit te zetten, leidt tot onbegrip en frustratie. Het is aan de nieuwe coalitie om hier met oplossingen te komen, uiteraard met inachtneming van de mensenrechten waarvoor Duitsland zich sinds de Tweede Wereldoorlog heeft ingezet. De nieuwe regering doet er goed aan in dit dossier samen met haar Europese partners op te trekken. Met een Duitse Alleingang op het gebied van migratie heeft de EU in 2015 slechte ervaringen opgedaan.
De Duitse economie verkeert sinds twee jaar in een recessie. Wie de afgelopen tijd wel eens gehobbeld heeft over de Autobahn, moest wachten op een verlate ICE, of heeft geprobeerd mobiel internet uit de lucht te plukken, weet: de Duitse infrastructuur verkeert in een belabberde staat. Economen schatten dat er een investering van 400 miljard euro nodig is om wegen, het spoor en het elektriciteitsnetwerk de grote beurt te geven die nodig is om Duitsland in beweging te houden.
Die behoefte aan investeringen wordt belemmerd door de Schwarze Null die in de Duitse grondwet is verankerd. Het is de Duitse overheid alleen in zeer bijzondere omstandigheden – zoals bijvoorbeeld de corona-pandemie – toegestaan leningen af te sluiten. CDU-voorman Merz heeft zich tijdens de campagne op de vlakte gehouden over dit onderwerp, maar het is te hopen dat hij besluit dit geloofsartikel te schrappen. De Duitse economie heeft dringend een impuls nodig – en niet alleen als het gaat om infrastructuur. Traditionele sterke spelers als de auto-industrie hebben het zwaar en lijden onder Chinese concurrentie. Zonder extra geld wordt het moeilijk om de draai naar een moderne, 21ste-eeuwse economie te maken.
Duitsland heeft een herstart nodig. Bij de bevolking leeft een breed gedeelde onvrede over de koers van het land, die een nieuw kabinet moet adresseren. AfD zit ondertussen op het vinkentouw. Dat deze partij niets meer te bieden heeft dan ranzige xenofobie, zal bij de volgende verkiezingen anders nog minder mensen iets uitmaken. Tot welke ongelukken dat kan leiden, is nu te zien in de VS. Dat lot moet het belangrijkste land van Europa bespaard blijven.
