Wat vindt NRC | De afgebroken opstand van de Wagner Groep liet vooral zien hoe zwak en angstig Vladimir Poetin is

Met een mengeling van verbazing, zorg en vermoedelijk ook hoop heeft de internationale gemeenschap dit weekend een reeks wonderlijke gebeurtenissen in Rusland aanschouwd. Binnen een etmaal pleegden de huurlingen van de Wagner Groep een gewapende opstand in de zuidelijke stad Rostov-aan-de-Don, trokken op met een zwaar bewapende colonne in de richting van Moskou, en braken hun kennelijke poging tot machtsovername halverwege weer af.

De muiterij van de troepen van krijgsheer Jevgeni Prigozjin, tegen het ministerie van Defensie én president Vladimir Poetin, was een verbijsterende onderneming, waarvan de meeste achtergronden nog lang niet duidelijk zijn. Maar dat een aantasting van de macht van deze omvang binnen luttele uren op klaarlichte dag kon plaatsvinden in het Rusland dat Poetin de afgelopen decennia heeft gecreëerd, werpt een heel nieuw licht op diens machtspositie en de staat van de instituties die hem moeten beschermen.

Lees ook: Poetin schiep met Prigozjin zijn eigen monster van Frankenstein

Vorige maand was al gebleken dat een kleine groep licht bewapende Russische opstandelingen vanuit Oekraïne moeiteloos de Russische grens bij Belgorod kon oversteken en dagenlang kon standhouden. Prigozjin toonde in het weekend aan dat zelfs Moskou, ruim duizend kilometer ten noorden van Rostov-aan-de-Don, in een dag kan worden bereikt. Het meest veelzeggend van de Wagner-mars richting Moskou was dat de troepen van Prigozjin nauwelijks iets in de weg werd gelegd, al voerden gevechtshelikopters van de luchtmacht enkele aanvallen uit. Ook in Rostov, het zuidelijke hoofdkwartier van de Russische strijdkrachten, hadden de huurlingen vrij spel. Niet alleen de internationale gemeenschap, maar ook de oppositie in Rusland zal hebben opgemerkt dat de Rosgvardia in geen velden of wegen te bekennen was toen het konvooi van de opstandelingen in hoog tempo noordwaarts trok over de M4. Poetins nationale garde, die volgens het Center for Strategic and International Studies zo’n 400.000 man op de loonlijst heeft staan, is speciaal opgericht om de Russische regering – met name de president – te beschermen.

Dat Prigozjin na kennelijke bemiddeling van de Wit-Russische president Aleksandr Loekasjenko zijn opstand afbrak kan in eerste instantie worden gezien als een zege voor Poetin. Prigozjin lag al maanden op ramkoers met het Kremlin en uitte in lange tirades zijn ongenoegen over de incompetentie van de Russische strijdkrachten bij de oorlog die zij voeren in Oekraïne.

Maar Prigozjins opstand toont vooral hoe instabiel en broos de basis onder het bewind van Poetin is. De president leed niet alleen kolossaal gezichtsverlies voor het oog van de hele wereld, hij toonde zich als angstige man die geschrokken moest constateren dat hij feitelijk nauwelijks grip heeft op de situatie in eigen land. Dat Poetin Prigozjin zaterdagochtend nog van landverraad beschuldigde, en hem voor het einde van de dag een vrijgeleide naar Minsk bood, is rampzalig voor Poetins autoriteit en het imago van de onoverwinnelijke sterke man dat hij wil uitstralen. In Rusland gaan burgers de cel in als zij kritiek uiten op de oorlog in Oekraïne, de pleger van een gewapende opstand gaat vrijuit.

Poetin zal de verdwijning van Prigozjin als een overwinning presenteren, maar in werkelijkheid is zijn positie na het debacle van dit opmerkelijke weekend ernstig verzwakt, mogelijk onherstelbaar.

De grote vraag is welke gevolgen de gebeurtenissen rond Wagner zullen hebben voor de oorlog in Oekraïne. Voor de bondgenoten van Kyiv geldt des te sterker dat zij het belegerde land blijven steunen in hun strijd tegen een zwaar bewapende, maar uiterst labiele tegenstander.