N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Biljetten en munten
Het zal deze zomer vast weer gebeuren: lekker eten in een ver land, en dan haastig op zoek naar de dichtstbijzijnde geldautomaat om de rekening contant te kunnen betalen. Nederlanders zijn al grotendeels gewend geraakt aan elektronisch betalen. En hoewel de praktijk ook elders in Europa oprukt, is cash in veel landen nog steeds koning.
Dat is ook te zien aan de hoeveelheid bankbiljetten in omloop in de eurozone, die tot vorig jaar nog steeds toenam en nu pas licht begint af te kalven.
De betaalrevolutie grijpt intussen om zich heen, en er is veel voor te zeggen. Voor de meeste mensen is het gebruiksgemak groot, winkels hoeven zich minder zorgen te maken over hun kwetsbaarheid als er geen of weinig cash aanwezig is. En zonder elektronisch betalen is een consumptie van spullen, diensten en reizen via het web ondenkbaar. Zwart geld en andere vormen van belastingontduiking zijn zonder contant geld een stuk lastiger.
Toch moet er een lans gebroken worden voor cash. Allereerst inzake de privacy. Waar het internet en vrijwel alle vormen van elektronisch verkeer aangaat zal de burger ervan uit moeten blijven gaan dat alle informatie die gebruikt kan worden, ook gebruikt zal worden. En dat alles wat bewaard kan worden, ook bewaard zal worden. Ondanks allerlei borging en verzekering dat het écht niet gebeurt.
Contant geld geeft de consument de keuze anoniem te blijven, en moeilijk te traceren. Dat is in een samenleving waarin surveillance beter en massaler mogelijk is dan ooit, een groot en onmisbaar goed.
Bovendien is cash handig voor mensen die moeilijk kunnen budgetteren: het is zichtbaar wat er wordt uitgegeven en wat er nog over is. Er zijn genoeg ouderen voor wie die gewoonte te veel is ingesleten om te veranderen, of verstandelijk beperkten voor wie zichtbaar en telbaar geld een houvast is.
Dat neemt niet weg dat de technologie voortschrijdt. Contant geld was altijd het domein van de centrale bank. Met name door elektronisch betalen is de dagelijkse omloop van geld grotendeels verhuisd naar de commerciële banken, die er zo een nutsfunctie bij gekregen hebben.
De introductie van digitaal geld door centrale banken (central bank digital currencies) waarop nu wordt gestudeerd, brengt de geldomloop weer meer in het publieke domein en weg van de commerciële banken.
Ook hier spelen echter de twee redenen om contant geld te prefereren: overzicht en privacy. Het is geen toeval dat de Europese Commissie vorige maand een plan voor de introductie van een digitale euro lanceerde en in één moeite door bezwoer dat contant geld niet zal verdwijnen.
Tegelijkertijd is het ondenkbaar dat Europa op dit vlak niet innoveert terwijl de rest van de wereld dat wél doet. Het handhaven van de positie van de euro als belangrijke internationale betaal- en reservemunt hangt daar nauw mee samen. Een ideale oplossing zou een digitale munt zijn waarbij privacy geen keuze is, een knop die aan en uit kan, maar ingebakken zit in de systematiek.
Pas dan kan een begin worden gemaakt met het kweken van vertrouwen in zo’n nieuwe muntvorm. Want vertrouwen blijft, in het moderne geldsysteem, essentieel voor de waarde en het gebruik van geld. Welke vorm dat dan ook heeft. Zeker tot die tijd moet cash een alternatief blijven.