Democratie moet je doen. Als de mislukte staatsgreep in Zuid-Korea iets laat zien is het wel dat het voortbestaan van democratieën geen vanzelfsprekendheid is, maar betrokkenheid en waakzaamheid vereist. De manier waarop Zuid-Koreaanse burgers rondom hun parlement gingen staan, zodat de parlementariërs binnen de door president Yoon uitgeroepen noodtoestand weer ongedaan konden maken, spreekt tot de verbeelding. Het dient ter inspiratie voor burgers overal ter wereld die zich hun vrijheid en hun land niet zomaar laten afpakken.
De ene keer is die strijd makkelijker dan de andere: in het Georgische Tbilisi worden pro-Europese oppositieleden door de politie geslagen en afgevoerd. Anders dan de Zuid-Koreanen moeten de Georgiërs het niet alleen opnemen tegen binnenlandse krachten maar ook tegen de lange arm van Moskou, dat er op gebrand is om de democratische vlam in Georgië zo snel mogelijk te doven. Veel wijst erop dat er tijdens de recente verkiezingen volop is gemanipuleerd.
In de VS kan niet van een staatsgreep worden gesproken, in ieder geval niet van een supersnelle, maar de signalen dat Trump weinig op heeft met de geldende democratische en rechtsstatelijke principes stapelen zich op. Voor Amerikanen die het recht opeisen om te mogen zijn wie ze willen zijn, vrij van algoritmen, miljardairs of buitenissige staatsbemoeienis, doemt een enorme uitdaging op die niet, zoals in Zuid-Korea, na een avondje nagelbijten alweer voorbij zal zijn.
Dat laat onverlet dat het in alle gevallen enorm veel moed en scherpte vergt om, als het uur van de waarheid aanbreekt, op te staan en een streep in het zand te trekken. Wat zeker geholpen zal hebben is dat president Yoon met het uitroepen van de militaire noodtoestand, een draconische stap, de Zuid-Koreanen deed reageren als een kikker die in heet water wordt gegooid. Dit was geen langzaamaan warmer wordend pannetje, waarvan de dodelijkheid pas wordt beseft als het te laat is, maar een schok. Ook niet onbelangrijk: het leger liet Yoon weliswaar niet meteen vallen, maar liet zich ook niet verleiden tot bruut geweld tegen burgers en parlementariërs.
Het had ook anders kunnen lopen: de noodtoestand behelsde een verbod op politieke en parlementaire activiteiten en aan de vrije pers opgelegde restricties. De president wees een strenge legergeneraal aan om aan zijn besluit uitvoering te geven. Maar uiteindelijk bleven pers en politiek overeind.
Yoon rechtvaardigde zijn stap met een verhaal over Noord-Koreaans gevaar. Helemaal uit de lucht gegrepen is dat niet: Zuid-Korea heeft te maken met een losgeslagen bewind in Noord-Korea dat sinds kort ook nog steeds intensief samenwerkt met Rusland. Maar in dit geval wijst veel erop dat Yoon het buurland erbij haalde omdat hijzelf politiek weinig gedaan krijgt en bovendien verwikkeld is in verschillende schandalen, onder meer over een dure handtas, aangenomen door zijn vrouw in ruil voor politieke gunsten.
Lees ook
Met deze noodgreep lijkt de Zuid-Koreaanse president zijn hand te hebben overspeeld
De Zuid-Koreanen zijn nog niet uit de gevarenzone. De goede afloop van de couppoging kan niet verhullen hoe gepolariseerd het land is, met de bijbehorende giftige politieke cultuur. Met zijn drieste actie heeft Yoon ervoor gezorgd dat vrijwel alle parlementariërs, inclusief die van zijn eigen partij, werden verenigd. De eerste scheuren zijn nu alweer te zien. Het is voor de Zuid-Koreanen te hopen dat ze opnieuw leren om met elkaar in gesprek te gaan. Dat zou pas echte winst zijn na deze bizarre episode.
